توافق بغداد و واشنگتن، توافقی واقعی یا تکرار لفاظی های گذشته؟

محمدصالح قربانی

وزارت خارجه عراق با انتشار بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که در راستای عمل به مسئولیت ملی و با توجه به افزایش قدرت و توانمندی نیروهای مسلح، دولت عراق با توافق دولت آمریکا، موفقیت مذاکرات دو طرف که از اوت ۲۰۲۳ آغاز شده را اعلام می‌کند.

طبق بیانیه وزارت خارجه عراق،  واشنگتن و بغداد توافق کردند که کارگروه هایی تشکیل دهند که در نهایت منجر به تدوین یک جدول زمانی مشخص و روشن برای آغاز کاهش تدریجی مشاوران خود یعنی نیروهای ائتلاف ضد داعش در خاک عراق شود.

این وزارتخانه اعلام کرد که جدول زمانی مشروط به ارزیابی «تهدید داعش و خطر آن» و همچنین «تقویت ظرفیت‌های نیروهای امنیتی عراق» خواهد بود.

از سوی دیگر، در بیانیه لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده آمده است که جلسات در روزهای آینده آغاز خواهد شد و این روند انتقال به یک مشارکت امنیتی دوجانبه پایدار بین ایالات متحده و عراق را ممکن می کند. مأموریت ائتلاف برای شکست داعش در یک جدول زمانی، سه عامل کلیدی را در نظر می گیرد: تهدید از جانب داعش، الزامات عملیاتی و زیست محیطی، و سطح توانایی نیروهای امنیتی عراق.

نکته قابل توجه بیانیه پنتاگون این است که برخلاف بیانیه وزارت خارجه عراق، صحبتی از کاهش تدریجی تعداد مستشاران ائتلاف بین‌المللی و پایان یافتن مأموریت مبارزه با داعش، به میان نیامده است.[1]

مقامات عراقی سال هاست که به طور دوره ای خواستار خروج نیروهای ائتلاف شده اند، به ویژه در پی حمله هوایی آمریکا در ژانویه 2020 که منجر به شهادت سپهبد قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در خارج از فرودگاه بغداد شد. در همان زمان، مجلس عراق با تصویب طرحی برای پایان دادن به حضور نظامی آمریکا در عراق رأی داد. با این حال، این مصوبه هرگز اجرا نشد.

درخواست های خروج نیروهای آمریکایی از عراق، از زمان حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، با شدت بیشتری دوباره مطرح شده است.

از اواسط اکتبر، گروهی از شبه‌ نظامیان که خود را مقاومت اسلامی در عراق می‌نامند، حملات منظمی را علیه نیروهای آمریکایی در عراق و سوریه انجام داده‌اند که به گفته این گروه در تلافی حمایت واشنگتن از اسرائیل در جنگ غزه است.[2]

از آن زمان تا کنون، بیش از 150 حمله موشکی و پهپادی توسط مقاومت اسلامی عراق بر علیه حدود 2500 سرباز آمریکایی و پایگاه های آنان صورت گرفته است و تعداد زیادی از نیروهای نظامی ایالات متحده آمریکا دچار جراحات مختلف از جمله آسیب های مغزی شده اند.

ایالات متحده آمریکا به تلافی آن به پایگاه های مقاومت اسلامی عراق، از جمله برخی پایگاه های مرتبط با نیروهای حشد الشعبی که رسماً تحت کنترل ارتش عراق است، حمله کرده است. مقامات عراقی از این موضوع ناراحتند و اعلام کردند که حملات آمریکا نقض حاکمیت عراق است.

محمد شیاع السودانی، نخست وزیر این کشور در سخنرانی خود در مجمع جهانی اقتصاد در داووس در اوایل ماه جاری گفت که دیگر توجیهی برای حضور ائتلاف در عراق وجود ندارد و ارتش عراق قادر به ردیابی و مبارزه با هسته های باقی مانده داعش در این کشور است. ما یک کشور مستقل هستیم و بنابراین طبیعی است که به سمت این موقعیت حرکت کنیم. این یک درخواست از سوی مردم است و این یک کشور دموکراتیک است.[3]

مقامات مختلف عراقی نیز مواضع مشابه سودانی اتخاذ کرده اند و خواستار خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق هستند اما منابع خبری، اخبار متفاوتی با این موضع گیری های رسمی را منتشر می کنند.

به نوشته نشریه پولیتیکو، علی‌رغم اعلام اخیر نخست وزیر عراق مبنی بر آغاز روند خروج آمریکایی ها از عراق، السودانی به طور خصوصی به مقامات آمریکایی پیغام داده است می‌خواهد برای حفظ نیروهایی آمریکایی در این کشور مذاکره کند.

مشاوران ارشد محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق به مقامات آمریکایی گفته اند که اعلامیه وی تلاشی برای جلب رضایت مخاطبان سیاسی داخلی است و بر اساس گزارشی در تاریخ 6 ژانویه، سودانی خود متعهد به مذاکره درباره حضور آتی ائتلاف در عراق باقی مانده است.[4]

سودانی که با حمایت گروه های شیعه حامی ایران به نخست وزیری رسیده است، سعی دارد همانند نخست وزیر پیشین عراق مصطفی الکاظمی، با ایجاد موازنه بین ایران و آمریکا، عراق را اداره کند. از این رو آشکارا از خروج آمریکا صحبت می کند و در خفا به آمریکا پیام مذاکره برای حفظ نیروهایش می فرستد.

با بررسی شرایط به نظر می رسد که مقامات عراقی و آمریکا امیدوارند که آغاز رسمی مذاکرات ‌بتواند بر کاهش فشار سیاسی به دولت سودانی تاثیر داشته باشد و به طور بالقوه حملات به نیروهای آمریکایی را کاهش دهد اما از آنجایی که آمریکایی‌ها بارها در مذاکرات با طرف‌های مختلف به راحتی تعهدات خود را فراموش کرده یا دقیقا برعکس آن عمل کرده اند، نمی‌توان به این مذاکرات چندان دلخوش بود و سرنوشت خروج نظامیان آمریکایی از عراق را به آن گره زد.

[1] https://www.arabnews.com/node/2448331/Middle-east

[2] https://www.al-monitor.com/originals/2024/01/washington-baghdad-discuss-future-foreign-troops-iraq

[3] https://www.military.com/daily-news/2024/01/25/washington-and-baghdad-plan-hold-talks-soon-end-presence-of-us-led-coalition-iraq.html

[4] https://www.politico.com/news/2024/01/09/iraq-us-troops-removal-00134564