چگونگی مواجهه ترکیه با مشکلات داخلی

بعد از فراز و نشیب های  انتخابات ترکیه که با مشارکت گسترده مردم این کشور همراه بود اردوغان رییس جمهوری کنونی ترکیه توانست برای  یک دوره  پنج ساله  مسند ریاست ترکیه را حفظ کند و با مشکلات  اقتصادی که اصلی ترین  مشکل ترکیه است دست و پنجه نرم کند. این انتخابات که همزمان برای مسند ریاست جمهوری و پارلمان  ترکیه بود برای منطقه غرب آسیا نیز دارای اهمیت معناداری  است زیرا ترکیه  همراه در معرض دیدگاه های غرب گرایی  افراطی نیز بوده است و کشور های غربی به دنبال  نزدیک شدن هرچه بیشتر این کشور به اردوگاه خود هستند و این  انتخابات بهترین فرصت برای این کشورهای غربی بود که در بحبوحه جنگ روسیه و اوکراین ، ترکیه  را نزدیک به محور غرب کنند و روسیه که  از طریق ترکیه  نیاز های وارداتی کالاو خدماتی خود را تامین میکرد1 از این  محور خارج کنند و عرصه  اقتصادی بر روسیه تنگ تر شود.

 بعد از انتخابات، اقتصاد ترکیه  در شوک مواجهه با کاهش ارزش لیر نسبت به دلارواقع شد. باتوجه به فشار دولت اردوغان برای سرکوب قیمت دلار در زمان انتخابات  که توانست  تا حدودی قیمت را کنترل کند  فنر قیمت بعد از اتمام انتخابات به شدت صعودی شد و  امروز نسبت هر لیر به دلار با  افت محسوسی روبرو شده  است2 و کارشناسان پیش بینی میکنند باز هم بیشتر افت خواهد کرد.

مشکلات اقتصادی که به آنها اشاره کردیم باید با سیاست ورزی های اردوغان که شخصا فردی عملگرا است پاسخ داده شود. سیاست اردوغان در قبال مشکلات داخلی حواله دادن آن مشکلات به بیرون مرز هاست . ترکیه ناچار است برای فرار از مشکلاتی که  دارد حواس ها را پرت کند. شمال سوریه ،یونان و آسیای مرکزی وقفقاز از نقاطی هستند که امکان تنش در آنها وجود دارد.

شمال سوریه  که از زمان  جنگ داخلی 2011  تا امروز همواره  مورد تنش دو کشور بوده است . حضور کرد ها و حمایت آمریکا از این اقلیت در کشور سوریه باعث بدبینی اردوغان به این منطقه  شده است  و همزمان فعالیت های تروریستی در عراق، حضور جمعیت کردنشین در ترکیه و نسبت آنها با  اکراد عراق و سوریه به خودی خود باعث بهانه برای دخالت های  ترکیه در سالیان قبل  بوده و با توجه به انتخابات ترکیه که اکثرا کردنشینان به رقیب اردوغان رای داده اند کینه رییس جمهوری فعلی نسبت به آنان دوچندان نیز شده است و برای فرار از مشکلات داخلی یکی از سناریو های محتمل دخالت نظامی ترکیه در شمال سوریه است3.

یونان هم بدلیل مشکلاتی  که به آنها اشاره خواهیم کرد یکی از محل های مورد مناقشه  با ترکیه  است که میتواند اقدام نظامی ترکیه در این منطقه اعمال شود. در دهه‌های اخیر موضوعاتی همچون آب‌های سرزمینی، مناطق دریایی مورد مناقشه(اکتشافات گازی)، مسلح کردن جزایر و نقض حقوق اقلیت تُرک در یونان(مناطق مسلمان‌نشین یونان) ازجمله مواردی است که غالباً موجب تنش بین آنکارا و آتن شده است. تمامی شواهد نشان می‌دهد که در آیندۀ نزدیک هیچ چشم‌انداز روشنی برای کاهش تنش‌های بین دو کشور متصور نیست  حال با افزایش کمک های نظامی آمریکا به یونان مشکلات دوکشور هنوز حل نشده باقی خواهد ماند4 و این منطقه  را به یکی از محل های تنش در آینده تبدیل خواهد کرد.

منطقه آسیای مرکزی و قفقاز هم از دیرباز موردعلاقه  اندیشه نوعثمانی متفکران دولت ترکیه  برای نفوذ و مداخله بوده است.

طراحي سياست خارجي ترکیه  به دنبال توسعة روابط همه جانبة فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي با  برادران ترک خود در آسیای مرکزی است5. به لحاظ تاريخي و جغرافيايی، پنج جمهوري ترك زبان و مسلمان آذربايجان، ازبكستان، تركمنستان، قزاقستان، و قرقيزستان در منطقه آسياي مركزي و قفقاز پيوندي تاريخي با تركيه دارند. زبان مشترك، آيين‌ها و رسوم مشترك و نياز اقتصادي منطقه به جذب سرمايه‌گذاري خارجي سبب شد كه اهميت روابط تركيه با اين كشورها ابعادي نمادين به خود بگيرد. ترکیه به دنبال ایجاد کریدور ترکی در این منطقه هست و باتوجه به رابطه خصمانه ترکیه با ارمنستان،ساخت این کریدور و دخالت نظامی میتواند در این منطقه به وقوع بپیوندد و منافع ترکیه را در این منطق جغرافیایی تامین کند.

به همه سناریوهایی محتملی که در بالا به آن  اشاره کردیم عنصر عملگرایی شخص اردوغان را نیز باید اضافه کنیم و باتوجه به آن  باید منتظر تصمیمات سیاستمداران ترک باشیم که برای برون رفت از بحران های اقتصادی پیش روی خود از چه حربه ای استفاده خواهند کرد. تصمیم کشورهای فرامنطقه ای (غربی)برای ایجاد بحران های موازی جنگ اوکراین در سطح جهانی اعم از بحران تایوان یا بحران  در غرب آسیا همه دولت های منطقه را هوشیار نگه داشته است  و به دقت در حال بررسی همه تحرکات در سیاست بین الملل هستند. تصمیم سازان کشور های منطقه برای برون رفت از مشکلات داخلی  کشورهای خود که به تدریج بعد از فروکش کردن تب  کرونا با آن مواجهه بودند نیازمند آرامش و دوری از تنش در هر سطحی میباشند.

امیرعلی یگانه

1. https://www.hinrichfoundation.com/research/wp/protectionism/how-trade-sanctions-on-russia-are-failing/?utm_source=google&utm_medium=search-retargeting&utm_campaign=wp-oxford-economics-failing-sanctions-sti-2022&utm_content=20230606-static&utm_term=russian%20economy%20sanctions&utm_campaign=Search+%7C+Generic+%7C+OE:+Trade+Sanctions&utm_source=adwords&utm_medium=ppc&hsa_acc=8724352572&hsa_cam=20197494165&hsa_grp=154762482892&hsa_ad=659988491494&hsa_src=g&hsa_tgt=kwd-491633282092&hsa_kw=russian%20economy%20sanctions&hsa_mt=b&hsa_net=adwords&hsa_ver=3&gclid=CjwKCAjwvpCkBhB4EiwAujULMrxtQXMrFQhclpTxIb2SVLzeBZnz1G6v-ZS4EnQlbITPoWLe7SF5zhoCAvkQAvD_BwE

2. https://www.farsnews.ir/news/14020317000593/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D9%84%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2

3. https://atna.atu.ac.ir/fa/news/304972/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87

4. https://theconversation.com/could-tensions-between-greece-and-turkey-lead-to-a-second-european-war-190642

5. https://www.iras.ir/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%84-%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%AC%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C-%D9%BE%DB%8C/

6.