توافق ایران و عربستان؛ ضربه کاری به آمریکا و رژیم صهیونیستی

    جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی پس از گذشت 7 سال، توافقی مبنی بر ازسرگیری روابط دیپلماتیک ظرف حداکثر دو ماه و بازگشایی سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌ها را نهائی نمودند؛ توافقی که فصلی نو در دیپلماسی منطقه غرب‌آسیا و یک ضربه کاری به آمریکا و اسرائیل به حساب می‌آید.

به‌دنبال سفر ماه گذشته دکتر سید ابراهیم رئیسی، ریاست جمهوری ایران به پکن و پس از برگزاری 5 دور مذاکرات ابتدائی بین ایران و عربستان که به میزبانی عراق و عمان صورت پذیرفته بود، مذاکرات مقامات ایرانی و سعودی در رابطه با عادی‌سازی روابط ریاض و تهران در چین به نتیجه رسیده و طبق بیانیه‌ سه جانبه منتشر شده، دو کشور بر آغاز مجدد روابط و فعالیت سفارتخانه‌های خود به توافق رسیدند. این توافق با حضور علی شمخانی، نماینده مقام معظم رهبری و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، از روز دوشنبه 15 اسفند در دیدار با همتای سعودی خود با هدف پیگیری توافقات سفر رئیس جمهوری ایران، به‌منظور حل‌وفصل نهایی موضوعات فی‌مابین تهران-ریاض در چین رقم خورد.[1]

امّا توافق ایران و عربستان و نیز میانجیگری چین، حاوی چه «پیام‌هایی» می‌تواند ‌باشد؟

جهت پاسخ به این سوال در ابتدا باید خاطرنشان ساخت توافق ایران و عربستان سعودی احتمالاً تغییرات قابل توجهی را در معادلات منطقه‌ای ایجاد می‌کند و می‌تواند به کاهش سطح تنش‌ها در منطقه خلیج فارس نیز بینجامد. هرچند در نگاه اول، ممکن است از منظر غرب و ایالات متحده توافق ایران و عربستان سعودی یک توافق غافلگیرکننده بوده باشد ولی در نگاهی عمیق‌تر می‌تواند نمود عینی سیاست‌های حسن همجواری و راهبردی دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران به ریاست آیت‌ا... رئیسی باشد. در عین حال موضوع بعدی، وجود پیامی مهم برای غرب و ایالات متحده در این توافق است. چراکه این توافق می‌تواند زنگ خطر را برای آمریکا در خصوص افزایش نفوذ و تاثیر چین در منطقه خاورمیانه نیز به صدا در بیاورد.[2] به اعتقاد کارشناسان با شدت گرفتن نقش‌آفرینی چین در معادلات سیاسی جهان، عربستان سعودی به عنوان متحد نانوشته آمریکا در خاورمیانه هم تمایل به برقراری روابط بیشتر با چین به عنوان وزنه اصلی سیاست‌های جهانی دارد. درهمین خصوص شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان در اوایل این هفته در سخنرانی خود در لندن از روابط عربستان سعودی با چین دفاع کرده و گفته بود : «چین بزرگترین شریک تجاری ما و همچنین بزرگترین شریک تجاری بسیاری از کشورهاست. چین برای ما شریک مهم و ارزشمندی در بسیاری از زمینه ها است. این را گفته ایم و تکرار می کنیم، همیشه به نفع خودمان نگاه خواهیم کرد».[3] همین موضوع به تنهائی نشان‌دهنده نقش روزافزون چین در مناسبات بین المللی و نمود عینی حذف آمریکا از این مناسبات می‌باشد. بطوریکه بسیاری از ناظران معتقدند که استراتژی «نفت در برابر امنیت» که پایه و اساس مناسبات ریاض و واشنگتن بود، مدت‌هاست که منسوخ شده است و طرفین نیز تمایلی برای تداوم آن ندارند و در این بین نقش چین به وضوح و آشکارا دیده می‌شود.

در سوی دیگر، این توافق نشان‌دهنده واقعیت دیگری نیز هست. تحلیلگران و کارشناسان بسیاری این توافق را شکستی برای صهیونیست‌ها ارزیابی کرده‌اند.[4] حتی مقامات سابق و کنونی رژیم صهیونیستی توافق جمهوری اسلامی ایران و عربستان را شکستی دیگر برای این رژیم نامیده و از زمان انتشار این خبر به جان هم افتاده و یکدیگر را مقصر آن می دانند. در اولین واکنش‌ها، «یائیر لاپید» نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی روز جمعه در واکنش به توافق ایران و عربستان برای ازسرگیری روابط تاکید کرد که این توافق شکستی تمام عیار برای رژیم صهیونیستی است. وی با انتقاد از سیاست‌های نتانیاهو گفت: با این توافق دیواری را که علیه ایران ساخته بودیم ویران شد و توافق تهران و ریاض خطری برای سیاست خارجی اسرائیل است.[5] در دیگر اظهارنظر توسط مقامات صهیونیست‌، «نفتالی بنت» نخست‌وزیر سابق این رژیم در واکنش به این توافق به بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی حمله کرده و گفت؛ این توافق شکست کوبنده و بزرگی برای دولت نتانیاهوست که سهل‌انگاری سیاسی و ضعف عمومی و نزاع و درگیری داخلی در دولت اسرائیل را نشان داده و تحولی خطرناک برای اسرائیل و یک پیروزی سیاسی برای ایران به‌شمار می‌رود.[6]

لازم به ذکر است این توافق در شرایطی رقم خورد که صهیونیست‌ها با حمایت آمریکایی‌ها طی چند سال گذشته سعی می‌کردند با سیاست ایران هراسی به سعودی‌ها و سایر کشورهای اسلامی منطقه القا کنند که برای مهار ایران و تأمین امنیت منطقه باید به اسرائیل مراجعه کنند! ولی در نهایت توافق ایران و عربستان منجر به شکست سیاست‌های اختلاف‌افکنانه رژیم صهیونیستی شده و می‌تواند برای ایران و عربستان، مرحله جدیدی از فرصت‌ها را بوجود ‌آورد.

 نوید دانشور

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] https://apnews.com/article/saudi-arabia-iran-diplomatic-ties-2f80bb71a995910cb4b172e5dbee3526

[2] https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-saudi-arabia-agree-resume-ties-re-open-embassies-iranian-state-media-2023-03-10/

[3] https://www.theguardian.com/world/2023/mar/10/iran-saudi-arabia-agree-restore-ties-china-talks

[4] https://www.aljazeera.com/news/2023/3/11/what-to-expect-after-iran-saudi-arabia-agree-to-restore-ties

[5] https://irna.ir/xjLXcJ

[6] https://www.theguardian.com/world/2023/mar/10/iran-saudi-arabia-agree-restore-ties-china-talks