عنوان: رابطه تاجیکستان با آمریکا;  بین واقع گرایی و علاقه مخاطره آمیز  

 روابط آمریکا با کشورهای آسیای مرکزی علی رغم سادگی اهداف، همواره در عمل پیچیده بوده است.  معمولاً دلیل این عارضه، ادغام دیدگاه آمریکا نسبت به تحولات این منطقه با رویکرد رقابتی و بعضاً خصمانه نسبت به روسیه و چین و نیز گرایش محافظه‌کارانه کشورهای آسیای مرکزی بود.

 به نظر می رسد پس از سه دهه تحولات مختلف در روابط دو طرف بتوان الگوی خاصی برای رفتار واشنگتن در این کشورها ترسیم کرد.  به خصوص با توجه به جنگ در اوکراین و تنش های بی سابقه بین روسیه و ایالات متحده.

 بر این اساس، اهداف سفر اخیر بلینکن به قزاقستان و ازبکستان در فوریه گذشته بیش از هر زمان دیگری مشخص می شود.  جایی که آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در شهر آستانه با وزیر امور خارجه تاجیکستان دیدار کرد و در این سفر به دنبال تقویت همکاری های امنیتی، سیاسی و اقتصادی بین آمریکا و کشورهای آسیای میانه به ویژه تاجیکستان بود.

 وی همانطور که انتظار می رفت از خطر روسیه برای این کشورها صحبت کرد و بر کاهش وابستگی آنها به روسیه تاکید کرد.  وزیر امور خارجه آمریکا همچنین هشدار داد که هرگونه عقب نشینی در برابر روسیه در اوکراین می تواند مسکو را در رابطه با دیگر کشورهای شوروی سابق جسورتر کند.

 از سوی دیگر، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که هدف از افزایش فعالیت آمریکا در کشورهای CIS جلوگیری از حفظ روابط خوب این کشورها با روسیه است.

 لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی پس از نشست وزیران کشورهای گروه 20 در هند درباره سفر وزیر خارجه آمریکا اظهار داشت: واقعیت این است که اکنون شاهد فعالیت فزاینده نه تنها از سوی آمریکایی ها، بلکه از سوی اروپایی ها نیز هستیم. و انگلیسی ها در کشورهای در حال توسعه، به ویژه در کشورهای CIS. آنها همین هدف را دارند."

 وی افزود: غرب پیشنهاد می کند که بر اساس اصل "همراهی با پیروز، و روسیه سقوط خواهد کرد و بنابراین باید از قبل تصمیم گیری شود" کار شود.

 تحولات سال گذشته در منطقه آسیای مرکزی و جهان، خروج ایالات متحده از افغانستان، ظهور جنبش طالبان از جمله دلایلی که ایالات متحده را وادار به تلاش بیشتر برای افزایش نفوذ خود در تاجیکستان کرد. و جنگ بین روسیه و اوکراین و غیره.

 در این راستا آمریکا مشاوران و نمایندگان سیاسی، نظامی و فرهنگی خود را وارد عرصه کرده و برنامه های گسترده ای را در دستور کار تاجیکستان قرار داده است.

 طی سال گذشته، تعداد دیدارها و دیدارهای توماس وست، نماینده ویژه ایالات متحده در امور افغانستان، دونالد لاو، دستیار وزیر امور خارجه و ژنرال مایکل کورل، فرمانده ستاد مرکزی نیروهای مسلح ایالات متحده، با مقامات تاجیکستانی بوده است. دو برابر شد.

  بر اساس اظهارات مقامات آمریکایی، در این دیدارها موضوعات امنیتی در آسیای مرکزی به ویژه افغانستان، تقویت و ساخت پاسگاه های مرزی در تاجیکستان و اعتراضات در منطقه خودمختار بدخشان مورد بررسی قرار گرفت.  در کنار این موضوعات، موضوعات مهمی مانند تحویل تسلیحات انتقالی از افغانستان به ارتش تاجیکستان، استفاده آمریکا از پایگاه های مرزی تاجیکستان در زمینه های اطلاعاتی و امنیتی، مهاجرت به آمریکا، مسائل آموزشی نظامی و... مورد توجه قرار گرفت.

 دونالد لو در گفت و گو با رادیو آزادی تاجیکستان درباره موضوع ساخت پاسگاه های مرزی گفت: ما منتظر تکمیل پروژه جدید ساخت پاسگاه مرزی در ولسوالی چالدیور هستیم.  البته در بحث پاسگاه‌های مرزی، آمریکا پروژه‌های دیگری را به پایان رسانده است، اما پروژه چالدیوار بزرگ‌ترین پروژه بود و از جمله پروژه‌ها، تحویل و انتقال تاسیسات و تجهیزات نظامی به مرزبانان تاجیکستان است.

 این پایگاه در منطقه چالدیور در جنوب شهر مرزی ایفاگ واقع شده است، جایی که دولت تاجیکستان در سال 2020 عملیات بازسازی و توسعه را به شرکت های نظامی آمریکایی با بودجه اداره مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده واگذار کرد.

 به گفته ژنرال کورلا، از آغاز روابط سیاسی با تاجیکستان، ایالات متحده تاکنون بیش از 330 میلیون دلار کمک مالی به تاجیکستان در زمینه امنیتی ارائه کرده است که از این میزان، RQ-20 Puma (ساخت آمریکا) به تاجیکستان کمک کرده است. هواپیماهای بدون سرنشین به ارزش 20 میلیون دلار بخش عمده ای از این کمک ها بوده است.

 از دیگر موضوعاتی که در زمینه همکاری های نظامی دو کشور مورد توجه قرار گرفته است، جنگنده ها و هلیکوپترهای ارتش افغانستان است که در زمان سقوط دولت قبلی افغانستان به تاجیکستان پناهنده شدند.  و مقامات آمریکایی در دیدار با مقامات تاجیکستان قول دادند که این هواپیماها را به ارتش تاجیکستان تحویل دهند، اما در مقابل از تاجیکستان خواسته هایی را خواستند که جزئیات آن مشخص نبود.

 در مجموع آمریکایی ها با برقراری روابط دوستانه با مقامات دولت امامعلی رحمان و بررسی عمیق نیازهای مردم تاجیک توانستند موقعیت جدید و مناسبی برای خود ایجاد کنند.  علیرغم اینکه آمریکا هنوز موفق به ایجاد پایگاه نظامی در تاجیکستان نشده است، اما شبکه اطلاعاتی سیاسی آن در تاجیکستان گسترش یافته است و این بدان معناست که بدون آموزش شریک اصلی تاجیکستان، یعنی روسیه، موفق شده اند به تاجیکستان نفوذ کنند.

 تاجیکستان بیش از 1400 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان دارد و از نظر ترکیب قومی و مذهبی شباهت های زیادی با این کشور دارد.  بنابراین، ایالات متحده برای تداوم کنترل و ایفای نقش در تحولات افغانستان و آسیای مرکزی در درجه اول به تاجیکستان و در مرحله دوم به ازبکستان، قرقیزستان، پاکستان و ترکمنستان نیاز دارد.

 رئیس جمهور تاجیکستان همچنین به دنبال تحکیم قدرت و اقتدار خود با فریب دادن آمریکا و روسیه است، اما این جاه طلبی ممکن است تاجیکستان و منطقه را درگیر مسائلی کند که او قادر به کنترل آنها نیست. 

 منابع:

 https://cutt.us/AUAaU

 https://cutt.us/MJfh3

 https://cutt.us/KYZXi

 https://cutt.us/zx8HS