توافق امارات و عراق برای توسعه بندر فاو

محمدصالح قربانی

گروه بنادر ابوظبی (AD Ports Group) و شرکت عمومی بنادر عراق (GCPI) تفاهم‌نامه‌ای برای توسعه بندر بزرگ فاو امضا کردند. علاوه بر بندر بزرگ فاو، دو طرف بر سرمایه‌گذاری، مدیریت و بهره‌برداری از بنادر، مناطق اقتصادی و زیرساخت‌های مرتبط در سایر نقاط عراق نیز توافق کرده‌اند.

این توافق‌نامه با حضور مقامات عالی‌رتبه از دو کشور عراق و امارات متحده عربی در حضور السعداوی، وزیر حمل‌و‌نقل عراق؛ ثانی بن احمد آل زیودی، وزیر تجارت خارجی امارات متحده عربی؛ محمد جمعه الشامسی، مدیرعامل گروه بنادر ابوظبی و فرحان الفرطوسی، مدیرکل شرکت عمومی بنادر عراق به امضا رسید.

بنا به گفته مقامات عراقی، پروژه بندر فاو و منطقه اقتصادی آن برای دولت عراق از اهمیت بالایی برخوردار است و آنان با استفاده از موقعیت استراتژیک این بندر که خطوط تجاری بین شرق و غرب را به هم متصل می‌کند، به دنبال فرصت‌های جدیدی برای تجارت، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی هستند که به رفاه کشورمان کمک خواهد کرد.[1]

این پروژه همراه با پروژه جاده توسعه، برجسته‌ترین طرح های توسعه اقتصادی عراق، در راستای حمل‌ونقل دریایی و حمل‌ونقل کالا بین آسیا و اروپا است. جاده توسعه یک پروژه اقتصادی با هدف اتصال عراق به ترکیه از طریق مسیر زمینی و ریلی با هدف انتقال کالا میان اروپا و کشورهای عضو شورای همکاری است.

توسعه بندر فاو، به عنوان یک بندر بزرگ کالا، بیش از یک دهه است که در دستور کار مقامات عراقی قرار دارد، اما اجرای آن به دلیل اوضاع سیاسی این کشور مختل شده است.

هدف از ساخت این بندر، ایجاد یک کریدور حمل و نقل کارآمدتر بین خاورمیانه و اروپا است که جایگزین مستقیمی برای مسیر کانال سوئز از طریق راه آهن بوده و همچنین رقیبی برای موقعیت ترانزیتی  ایران خواهد بود. علاوه بر این، ظرفیت تجاری عراق را تقویت می کند، زیرا در حال حاضر امکان پهلو گیری کشتی های کانتینری بزرگ در بنادر ام قصر و بصره عراق وجود ندارد.

بندر بزرگ فاو که هم اکنون در حال ساخت است در سه مرحله ساخته خواهد شد. انتظار می رود پس از اتمام مرحله اول، بندر ظرفیت جابجایی 3 میلیون کانتینر در سال را داشته باشد و بزرگترین کشتی های کانتینری جهان را در خود جای دهد.

این توافق بر اساس یک یادداشت تفاهم امضا شده در سپتامبر 2021 و پس از آن یک الحاقیه در آگوست 2023 است که بر تعهد مداوم برای تقویت همکاری بین امارات و عراق تاکید می کند.

هدف از توافق اولیه، ارائه تخصص برای بندر و منطقه اقتصادی فاو، استفاده از مدل‌های مدیریتی و عملیاتی پیشرفته، در عین حال بررسی فرصت‌های سرمایه‌گذاری و انجام مطالعات امکان‌سنجی مربوط به بنادر، مناطق اقتصادی و سایر زیرساخت‌ها عراق است.

شرکت عمومی بنادر عراق، به غیر از فاو، پنج بندر بزرگ عراق شامل بندر ام قصر شمالی، بندر ام قصر جنوبی، بندر خور الزبیر، بندر ابوفلوس و بندر معقل را مدیریت و اداره می کند. بنادر که طبق توافقات صورت گرفته، امارات با سرمایه گذاری در آنها، در مدیریت آنها نیز شریک خواهد شد. [2]

شرکت بنادر ابوظبی که دارای مجموعه ای از 27 پایانه دریایی است، در حال حاضر در بیش از 40 کشور حضور دارد و همچنین بیش از 550 کیلومتر مربع از مناطق اقتصادی در ابوظبی را اداره می کند.

این شرکت در سال های اخیر به سرعت در حال گسترش حضور خود بوده است. ماه گذشته، قراردادی را برای خرید اکثریت سهام یک بندر خشک کلیدی در تفلیس، گرجستان امضا کرد.

در ماه ژانویه، پایانه دریایی منطقه کاستلون اسپانیا را به قیمت 10 میلیون یورو در راستای تقویت عملیات دریایی اش در منطقه غرب مدیترانه خریداری کرد.

در ژوئن گذشته، یک قرارداد 50 ساله با بندر کراچی برای تقویت زیرساخت های  این بندر که در واقع مرکز تجاری پاکستان است، امضا کرد.[3]

عراق با انعقاد این قرارداد و قرارداد های مشابه به دنبال این است که بعد از چند دهه جنگ و ویرانی، در مسیر توسعه قدم بردارد و بتواند رشد و توسعه را برای مردمش به ارمغان بیاورد. امارات متحده عربی با تاسیس شرکت های مختلف سرمایه گذاری، ابتدا در مناطق مورد نظرش نفوذ اقتصادی می کند و سپس از این نفوذ برای رسیدن به اهداف دیگر خود استفاده می کند.

علاوه بر سود اقتصادی، با توجه به پیشینه اقدامات اماراتی ها در عراق به نظر می رسد امارات با انعقاد این قرارداد دو هدف دیگر نیز دارد: نخست افزایش نفوذ سیاسی و اقتصادی در عراق و به ویژه منطقه شیعه نشین جنوب آن که روابط خوبی  با ایران دارند و دوم منحرف کردن مسیر های تجاری از ایران و تضعیف نقش ترانزیتی ایران.

[1] https://www.arabnews.com/node/2487966/business-economy

[2] https://www.worldcargonews.com/news/2024/04/ad-ports-partners-with-iraq-on-al-faw-grand-port-development/?gdpr=deny

[3] https://www.hellenicshippingnews.com/ad-ports-joins-iraq-to-develop-al-faw-grand-port-and-its-economic-zone/#:~:text=its%20economic%20zone-,AD%20Ports%20joins%20Iraq%20to%20develop%20Al,port%20and%20its%20economic%20zone&text=AD%20Ports%20Group%2C%20the%20operator,Iraq%20aim%20to%20boost%20ties.