مثلث دریایی ایران، چین و روسیه

مرضیه شریفی

هفته گذشته آب‌ های شمال اقیانوس هند ، شاهد برگزاری رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۴ با حضور ایران ، چین و روسیه و ناظرانی از کشور های دوست و هم ‌پیمان در منطقه ‌ای به وسعت ۱۷هزارکیلومتر مربع بود ؛ رزمایشی که طی ۵ سال گذشته برگزار شده و به‌ عنوان نمودی از مناسبات راهبردی پکن ، تهران و مسکو مطرح گردیده‌ است.

اهداف برگزاری رزمایش مشترک ایران ، چین و روسیه

هدف از برگزاری این رزمایش مشترک « تحکیم امنیت و مبانی آن در منطقه » ، « گسترش همکاری‌ های چند جانبه » میان کشور های شرکت‌کننده و نشان ‌دادن حُسن نیت و توانایی این کشور ها در حمایت مشترک از صلح جهانی ، « امنیت دریایی » و « ایجاد جامعه دریایی با آینده ‌ای مشترک » بود. علاوه بر موارد یاد شده ، « تقویت امنیت تجارت دریایی بین‌المللی » ، «مقابله با دزدی و تروریسم دریایی » ، « اقدامات بشر دوستانه »، « تبادل اطلاعات در حوزه امداد و نجات دریایی » و تبادل تجربیات عملیاتی و تاکتیکی از دیگر اهداف این مانور آبی بودند. [1]

چرا شمال اقیانوس هند ؟

ایران میزبان پنجمین رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۴ در شمال اقیانوس هند بود اما چرا این منطقه برای انجام این رزمایش مشترک انتخاب شد ؟

این منطقه از اهمیتی راهبردی ، به‌ ویژه برای ایران برخوردار است. چرا که شمال اقیانوس هند بین سه تنگه  راهبردی دنیا قرار گرفته است و ایران به ‌دلیل قرارگیری در شمال اقیانوس هند و همچنین مجاورت با خلیج‌ فارس ، تنگه هرمز و دریای‌ عمان از موقعیت ژئوپلتیک ویژه ‌ای در منطقه برخوردار است. تنگه هرمز در شمال ، تنگه مالاکا در شرق و تنگه باب ‌المندب در غرب منطقه اقیانوس هند واقع شده که در حقیقت بیضی انرژی دنیا را احاطه کرده است و با توجه به تردد شناور های تجاری و نفتکش در این منطقه‌ی حساس، ضرورت برقراری امنیت تجارت دریایی در این محل دو چندان بوده است. [2]

تقویت دیپلماسی دفاعی

محدوده شمال اقیانوس هند به ‌دلیل قرارگیری در میان سه تنگه راهبردی جهان برای امنیت و تجارت بین ‌المللی از اهمیت راهبردی ویژه ‌ای برخوردار است و همواره مورد توجه بسیاری از قدرت ‌های جهانی بوده ‌است. در چنین شرایطی تقویت « دیپلماسی دفاعی » با هدف تقویت امنیت دریایی در حوزه اقیانوس هند ، دریای ‌عمان و خلیج فارس،  طی سال ‌های گذشته به صورت مستمر در دستورکار جمهوری‌ اسلامی قرار داشته ؛ راهبردی که برگزاری رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی طی چهار سال گذشته ، از جمله دستاورد های آن به ‌شمار می‌ رود. [3]

پیام این رزمایش مشترک برای غربی ها

این رزمایش مشترک دریایی به عنوان نمایش قدرت و عامل بازدارندگی در برابر تهدیدات یا دشمنان احتمالی عمل می‌کند و با توجه به تحولات اخیر ؛ ایران ، روسیه و چین با نمایش توانایی‌ ها و هماهنگی‌ های دریایی خود توانسته اند پیامی قوی در مورد توانایی خود در دفاع از منافع ملی به سایر کشور ‌ها ارسال کنند چرا که برگزاری رزمایش مشترک دریایی ازسوی ایران ، روسیه و چین طی چهار سال اخیر همواره با نگرانی دولت ‌های غربی و به ‌ویژه آمریکایی ‌ها همراه بوده‌ است. این درحالی است که در شرایطی کنونی و با توجه به تحولات دریای سرخ ، به‌ نظر می ‌رسد دولت‌ های غربی با حساسیت ویژه‌ ای رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۴ را پیگیری می‌کنند. در واقع باید گفت که حضور ایران ، روسیه و چین در این رزمایش دریایی می‌تواند به عنوان چالشی برای حملات غرب و ایالات متحده و انگلیس در منطقه تلقی شود که منجر به افزایش تنش ‌ها در دریای سرخ و باب المندب شده است. [4]

شکل دهی نظمی نوین

رزمایش مرکب کمربند امنیت دریایی ۲۰۲۴ که با حضور ایران ، روسیه و چین برگزار شد یکی از عرصه‌ های همکاری‌ راهبردی پکن ، تهران و مسکو در حوزه‌ های مختلف و به ‌ویژه در بخش مناسبات نظامی – دفاعی به شمار می رود. این درحالی است که امروزه کارشناسان اذعان دارند که مثلث ایران ، روسیه و چین درحال شکل‌ دهی به نظم تازه‌ ای در ساختار بین‌المللی است که با عبور از یکجانبه‌گرایی غربی، درصدد شکل‌دهی به نظمی عادلانه در ساختارجهانی است. برهمین ‌اساس هم هست که پکن ، تهران و مسکو طی بیش‌از دو سال اخیر با توسعه همکاری ‌ها ، به‌ ویژه در ساختار های منطقه ‌ای و بین ‌المللی مانند گروه «بریکس» و «سازمان همکاری شانگهای»، گام‌های موثری برای تقویت پیوندهای منطقه‌ای و بین‌المللی با یکدیگر برداشته‌اند؛ رویکردی که برگزاری رزمایش مشترک دریایی یکی از عرصه‌های گسترش چنین همکاری‌هایی محسوب می‌شود.

[1] https://www.khabaronline.ir/news/1884729

[2] https://kayhan.ir/fa/news/284990

[3] https://www.hamshahrionline.ir/news/838833/

[4] https://www.javanonline.ir/fa/news/1220829