ترکیه به دنبال توازن                                                        

تصمیم ترکیه برای خرید جنگنده‌های یوروفایتر تایفون از کنسرسیوم اروپایی(شامل بریتانیا، آلمان، ایتالیا و اسپانیا)، نقطه عطف مهمی در استراتژی دفاعی این کشور محسوب می‌شود. این اقدام در چارچوب جاه‌طلبی‌های ژئوپلیتیکی و چشم‌انداز امنیتی در حال تحول منطقه و فراتر از آن صورت گرفته است. عوامل کلیدی متعددی، از جمله حذف ترکیه از برنامه جنگنده اف-۳۵ و نیاز فوری به نوسازی ناوگان هوایی فرسوده، این خرید را ضروری کرده است. خرید یوروفایتر همچنین منعکس‌کننده اهداف استراتژیک گسترده‌تر ترکیه برای کاهش وابستگی به تأمین‌کنندگان سنتی نظامی، حفظ توازن قدرت در منطقه بی‌ثبات مدیترانه و تثبیت موقعیت استراتژیک خود در نظام بین‌الملل است.

همچنین علاوه بر تنوع‌بخشی به منابع دفاعی و خودکفایی پیگیری خرید یوروفایتر همچنین بر هدف استراتژیک ترکیه برای تنوع‌بخشی به منابع دفاعی و کاهش وابستگی تاریخی به ایالات متحده به عنوان تأمین‌کننده اصلی تجهیزات نظامی تأکید دارد. همکاری با کنسرسیوم یوروفایتر با این استراتژی همسو است و می‌تواند راه را برای انتقال فناوری و فرصت‌های تولید مشترک هموار کند. این امر تلاش‌های ترکیه برای دستیابی به خودمختاری بیشتر در وضعیت دفاعی خود را کامل می‌کند، چنانکه سطح بومی‌سازی در صنایع دفاعی ترکیه تا سال ۲۰۲۳ به ۸۰ درصد افزایش یافته و پروژه‌هایی مانند تانک آلتای، پهپاد آنکا و ناوچه میلگم گواه این پیشرفت هستند.[1]

 از طرف دیگر حفظ توازن قوای هوایی در منطقه، به ویژه با توجه به روابط پیچیده و اغلب پرتنش با یونان، برای ترکیه بسیار مهم است. برتری هوایی در اژه و مدیترانه شرقی برای حفاظت از آب‌های سرزمینی، منافع اقتصادی و تقویت حاکمیت ملی ترکیه نیز ضروری تلقی می‌شود. در حالی که ترکیه نیروی نظامی بزرگتری دارد، یونان نیز با خرید جنگنده‌های رافال فرانسوی (مجهز به موشک‌های متئور) و اف -35 های آمریکایی در حال نوسازی نیروی هوایی خود است. ترکیه خرید یوروفایتر را، به ویژه با موشک‌های مشابه متئور را برای حفظ بازدارندگی معتبر و تضمین توازن قدرت هوایی در منطقه حیاتی می‌داند. اما یونان با این خرید، به ویژه دستیابی ترکیه به موشک‌های متئور، به شدت مخالفت کرده است.

خرید یوروفایتر همچنین به عنوان یک راه‌حل میان‌مدت برای ترکیه عمل می‌کند آن هم تا زمانی که برنامه جنگنده بومی نسل پنجم "کاآن" به بلوغ برسد. "کاآن" که اولین پرواز خود را در فوریه ۲۰۲۴ انجام داد، جاه‌طلبانه‌ترین پروژه هوافضای ترکیه است و هدف آن جایگزینی نهایی ناوگان اف-۱۶ است. با این حال، این برنامه با چالش‌های فنی، از جمله توسعه موتور بومی (که انتظار نمی‌رود تا اوایل دهه ۲۰۳۰ آماده شود) روبروست. بنابراین، یوروفایتر شکاف توانمندی هوایی ترکیه را تا ورود گسترده "کاآن" به خدمت پر خواهد کرد. همچنین، همکاری با شرکت BAE Systems (از اعضای کنسرسیوم یوروفایتر) در پروژه "کاآن" می‌تواند به انتقال فناوری به ترکیه کمک کند[2].

اما علیرغم ابراز حمایت بریتانیا، ایتالیا و اسپانیا، آلمان در آوریل 2025 از حق وتوی خود در کنسرسیوم یوروفایتر استفاده کرد و نگرانی‌هایی را در مورد دستگیری شهردار مخالف، اکرم امام‌اوغلو، و روابط گسترده‌تر اتحادیه اروپا و ترکیه مطرح کرد . این تصمیم باعث درخواست‌های ترکیه برای تغییر نظر آلمان و فعال شدن دیپلماسی ترکیه شد. کشورهای ناتو – به‌ویژه بریتانیا و اسپانیا – برلین را برای لغو ممانعت خود تحت فشار قرار دادند و استدلال کردند که آمادگی نیروی هوایی ترکیه مستقیماً بر وضعیت دفاع جمعی ناتو در مدیترانه شرقی تأثیر می‌گذارد. ترکیه نیز از نقش ضروری خود در مدیریت جریان مهاجران و تلاش‌های ضد تروریسم برای داشتن دست برتر در مذاکرات استفاده کرد و تعامل دیپلماسی نظامی و چانه‌زنی ژئوپلیتیکی قوی‌تری را نشان داد.[3]

در واقع تلاش ترکیه برای دستیابی به جت‌های یوروفایتر تایفون نشان‌دهنده یک استراتژی یکپارچه برای نوسازی ناوگان، تنوع دفاعی و حفظ توازن منطقه‌ای در برابر همسایگان مسلح مانند یونان است. با پر کردن این شکاف تا برنامه بومی کاآن، آنکارا تعهد خود را به خودکفایی نظامی نشان می‌دهد و در عین حال از طریق دیپلماسی نظامی و سیاسی ماهرانه، سیاست‌های پیچیده کنسرسیوم را هدایت می‌کند تا خود را هم چنان یک قدرت نظامی مهم در ناتو نگه دارد. در نهایت، وضعیت در حال تحول قدرت هوایی ترکیه بر جاه‌طلبی این کشور برای گسترش ردپای سیاسی و نظامی خود در سیستم بین‌المللی تأکید می‌کند و تلاش می‌کند که ترکیه همچنان یک بازیگر محوری در منطقه و فراتر از آن باقی بماند. در واقع ترکیه به دنبال ارتقای جایگاه خود به عنوان یک قدرت بزرگ در نظام در حال تحول بین الملل است که باید دید این کشور چقدر می تواند از اهرم های خود برای نیل به این هدف استفاده کند

 امین مهدوی