ترکیه و ناتو

امیرعلی یگانه

ترکیه  از سال 1952 عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) شد با امکانات، توان و پتانسیل خود یکی از اعضای موثر در تقویت فرماندهی و توان نظامی آن به شمار می رود.  این کشور  در تمام فعالیت‌های ناتو شرکت داشته و توان خود در زمینه صنایع دفاعی را گسترش داده و یکی از کشورهایی بوده که در بودجه مشترک ناتو سهم بزرگی دارد. ترکیه سال گذشته 89.9 میلیون یورو به بودجه مشترک ناتو کمک کرد1.

دولت اردوغان  یکی از کشور های فعال در ماموریت های  نظامی ناتو نیز بوده است و به همراه آمریکا در شرق و جنوب، آلمان در شمال و ایتالیا در غرب در چارچوب ماموریت پشتیبانی ناتو در افغانستان یکی از چهار کشور فعال در این منطقه  بوده است. ترکیه با نظارت و ممانعت از عبور غیرقانونی از طریق دریای اژه یکی از عناصر دائمی ناتو در این دریاست.  از سوی دیگر ترکیه از برنامه توسعه  دفاع موشکی برای حفاظت از خاک خود و متحدانش در ناتو حمایت می کند.

این نکات در مورد کشور ترکیه و سبک روابط این کشور با ناتو دارای اهمیت زیادی می باشد زیرا تعهدات و پیمان های مشترکی که ترکیه و ناتو در قبال یکدیگر دارند مزایایی برای دو طرف دارد که دوام این رابطه را تا امروز به آن بستگی دارد.

این کشور در طول سالیان اخیر با درک تغییرات اساسی در نظم بین الملل سعی کرد تا با حفظ نزدیکی به کشور های غربی، روابط خود با کشورهای شرقی را نیز گسترش دهد2.

در منطقه غرب آسیا جایگاه این کشور همواره برای قدرت های فرامنطقه ای جذاب بوده است و این کشورها  از هر فرصتی برای ارتقا روابط با ترکیه استفاده میکنند.

طی جنگ اوکراین و بازی هوشمندانه اردوغان ، کشورهای غربی پی به نکته ای بردند که همواره از آن واهمه داشتند و آن بحث بازی استقلال طلبانه کشور ترکیه بود

این عملگرایی کشور ترکیه و همواره تقدم  منافع ملی  بر هر امری  برای منافع بلند مدت  کشورهای جبهه غربی ناخوشایند است3.

زمزمه های اخراج کشور ترکیه از سازمان همکاری ناتو از سال های قبل وجود داشته است  و  این کشور همیشه این تهدید را از جانب کشورهای غربی حس میکرده است که اگر راهبرد استقلال طلبی انتخابی در سیاست خارجی خود را جدی تر دنبال کند با اخراج از ناتو تنبیه خواهد شد. اولین بار تهدید به اخراج ترکیه  از ناتو بعد از کودتای 2016 در این  کشور توسط یکی از نمایندگان مجلس ایالات متحده مطرح  شده بود.

دفعه دومی که تهدید به اخراج ترکیه بار دیگر مطرح شد ،بحث کارشکنی  این کشور در رای به حضور دو کشور فنلاند و سوئد در سازمان ناتو بود4؛  برای پذیرش عضو جدید در این ائتلاف نظامی، رسیدن به توافق در میان همه اعضا الزامی است.بنابراین از نظر تئوری، ترکیه می تواند جلوی ورود سوئد و فنلاند را بگیرد و اجازه ندهد آنها به عضویت ناتو در آیند که البته  ترکیه میخواست با گرفتن امتیازات بیشتر از جبهه غرب به اوضاع نابسمان اقتصادی خود غلبه کند و هیچوقت به سنگ اندازی جدی به جبهه غرب فکر نمیکرد.

در مجموع  در این برهه حساس که اکثر کشورهای جهان در حال تصمیم گیری برای آینده کنش ورزی خود در سیاست خارجی هستند ترکیه نیز باید این تصمیم مهم را اتخاذ نماید. این تصمیم معطوف به امروز یا فردای ترکیه نیست و تبعات این جنس تصمیمات کشورها  تا دهه ها بعد باقی خواهد ماند و این کشور  تا ابد نمیتواند بین خطوط غرب و شرق حرکت کند و از منافع این دو جبهه همزمان بهره ببرد و به هیچ کدام از آنها وفادار نباشد.بعد دیگر ماجرای انتخاب های استراتژیک کشورهای جهان  در نظم نوین آینده به افول توانایی  و قدرت آمریکا برای  متحد کردن دولت  - ملت های جهان حول مفهوم جبهه غرب است که صحنه‌های ژئوپلیتیکی جهان  دیگر به نفع این جبهه منظم نخواهد شد . این کاهش توانایی در روابط واشنگتن و آنکارا نیز قابل‌رؤیت است. فراموش نکنیم که  ترکیه یک انتخاب محتمل نیز دارد و آن  ورود به جبهه شرق  با بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی، و با مشارکت ایران و عربستان) و تلاش برای تشکیل یک بلوک قدرت در حال ظهور  برای عرض اندام در مقابل جبهه غربی است که مخاطرات سیاسی و امنیتی خاصی برای این کشور به همراه خواهد داشت .

1. https://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/2021/6/pdf/210611-pr-2021-094-en.pdf

2. https://www.ips-journal.eu/topics/democracy-and-society/turkeys-divided-public-between-the-west-and-russia-5886/

3. https://www.brookings.edu/articles/understanding-turkeys-response-to-the-israel-gaza-crisis/

4. https://www.ekathimerini.com/opinion/1203638/if-erdogan-blocks-finland-and-sweden-from-joining-nato-expel-turkey/