رقابت ایران در آفریقا
در روزهای اخیر خبر یکی از رسانه های افریقایی مبنی بر لغو ویزا برای سفر شهروندان ایرانی به تونس بار دیگر نشان داد یکی از برنامه های بلند مدت سیاست خارجی تهران گسترش نفوذ خود به کشورهای افریقایی می باشد. تهران در سال‌های گذشته با برنامه ریزی دقیقی که در این زمینه انجام داده است زمینه‌های حضور خود در کشورهای افریقایی را فراهم کرده است.
در روزهای اخیر خبر یکی از رسانه های افریقایی مبنی بر لغو ویزا برای سفر شهروندان ایرانی به تونس1 بار دیگر نشان داد یکی از برنامه های بلند مدت سیاست خارجی تهران گسترش نفوذ خود به کشورهای افریقایی می باشد. تهران در سال‌های گذشته با برنامه ریزی دقیقی که در این زمینه انجام داده است زمینه‌های حضور خود در کشورهای افریقایی را فراهم کرده است. ایران در منظومه سیاست خارجی خود به دنبال اهداف متعددی می باشد که هم نیازهای کشور خود را تامین نماید و هم منافع ملی خود را دنبال کند. برای بررسی بیشتر این اهداف نیازمند درک نیازها و خواسته های سیاستمداران ایرانی در قاره افریقا می باشیم که در ادامه به آن خواهیم پرداخت؛
تامین کالاهای اساسی؛ یکی از نیازهای اصلی ایران که سالیانه میلیاردها دلار به آن اختصاص میدهد تامین مواد اولیه خوراک کشاورزی و گوشت و دام می باشد، قاره افریقا پر از منابع طبیعی و دسترسی مناسب به آب برای تولید این نیازها است. ایران با توسعه قراردادهای مختلف اقتصادی با کشورهای این قاره میتواند به راحتی نیازهای خود را برطرف نماید2. حوزه تامین کالاهای استراتژی برای تمام کشورها یکی از مهم ترین بخش‌ها می باشد که ایران با توسعه حضور خود در افریقا میتواند برای بلند مدت نیازهای کشور را تامین نماید. با تملیک زمین های کشاورزی در کشورهای افریقایی، منابع آبی ایران که در سالیان گذشته تحت فشار بود میتواند برای سالیان آینده ذخیره گردد و برای آیندگان حفظ شود.
تامین امنیت؛ افریقا علاوه بر فرصت های زیادی که دارد محل رقابت قدرت های بزرگ جهانی نیز می باشد، رژیم صهیونیستی با پشتیبانی ایالات متحده مترصد حضور در کشورهای افریقایی می باشد که فعلا بیشتر تمرکز این رژیم بر حضور در کشور مراکش می باشد3. ایران برای خنثی نمودن توطئه های مختلف این رژیم در قاره افریقا طراحی خاص خود را انجام داده است و طبق بررسی های انجام شده مراکش تحت محاصره کشورهای دوست ایران می باشد. ایران در حوزه تامین نیازهای نظامی کشورهای دوست خود در قاره افریقا از هیج کمکی دریغ نکرده است. با همین کمک ها دیدگاه بیشتر کشورهای افریقایی نسبت به ایران دوستانه شده است و این کار صادرات نظامی تهران را نیز افزایش داده است. زیرساخت های مختلفی که در کشورهای افریقایی در حال توسعه می باشد میتواند جبهه شرقی را در این قاره بیش از پیش به اهداف خود نزدیک تر نماید.
دسترسی به گذرگاه های بین المللی ؛ یکی دیگر از اهداف ایران برای توسعه رابطه با کشورهای افریقایی تمایل تهران به کنترل گذرگاه های بین المللی برای روز مبادا می باشد، تهران هم اکنون با کمک محور مقاومت کانال سوئز را در اختیار دارد4 که یکی از مهم ترین گذرگاه های تردد کشتی های تجاری و نظامی می باشد. هدف بعدی جبهه شرقی کنترل تنگه جبل الطارق می باشد که ایران با استفاده از نفوذ خود در کشورهای شمال افریقا مترصد در اختیار گرفتن آن می باشد. این هدف ایران یکی از مهم ترین منافع جبهه شرقی در قاره افریقا را تامین میکند. استفاده از کنترل این تنگه برای زمانی طراحی شده است که جنگ بزرگ شروع میشود و جبهه شرقی با استفاده از کنترل گذرگاه های بین المللی نبض تردد جغرافیایی جهان را در دست خواهد گرفت و جبهه غربی که از سالیان دور مالک گذرگاه های بین المللی بود دیگر نمیتواند به راحتی به کشورهای متحد خود نزدیک شود.
در مجموع باید گفت، اهدافی که ایران در قاره افریقا دنبال میکند علاوه بر تامین نیازهای داخلی خود، نیازهای جبهه شرقی را نیز تامین خواهد نمود، طراحی کشورهای جبهه شرقی در قاره افریقا بدین صورت است که چین در کشورهای افریقایی زیرساخت اقتصادی مورد نیاز این کشورها را تامین خواهد نمود، روسیه به کمک شبه نظامیان خصوصی خود در تامین ثبات در این کشورها کمک می کند و ایران نیز به عنوان بازوی امنیتی این کشورها به فعالیت خواهد پرداخت و جلوی برنامه کودتا کشورهای غربی در کشورهای افریقا را خواهد گرفت. این طراحی صورت گرفته میتواند اهداف مختلف کشورهای جبهه شرقی را تامین نماید. باید اشاره کرد که ترس کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی نیز از توسعه روابط ایران با کشورهای افریقایی بر همین اساس است، جبهه غربی میداند که ایران با ظرفیت گسترده معنوی خود میتواند در حوزه نرم کشورهای افریقایی را جذب آرمان انقلاب اسلامی نماید و با همین طراحی کشورهای افریقایی را علیه سیاست های استعماری غرب بسیج نماید.
1. https://en.webangah.ir/2024-06-15/news=138086/
2. https://www.reuters.com/world/iran-signs-economic-agreements-with-zimbabwe-raisi-ends-africa-tour-2023-07-13/
3. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/africasource/why-israels-ties-with-africa-will-survive-the-war-in-gaza/
4. https://foreignpolicy.com/2024/01/08/houthi-red-sea-attacks-iran-shipping-operation-prosperity-guardian/
