همکاری امنیتی تهران-ریاض؛ صلح و ثبات منطقه
ایران و عربستان همواره به عنوان دو کشور و دو قدرت تأثیرگذار جهان اسلام، در منطقه‌ی غرب آسیا و خلیج فارس مطرح بوده‌اند و هر کدام بنا به دلایلی، نقشی برتر برای خود در روند تحولات منطقه‌ای قائل می‌باشند. با این حال، روابط بین دو کشور از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون همواره با نوساناتی توأم بوده است.
ایران و عربستان همواره به عنوان دو کشور و دو قدرت تأثیرگذار جهان اسلام، در منطقه‌ی غرب آسیا و خلیج فارس مطرح بوده‌اند و هر کدام بنا به دلایلی، نقشی برتر برای خود در روند تحولات منطقه‌ای قائل می‌باشند. با این حال، روابط بین دو کشور از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون همواره با نوساناتی توأم بوده است. عربستان به دلیل ساختار خاص اجتماعی و فرهنگی خود، از دیگر کشورهای منطقه و حتی کشورهای همسایه آن در حوزه جنوبی خلیج فارس متمایز است. ساختارهای خاص قبیله‌ای و عشیره‌ای که به پدید آمدن فرهنگی خاص منتهی شده است، حدود یک چهارم ذخایر اثبات شده‌ی نفت جهان (در حدود 262 میلیارد بشکه) در اختیار عربستان قرار دارد و از این منظر، شرایط سیاسی و ثبات یا ناامنی در این کشور نفت‌خیز از اهمیت زیادی برای قدرتهای بزرگ به ویژه ایالات متحده آمریکا برخوردار است.[1]
ویژگیهای منحصر به فرد و ممتاز ایران نیز از لحاظ ژئوپلیتیکی و استراتژیک بر همگان آشکار است و حتی می‌توان اذعان کرد که موقعیت و مختصات ویژه‌ی ایران در میان کشورهای منطقه و حتی عربستان، برجسته‌تر است. بنابراین، ایران و عربستان سعودی با توجه به ظرفیت‌ها و ویژگیهای خود، دو کشور مهم و تعیین کننده در منطقه‌ی غرب آسیا محسوب می‌شوند.
یکی از مسائلی که بین دو کشور اختلافاتی را طی سالهای اخیر ایجاده کرده است، حمایت عربستان و همسویی با واشنگتن در حمایت از رژیم اسرائیل بوده است. رژیم صهیونیستی تلاش کرده تا توان نظامی ایران را به عنوان توانی تهاجمی به جهان معرفی کند، بر این اساس، این رژیم تلاش های زیادی صورت داد تا برنامه صلح آمیز هسته ای و موشکی ایران را تهدیدی جدی در عرصه ی منطقه ای و بین المللی معرفی کند و از دیگر سو، همزمان با برافروخته شدن بحران منطقه ای، ایران را متهم به بی‌ثبات سازی منطقه کرد. این عوامل بهانه را برای روابط نزدیک برخی از کشورهای عربی و در رأس آنها عربستان سعودی به رژیم صهیونیستی فراهم کرد و به تدریج قبح روابط عربی-عبری را شکست و روابط آن ها را مشروع معرفی کرد. روند تحولات در سالهای اخیر نشان می‌دهد که کشورهای عربی در مسیر موازی با سیاستهای واشنگتن حرکت کرده‌اند و عربستان نیز از این جریان مستثنی نبوده است.
اما توافق ایران و عربستان سعودی که نقطه شروعی بر پایان تنش‌های دیپلماتیک بین دو کشور بود. [2] همچنین پس از 7 اکتبر و روند رو به رشد و افزایشی جنایات رژیم صهیونیستی در غزه و لبنان، ملت‌های جهان عرب جدا از دولت‌هایشان علیه رژیم اسرائیل به پا خواستند و این مسئله سبب شد که دیگر عربستان سعودی نتواند تماشاچی باشد و علیه جنایات رژیم سکوت کند و مواضعی اعلامی علیه رژیم اتخاذ کرد.
اخیراً در جریان نشست اضطراری سازمان کشورهای اسلامی و اتحادیه عرب در ریاض که روز دوشنبه ۱۱ نوامبر آغاز شد، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان از اسرائیل خواست به تمامیت ارضی ایران احترام بگذارد و به تاسیسات نفتی ایران حمله نکند. او در این نشست گفت: «جامعه جهانی باید از اسرائیل بخواهد که به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام بگذارد و آن را نقض نکند.»[3] در واقع سخنرانی بن سلمان در این نشست حاوی پیام‌های مهمی برای ملت‌های عرب و جامعه جهانی بویژه آمریکا و رژیم صهیونیستی بود. مبنی بر اینکه بن سلمان نمی خواهد در دنیا به عنوان پادشاه دست نشانده ی غرب شناخته شود و پیام مهمترش آن بود که امنیت منطقه غرب آسیا برایش اهمیت دارد.
در واقع عربستان نشان داد که نمی‌خواهد در حاشیه تحولات منطقه قرار بگیرد، تحولاتی که محور مقاومت در کانون آن قرار دارد و هدف آن پایان دادن به ماجراجویی رژیم صهیونیستی و غرب در منطقه است. جنگ غزه و تحرکات نظامی آمریکا در دریای سرخ، تلنگری به حاکمان ریاض بود که مسبب اصلی ناامنی در منطقه و به خطر افتادن امنیت آبراه‌های بین‌اللملی که برای سعودیها حیاتی است، سیاستهای خصمانه واشنگتن بوده است. لذا لازم است تا سعودیها در سیاستهای خود تجدیدنظر کرده و مسیر درست را انتخاب کنند. [4]
اکنون باتوجه به تحولات یکسال گذشته، بنظر می‌رسد که شرایط برای همکاری در عرصه‌های امنیتی بین جمهوری اسلامی ایران و عربستان فراهم شده است.از آنجا که همسویی با جبهه مقاومت و آزادی عمل عربستان در عرصه امنیتی، در تعارض با منافع آمریکا است، بنابراین اگر سعودیها می‌خواهند توافقات و همکاری با جمهوری اسلامی رنگ و بوی واقعی به خود بگیرد باید اراده سیاسی در عربستان وجود داشته باشد. سخنرانی اخیر بن سلمان در نشست اجلاس سران گام اولیه بود و باید اقدامات عملی متناسب با مسائل امنیتی منطقه با مشارکت ایران و عربستان صورت بگیرد.
در مجموع باید گفت اهمیت همگرایی امنیتی و برقراری روابط تهران- ریاض از این یک سو به دلیل کاهش تنش و افزایش امنیت در منطقه غرب آسیا می تواند حائز اهمیت باشد و سبب افزایش ثبات و امنیت به ویژه امنیت انرژی شود و از سوی دیگر تأثیر مستقیمی در افزایش سطح رفاه و توسعه‌ی کشورهای منطقه دارد. همچنین مسئله‌ی مهمی که جمهوری اسلامی ایران همواره برای آن تلاش کرده، مقابله با جنگ و بی ثباتی در منطقه بوده است که از این به بعد می تواند با مشارکت تهران-ریاض سریع‌تر پیگیری و محقق شود.
1. https://www.academia.edu/34502638
2. https://diplomacyplus.ir /
3. https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A8-70757690
4. Diplomacyplus.ir/?p=11418
