حزب تحریک انصاف پاکستان در مسیر توقف ناپذیر

محمدصالح قربانی

دادگاه عالی پاکستان با اتخاذ تصمیمی جایگاه حزب تحریک انصاف عمران خان را در پارلمان تقویت کرده و به این ترتیب دولت شهباز شریف در اقلیت و مخالفان اکثریت شدند. اگر کودتای جدید از سوی طرفداران غرب صورت نگیرد نفوذ عمران خان در پاکستان افزایش می یابد.

ینابراین سوالی که پیش می آید این است که آیا عمران خان می تواند پاکستان را از بحران نجات بدهد؟

دادگاه عالی پاکستان طی حکمی، ۲۴ کرسی‌ دیگر پارلمان این کشور را به حزب تحریک انصاف (جنبش عدالت) اختصاص داد و بدین ترتیب احزاب حاکم اکثریت خود را پارلمان این کشور از دست دادند و حامیان عمران خان به بزرگترین حزب در پارلمان پاکستان تبدیل شدند.

دادگاه عالی پاکستان اعلام کرد حزب تحریک انصاف مستحق دریافت ۲۰ کرسی سهمیه برای زنان و چهار کرسی برای اقلیت‌ها در پارلمان است. این تصمیم اکثریت دو سوم پارلمان را از ائتلاف دولتی به رهبری نخست وزیر شهباز شریف سلب کرد و دولت شکننده ای را که از حمایت توده ای مردم برخوردار نیست، بیش از پیش تضعیف کرد.[1]

هشت نفر از قضات دیوان عالی پاکستان پس از گذشت سه ماه از بررسی دادخواست حزب تحریک انصاف، سرانجام رای خود را به نفع آنان دادند و اعلام کردند که تحریک انصاف یک حزب است و یک حزب باقی خواهد ماند لذا کرسی‌های مخصوص مجلس ملی (کرسی‌های سهمیه بندی شده برای زنان و اقلیت‌ها که با توجه به تعداد کرسی‌های کسب شده از سوی احزاب به آنان تعلق می‌گیرد) باید به این حزب بازگردانده شود.

دیوان عالی پاکستان ضمن مردود شمردن حکم قبلی دادگاه عالی پیشاور و کمیسیون انتخابات که هر دوی این نهادها، حزب عمران خان را از کسب کرسی‌های مخصوص پارلمان سلب صلاحیت کرده بودند، اعلام کرد حزب تحریک انصاف ظرف ۱۵ روز آینده فهرست نامزدهای مورد نظر خود را برای دریافت کرسی‌های مخصوص مجلس ارائه دهد.

رای دیوان عالی پاکستان در پرونده بازپس‌گیری کرسی‌های ویژه پارلمان توسط حزب عمران خان مرحله جدیدی در دعوای سیاسی میان جناح حاکم و اپوزیسیون (نمایندگان تحریک انصاف در پارلمان) است و فشار بر دولت ائتلافی فعلی پاکستان را تشدید کرده است.

عمران خان که از تابستان ۱۳۹۷ تا فروردین سال ۱۴۰۱ کرسی نخست وزیری را در اختیار داشت و پس از درگیری با ارتش قدرتمند پاکستان از قدرت برکنار شد، از تابستان سال گذشته به دلیل اتهامات در پرونده‌های متعدد فساد مالی، سیاسی و امنیتی در زندان به سر می‌برد.[2]

اتهاماتی که یکی پس از دیگری با برگزاری دادگاه های مختلف از وی رفع اتهام شده اما دولت مستقر پاکستان با ایراد اتهامات جدید عمران خان را همچنان در زندان نگه داشته است. در آخرین مورد دادگاه عمران خان و همسر سومش را از اتهام ازدواج غیرقانونی تبرئه کرد، اما پس از صدور دستورات و اتهامات جدید از جانب مقامات فعلی پاکستان همچنان آزاد نخواهد شد.

رای دیوان عالی پاکستان در مورد کرسی های ویژه پارلمان، باعث شده تا دولت پاکستان به دنبال ممنوع کردن حزب تحریک انصاف پاکستان باشد.

در این راستا، «عطاالله طرار»، وزیر اطلاع رسانی پاکستان گفت که این تصمیم بر اساس تعدادی از عوامل گرفته شده که شامل اتهام اثبات شده‌ای است که حزب تحریک انصاف و نخست وزیر برکنار شده، بودجه و کمک‌های مالی خارجی که در کشور غیرقانونی هستند، دریافت کرده و همچنین شورشی توسط رهبری و حامیان این حزب در سال گذشته انجام شد که تاسیسات نظامی را هدف قرار داده بود. مسئله ممنوعیت تحریک انصاف به کابینه ارجاع می‌شود و در صورت لزوم به دیوان عالی خواهد رفت.[3]

این تصمیم، که کمتر کسی انتظار دارد در دادگاه تایید شود، نشان دهنده استیصال فزاینده دولت پاکستان است. این کشور پس از انتخابات سال جاری که در آن ارتش قدرتمند کشور به تقلب علیه حزب پرطرفدار تحریک انصاف متهم شد، وضعیت با ثباتی نداشته است. با ممنوعیت حزب پرطرفدار تحریک انصاف، انتظار می رود آشفتگی سیاسی که در دو سال گذشته پاکستان را فرا گرفته، تشدید شود.

اسد اقبال بات، رئیس کمیسیون حقوق بشر پاکستان، در بیانیه‌ای گفت: «اگر به حزب تحریک انصاف پاکستان فشار وارد شود، چیزی جز قطبی‌سازی عمیق‌تر و هرج‌ و مرج و خشونت سیاسی حاصل نخواهد شد.»

حزب عمران خان که با وجود سرکوب کاندیداها و حامیانش، بیش از هر حزب دیگری در انتخابات کرسی هایی را به خود اختصاص داده است، از زمانی که  خان با ارتش درگیر شد و در سال 2022 با رای عدم اعتماد برکنار شد، به یک نیروی به ظاهر غیرقابل توقف تبدیل شده است.

رهبران حزب تحریک انصاف و متحدان عمران خان به شدت از اقدام دولت برای ممنوعیت این حزب انتقاد کردند و قول دادند که آن را در دادگاه به چالش بکشند. زلفی بخاری، دستیار نزدیک عمران خان، گفت: این نشانه آشکار وحشت است. من قبلاً اشاره کرده ام که ما در حال تجربه یک حکومت نظامی نرم هستیم و این حرکت فقط نظر ما را بیشتر ثابت می کند.

این برای دومین بار در سال‌های اخیر است که رهبران سیاسی پاکستان در تلاشی آشکار برای محدود کردن محبوبیت فزاینده حزب مخالف، اقدام به ممنوعیت فعالیت یک حزب کردند. در سال 2021، دولت عمران خان، فعالیت حزب تحریک لبیک پاکستان یا T.L.P را که به خشونت علیه اعضای ادیان اقلیت معروف است، ممنوع کرد. این ممنوعیت هفت ماه بعد و پس از راه اندازی تظاهرات گسترده رهبران حزب لغو شد. [4]

ممنوعیت تحریک انصاف پاکستان به گفته تحلیلگران، تهدیدی برای فرو بردن مجدد کشور در ناآرامی های گسترده است. آنها می گویند که این اقدام ممکن است نتیجه معکوس نیز داشته باشد. به نقل از یکی از ستون نویسان روزنامه های پاکستانی: «فعالیت هیچ حزب سیاسی در این روزگار نباید ممنوع شود، حداقل آن حزبی که بیشترین تعداد کرسی ها را در پارلمان دارد. هر گونه ممنوعیتی تنها باعث محبوبیت بیشتر حزب و تمسخر دموکراسی خواهد شد.»

در مجموع می توان گفت علی رغم تمام فشارهای وارده بر حزب تحریک انصاف و رهبر آن عمران خان نیازی، از سوی ارتش قدرتمند پاکستان و دولت فعلی که متشکل از احزاب مخالف است، تحریک انصاف همچنان محبوب ترین و پرطرفدارترین حزب نزد مردم پاکستان است و هرگونه تلاش برای ممنوعیت این حزب، نه تنها موجب حمایت بیشتر مردمی از این حزب می شود بلکه ممکن است دولت سست و ضعیف ائتلافی این کشور را با فروپاشی زودرس روبرو کند.

[1] https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1637424

[2] irna.ir/xjR4zB

[3] isna.ir/xdRvXq

[4] https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1637424