رکورد جدید ایران در صنعت فضایی

محمدصالح قربانی

۳۰ دی‌ماه ماهواره ایرانی «ثریا» که توسط پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شده با ماهواره‌ بر «قائم ۱۰۰» که حاصل تلاش دانشمندان نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است، با موفقیت در مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین قرار گرفت تا یک رکورد تازه در حوزه قرار گرفتن ماهواره ایرانی در ارتفاع جدید را به ثبت برساند.

به گفته عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، ماهواره ثریا با وزن 50 کیلوگرم توسط ماهواره بر سه مرحله ای قائم 100 که برای حمل تا 100 کیلوگرم توانایی دارد پرتاب شد و در مداری 750 کیلومتری بالاتر از سطح زمین قرار گرفت.[1]

بنا به اذعان رسانه های خارجی، پرتاب موفقیت آمیز این ماهواره، نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در برنامه فضایی ایران است، اقدامی که نگرانی‌هایی را در غرب در مورد پیشرفت‌های بالقوه در قابلیت‌های موشک بالستیک تهران ایجاد می‌کند.

غرب، به ویژه ایالات متحده، ابراز نگرانی کرده و مدعی است که پرتاب ماهواره های ایران ناقض قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل است. ایالات متحده از تهران خواسته است که از هرگونه فعالیت مرتبط با موشک های بالستیک با قابلیت حمل سلاح هسته ای خودداری کند.

تحریم های سازمان ملل مرتبط با برنامه موشکی بالستیک ایران در اکتبر سال گذشته منقضی شد. ارزیابی تهدید جهانی 2023 از سوی جامعه اطلاعاتی ایالات متحده تاکید کرد که توسعه وسایل پرتاب ماهواره توسط ایران به طور بالقوه می تواند با توجه به فناوری مشابه، جدول زمانی این کشور را برای توسعه یک موشک بالستیک قاره پیما تسریع کند.

ایران چندین سال است که به طور فعال برنامه فضایی خود را دنبال می کند. این کشور به عنوان بخشی از تلاش های خود برای توسعه فناوری و قابلیت های فضایی، پرتاب های ماهواره ای متعددی را انجام داده است. [2]

این نخستین موفقیت مداری این ماهواره‌ بر بود که با دستیابی به مدار ۷۵۰ کیلومتری، رکورد پرتاب‌های قبلی (۵۰۰ کیلومتر) را شکست و برنامه فضایی ایران را یک گام دیگر به سمت فتح مدارهای بالاتر بویژه مدار ژئو نزدیک کرد. با قرار گرفتن ماهواره ثریا (که با ۵۰ کیلوگرم وزن، یکی از سنگین‌ترین ماهواره‌های عملیاتی ایران است) در مدار ۷۵۰ کیلومتری زمین، عمر این ماهواره نیز چند برابر ماهواره‌های قبلی خواهد شد. پیش از این، نیروی هوافضای سپاه، ماهواره‌های نور 1، ۲ و ۳ را در مدار تا ۵۰۰ کیلومتری قرار داده بود که عمر ۲ ساله دارند اما ماهواره ثریا در مدار بالاتر (۷۵۰ کیلومتری) – البته بسته به باتری و دیگر سامانه‌ها - می‌تواند تا ۱۰ سال هم در مدار باقی بماند.[3]

چیزی که ثریا را واقعا قابل توجه می‌کند، دقت موقعیت یابی GPS آن با دقت ۲۰ متر است که یک دستاورد قابل توجه در فناوری ماهواره‌ای است. ارتباط موفق ثریا با زمین، فرصت‌های جدیدی را برای برنامه فضایی ایران باز کرده و راه را برای تحقیقات و اکتشافات بیشتر در زمینه علوم فضایی هموار می‌کند و دانشمندان و محققان را قادر می‌سازد تا درباره جو زمین، الگو‌های آب و هوا و پدیده‌های فضای بیرونی اطلاعات بیشتری کسب کنند.

علاوه بر این، انتقال سیگنال از ثریا نشان دهنده تخصص رو به رشد ایران در فناوری ماهواره است. با دستیابی به این نقطه عطف، ایران به گروه نخبگان کشور‌هایی می‌پیوندد که قادر به پرتاب موفق ماهواره و ارتباط مؤثر با این ابزار‌های پیشرفته در فضا هستند.

این موفقیت نه تنها توانمندی‌های علمی ایران را به نمایش می‌گذارد، بلکه چشم اندازی تازه از سهم بالقوه این کشور در ماموریت‌های فضایی آینده ارائه می‌دهد.

با این دستاورد، ایران در برنامه‌های فضایی خود گامی رو به جلو برداشته و حس غرور و الهام را در شهروندان خود القا می‌کند. ارسال موفقیت آمیز سیگنال‌های ماهواره ثریا بر تعهد ایران به پیشبرد مرز‌های علم و فناوری و تعهد این کشور برای تبدیل شدن به یک بازیگر مهم در عرصه فضایی جهانی تاکید می‌کند.[4]

موفقیت های امروز، حاصل برنامه ریزی ها و تلاش های مستمری است که کماکان ادامه داشته و اهداف بزرگتری را مد نظر قرار داده است که برای رسیدن به آن باید مرحله به مرحله پیش رفت.

در این راستا سردار جعفر آبادی، فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه اعلام کرد ماهواره‌بر قاصد در واقع یک نقطه شروع و میان‌بر برای ورود سپاه به باشگاه فضایی دنیا بود، اما قائم 100 اولین پله از نقشه راه سپاه در توسعه سری ماهواره ‌برهای قائم است که از قائم 100 شروع شده و سپس 105، 110 و بعد هم قائم 120 خواهد بود که با آن ایران قادر خواهد بود که به مدار 36 هزار کیلومتری زمین ماهواره بفرستند.[5] این سخن شاید در نگاه اول غیرممکن به نظر برسد اما نباید فراموش کرد که دو دهه قبل، فرستادن ماهواره بومی  توسط ماهواره بومی ایرانی نیز غیر ممکن به نظر می رسید اما در دو دهه اخیر شاهد پرتاب های موفقیت آمیز متعدد ماهواره های بومی با ماهواره برهای ایرانی در مدارهای مختلف زمین بوده ایم.

[1] https://www.aa.com.tr/en/middle-east/iran-launches-sorayya-satellite-sets-new-record/3114333#

[2] https://www.nationalworld.com/news/iran-satellite-launch-ballistic-missile-capabilities-the-west-un-sanctions-2023-expired-4486288

[3] https://www.mashreghnews.ir/news/1568408/%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF

[4] https://www.yjc.ir/fa/news/8650997/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AB%D8%B1%DB%8C%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D9%82-%D9%81%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86

[5] https://www.farsnews.ir/news/14010814000939/%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%DB%B3%DB%B6-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA