میدان آرش
میدان نفتی - گازی آرش (الدورا) از میادین مشترک ایران، با کشورهای کویت و عربستان است که در سال های اخیر به محل اختلاف میان سه کشور تبدیل شده است. ذخیره در جای گاز میدان آرش یک تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز ۴۲ میلیون نفت خام تخمین زده شده است؛ این میدان گازی که از سوی ایران "آرش" و از سوی دو کشور کویت و عربستان "الدورا" نامیده می‌شود، ده‌ها سال است به جهت تعیین سهم ایران و کویت و عربستان به موضوعی برای مناقشه بین این کشورها تبدیل شده است.
میدان نفتی - گازی آرش (الدورا) از میادین مشترک ایران، با کشورهای کویت و عربستان است که در سال های اخیر به محل اختلاف میان سه کشور تبدیل شده است. ذخیره در جای گاز میدان آرش یک تریلیون فوت مکعب و ذخیره نفت درجای این میدان نیز ۴۲ میلیون نفت خام تخمین زده شده است؛ این میدان گازی که از سوی ایران "آرش" و از سوی دو کشور کویت و عربستان "الدورا" نامیده می‌شود، ده‌ها سال است به جهت تعیین سهم ایران و کویت و عربستان به موضوعی برای مناقشه بین این کشورها تبدیل شده است. [1]
از همان ابتدای کشف این میدان گازی اختلاف میان ایران و کویت بر سر مرز آبی دو کشور، در منطقه قرارگیری این میدان مشترک آغاز شد، اما اختلافات به صورت اظهارنظرهایی در جلسات باقی ماند تا این که در سال ۲۰۰۱ ایران به استقرار تجهیزات برای آغاز حفاری اکتشافی در این میدان اقدام کرد.[2]
کویت با اطلاع از آغاز حفاری‌های اکتشافی توسط ایران، بحث شکایت در مراجع بین المللی را پیش کشید و در نهایت ایران نیز با هدف حسن همجواری تا تعیین تکلیف این موضوع و تعیین مرزهای آبی فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای خود روی میدان آرش را متوقف کرد. این اقدام کویت و همکاری ایران در توقف فعالیت هایش، در حالی بود که عربستان و کویت در طرحی مشترک از سال ۲۰۰۰ فعالیت‌های اکتشافی و توسعه‌ای را روی این میدان گازی بدون اطلاع ایران آغاز کرده بودند.
طبق این مرز حدود چهل درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش، در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخائر درجا اقدام به حفر یک حلقه چاه اکتشافی (چاه شماره یک آرش) نمود که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول کشورمان است. طی ۱۱ سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، اقدام به تعریف خط مرزی جدید نموده که بر اساس این مرز کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار می گیرد، اما این مرز هیچگاه مورد پذیرش کشورمان قرار نگرفته است.
در سال ١٣٩٣، معاونت امور بین‌الملل وزارت نفت با همکاری کارشناسان ذیربط اقدام به تعریف سناریوهای مختلف مرزی جهت امضای تفاهم نامه فی ما بین رییس جمهوری کشورمان و امیر کویت کردند. این در حالی بود که عملیات ساخت پایه آرش نیز در شرف اتمام بود و این سازه آماده نصب در موقعیت تعیین شده بود، اما متاسفانه پس از سفر امیر کویت، به شکل ناگهانی تمامی فعالیت‌های این میدان به حالت تعلیق درآمد و در سکوت خبری پایه ساخته شده برای این میدان نیز تغییر کاربری داده و برای نصب در یک میدان دیگر آماده شد. [3]
آخرین تحول در خصوص میان نفتی – گازی آرش به تاریخ پنجم فروردین سال جاری (۱۴۰۱) باز می گردد؛ پیش از این قرار بود که با تعیین حدود مرزی در این میدان گازی مشترک، استحصال گاز از آن هم به شکل مشترک میان سه کشور پیش برود، ولی عربستان و کویت، در تاریخ یاد شده و بدون حضور ایران، قراردادی برای توسعه این میدان امضا کردند و به دنبال این اقدام، در تاریخ ۶ فروردین خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان طی سخنانی این توافق را غیرقانونی خواند.
در تاریخ نهم فروردین دو اتفاق دیگر نیز روی داد؛ ابتدا «احمد ناصر الاحمد الصباح» وزیر خارجه کویت در جریان کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «ژان ایو لودریان» همتای فرانسوی‌اش اعلام کرد که «میدان گازی الدوره یک موضع سه جانبه میان این کشور، عربستان و ایران است»، اما با گذشت ساعاتی وی با تغییر سخنانش که معلوم بود تحت فشار آنها را بیان کرده، مدعی شد، میدان نفتی - گازی آرش (الدورا) صرفا کویتی - سعودی است و ایران در این زمینه، طرف ما نیست و آنچه در نشست خبری مطرح شد در خصوص مدارات فلات قاره است».[4]
در طی ماه های اخیر نیز اظهار نظرهایی از سوی عربستان و کویت در مورد میدان آرش انجام شده است که نقض حاکمیت ایران بر این میدان بوده است.
اهمیت استراتژیک میدان آرش علاوه بر حضور لایه‌های نفتی و گازی با مقدار زیاد میعانات گازی، حفظ حاکمیت ایران بر آب‌های این منطقه و حل مناقشه مرزی با کویت است که طی حدود 12 سال اخیر توسط کویت به وجود آمده است. بر اساس اطلاعات موجود و قوانین بین المللی، نظیر عمق آب و فاصله تا سرزمین خشکی، مرز دریایی در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی تعیین شده که همین مرز مورد قبول و تاکید ایران است.
طبق این مرز، حدود ۴۰ درصد ساختمان نفتی و گازی موجود میدان آرش در آب‌های ایران قرار دارد. سال‌ها پیش شرکت ملی نفت ایران به منظور تعیین میزان ذخایر درجای این میدان، یک حلقه چاه اکتشافی(چاه شماره یک آرش) حفر کرد که موقعیت این چاه نزدیک به خط مرزی مورد قبول ایران است. اما طی 12سال گذشته کشور کویت با مستمسک قرار دادن نتایج لرزه نگاری انجام شده توسط شرکت شل برای این کشور، به تعریف خط مرزی جدید اقدام کرد که بر اساس این مرز، کل ساختمان میدان آرش در بخش عربی میدان قرار دارد، اما این مرز هیچ گاه مورد پذیرش ایران قرار نگرفته است.
با این حال، جمهوری اسلامی هیچگاه اقدامی قاطع و مداوم در این زمینه انجام نداده است تا حاکمیت خود بر قسمتی از این میدان را تثیبت کند. در سال های گذشته نیز دیپلماسی ضعیف نفتی ایران در میدان آرش تا آنجا پیش رفته است که حتی توسعه این میدان استراتژیک و مهم، در لیست طرح‌های مدل جدید قراردادهای نفتی نیز قرار نگرفته و عملاً تمامی فعالیت‌ها و اقدامات انجام شده در دولت‌های قبل هم متوقف شده است. اقدامات انجام شده نظیر ساخت پایه (جکت) آرش نیز از بین رفته است.[5]بنابراین اظهارت و اقدامات گاه و بیگاه کویت و عربستان در مورد این میدان دائم تکرار می شود و هیچ تضمینی وجود ندارد که در آینده تکرار نشود و یا شرایط پیچیده‌تری بوجود آید. بنظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران باید علاوه بر اظهارات و انتقادات خود به زیادی خواهی کویت و عربستان سعودی، اقدامی بزرگ و اساسی برای به رسمیت شناختن حق خود بر قسمت‌هایی از این میدان انجام دهد.
1. https://www.tahlilbazaar.com/news/150486
2. https://www.qudsonline.ir/news/794176
3. https://www.tahlilbazaar.com/news/150486
4. https://www.irna.ir/news/84709978
5. https://www.tahlilbazaar.com/news/150486
