راه‌اندازی اولین نیروگاه اتمی ترکیه
طی روزهای اخیر رسانه‌های ترکیه به نقل از وزیر انرژی و منابع طبیعی این کشور اعلام نمودند، فاز اول نخستین نیروگاه هسته‌ای ترکیه واقع در سواحل دریای مدیترانه، در استان مرسین آماده بهره‌برداری شده و با انتقال سوخت موردنیاز آن، نیروگاه هسته‌ای موسوم به «آک‌کویو» در ۲۷ آوریل ۲۰۲۳ (هفتم اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲) هم‌زمان با جشن صدمین سالگرد جمهوری ترکیه، وارد چرخه تولید انرژی خواهد شد. در همین خصوص رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه نیز در یک برنامه زنده تلویزیونی از بارگذاری سوخت و افتتاح این نیروگاه در تاریخ معین‌شده با مشارکت حضوری و یا آنلاین ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه خبر داد.[1]
طبق اظهارات رجب طیب اردوغان و نیز داده‌های وزارت انرژی ترکیه و شرکت «روس‌اتم» مجری پروژه، نیروگاه اتمی آک‌کویو از چهار رآکتور برخوردار خواهد بود و انرژی هرکدام از این رآکتورها ۱۲۰۰ مگاوات و در طرح نهائی مجموع انرژی آن‌ها ۴۸۰۰ مگاوات خواهد بود که تا سال 2026 به بهره‌برداری کامل خواهند رسید،[2] رآکتورهایی که به گفته مقامات ترکیه به ده درصد از نیاز برق ترکیه پاسخ خواهد داد. آک‌کویو به آنکارا این اجازه را خواهد داد به جمع کشورهای هسته‌ای که در حال حاضر تعداد آن‌ها به ۳۲ کشور می‌رسد، بپیوندند. بنا به اعلام رسانه‌های ترکیه، فاز اول این نیروگاه اتمی در جنوب ترکیه در مدت پنج سال توسط شرکت روس اتم تکمیل و آماده بهره‌برداری شده است.[3] هرچند در کنار انتقادها از گرانی پروژه و ریسک خطرات زیست‌محیطی برای مناطق اطراف آن، بزرگ‌ترین ابهام درباره نیروگاه هسته‌ای آکویو، نوع مدل قراردادی این پروژه می‌باشد که عملاً این نیروگاه متعلق به مسکو خواهد بود و این امر ممکن است منجر به وابستگی بیشتر ترکیه در حوزه انرژی به روسیه گردد.
در کنار ذکر تمامی مشخصات و ابعاد فنی این نیروگاه هسته‌ای و نیز اعلام دولت ترکیه مبنی بر اجرای برنامه‌ای بلندمدت برای راه‌اندازی دست‌کم 4پروژه هسته‌ای تا سال 2050، ترکیه در حال احداث دومین نیروگاه هسته‌ای خود در استان سینوپ در سواحل دریای سیاه با همکاری ژاپن بوده و سومین نیروگاه هسته‌ای آن‌ها نیز قرار است با همکاری چین احداث شود ولی جزئیات آن اعلام‌نشده است. همچنین خبرهایی از توافقات اولیه ترکیه و کره جنوبی برای مشارکت در پروژه ساخت چهار راکتور هسته‌ای در شمال ترکیه مطرح‌شده است.[4]
حال سؤالی که در سطح جهانی مطرح گردیده و به چالشی جدید در سطح منطقه بدل گردیده است هدف نهائی اردوغان و حزب حاکم ترکیه در پس این برنامه بلندپروازانه و جاه‌طلبانه است. این در حالی است که دولت آنکارا به‌ویژه شخص اردوغان همواره در مجامع بین‌المللی از حق کشورها در استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت کرده و به‌صراحت در این زمینه موضع خود را اعلام و تأکید کرده است که قصد دارد در یک دوره بلندمدت، حداقل ۲۰ درصد انرژی برق این کشور را از طریق نیروگاه‌های هسته‌ای تأمین کند. همین موضوع می‌تواند نشان‌دهنده تمایل اردوغان و حزب حاکم ترکیه در استفاده‌های بیشتری از انرژی هسته‌ای برای ترکیه باشد. چراکه به گزارش پایگاه خبری العربی الجدید، اردوغان حدود دو سال پیش اظهاراتی درباره مسئله هسته‌ای بیان کرده بود که در همان مقطع بسیار جنجال‌آفرین شد. او گفته بود که ترکیه هم باید سلاح هسته‌ای داشته باشد و تحقیقاتی در این خصوص آغازشده است. رئیس‌جمهور ترکیه به‌نوعی اشاره‌کرده بود که هدف و برنامه ترکیه برای ورود به جمع کشورهای هسته‌ای، روی میز است.[5]
در همین خصوص پیش‌تر مجله «ترکی اسکوپ» موردحمایت مرکز «موشه دایان» وابسته به دانشگاه تل‌آویو در پژوهشی دراین‌باره عنوان کرده بود که نشانه‌های چشمگیری از تمایل آنکارا برای در اختیار داشتن قدرت بازدارندگی وجود دارد که این در اظهارات اردوغان از مدت‌ها پیش نمایان شده است.[6]
خاطرنشان می‌گردد استفاده از انرژی هسته‌ای در سال ۱۹۶۲ وارد دستور کار دولت ترکیه شد که در آن سال در ناحیه کوچوک چکمجه استانبول یک راکتور آزمایشی جهت فعالیت‌های تحقیقاتی و آموزشی باقدرت یک مگاوات به نام TR-1راه‌اندازی شد. کارشناسان بسیاری معتقدند، ماجراجویی نیم‌قرنی انرژی هسته‌ای ترکیه گام‌به‌گام به سمت هدف نهائی خود پیش رفته و می‌توان پیش‌بینی نمود با توجه به عطش سیری‌ناپذیر اردوغان برای کسب قدرت و جایگاه بیشتر در سطح منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای نتیجه نهائی این ماجراجوئی همانا رسیدن و عضویت در باشگاه هسته‌ای جهان آن‌هم با سبدی پر از محصولات متنوع هسته‌ای، حتی به قیمت دادن باج‌های سنگین توسط اردوغان به غرب خواهد بود. هرچند در طرف مقابل کارشناسان و تحلیلگرانی در ترکیه و برخی از نیروهای اپوزیسیون دولت اردوغان معتقد هستند، هدف کوتاه‌مدت اردوغان و حزب عدالت و توسعه از افتتاح عجولانه فقط یک یونیت از نیروگاه هسته‌ای در حال تکمیل آک‌کویو و نیز ورود سوخت هسته‌ای از روسیه به این نیروگاه می‌تواند یک جریان تبلیغاتی گسترده و یک خوراک حزبی و سیاسی برای پیروزی در انتخابات پیش‌روی ترکیه بوده و درنهایت می‌تواند به‌عنوان مکملی در کنار اهداف بلندمدت ترکیه که همانا ورود به باشگاه هسته‌ای جهانی بوده قرار بگیرد.
نوید دانشور
[1] https://www.anews.com.tr/turkish-politics/2023/03/29/putin-may-visit-turkiye-to-inaugurate-countrys-first-nuclear-plant-erdogan
[2] https://tr.euronews.com/2021/03/10/turkiye-nin-ilk-nukleer-santrali-olacak-akkuyu-ile-ilgili-neler-biliniyor
[3] https://www.dailysabah.com/business/energy/turkiye-to-join-countries-producing-energy-from-nuclear-sources-soon
[4] https://tr.euronews.com/2023/02/01/guney-kore-enerji-devi-kepco-turkiyede-nukleer-enerji-reaktoru-insa-etmeye-talip-oldu
[5] http://fna.ir/1r9yjy
[6] http://fna.ir/1qn8cr
