بنگلادش ؛ بحران تازه شرق آسیا

امیرعلی یگانه

در روزهای اخیر کشور بنگلادش که در طی سالیان گذشته همواره در آن آرامش و صلح برقرار بوده است دچار آشوب و بلوا شد1.

ماجرا از آنجا شروع شد که دانشجویان این کشور نسبت به سهمیه بندی های خاص برای گرفتن شغل های دولتی اعتراض کردند ، این اعتراضات که نسبتا گسترده نیز بود با واکنش دولت این کشور روبرو شد و با فشار دولت به معترضین، وضعیت در شهر داکا بحرانی  شد و چند نفر در این تظاهرات کشته  شدند.

کشور بنگلادش طی سالیان گذشته همواره رشد مثبت اقتصادی داشته است و حزب حاکم توانسته است با کمک های بین المللی و جذب سرمایه های کشورهای همسایه خود اوضاع اقتصادی این کشور را سر و سامان دهد. بعد از شروع کرونا و همه گیری در جهان رشد اقتصادی بنگلادش نیز کند شد. همین مسئله باعث شد مشکلات کهنه این کشور سر باز کند. بررسی ابعاد بحران در بنگلادش نیازمند نگاه جامع تری به مشکلات این کشور دارد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت:

رقابت قدرت های جهانی در شرق آسیا، یکی از بزرگترین سرمایه گذاران مالی در این کشور ایالات متحده می باشد که در زیرساخت های انرژی ( نفت و گاز)  بنگلادش حضور دارند2.  سرمایه گذاری مالی ایالات متحده باعث تقویت نفوذ این کشور در بنگلادش شده است. بنگلادش به عنوان کشوری در شرق آسیا پایگاه مناسبی برای ایالات متحده می باشد که با نفوذ به آن فعالیت مخالفین جبهه غرب را رصد نماید. ایالات متحده با این نفوذ میتواند جلوی فعالیت‌های چین را در این منطقه بگیرد. علاوه بر اهرم مالی، یکی دیگر از توانمندی های ایالات متحده استفاده از اهرم ادعایی حقوق بشر می باشد که به ایالات متحده این اجازه را میدهد که در مسائل دیگر کشورها دخالت کند و با این حربه امتیازات ادعایی خود را از کشور میزبان خواهد گرفت. در مورد بنگلادش نیز بعد از تظاهرات سراسری در این کشور رسانه های غربی نسبت به سرکوب مردم و تضییع حقوق بشر در بنگلادش ابراز نگرانی کردند. این دو ابزار ایالات متحده در بنگلادش در روزهای اخیر باعث شده است دولت خانم حسینه تحت فشار زیادی قرار بگیرد3.

مشکلات ریشه ای فرهنگی، یکی از مسائلی که در کشورهای درحال توسعه رخ میدهد، انباشت مشکلات فرهنگی است. این مسائل با توجه به اولویت مشکلات اقتصادی عموما نادیده انگاشته میشوند و در انتهای لیست دولتمردان کشورهای در حال توسعه قرار می‌گیرند. کشور بنگلادش بعد از جنگ با پاکستان و اعلام استقلال، نسبت به رعایت حقوق عموم مردم مرتکب خطاهایی شد که حل نشدن این موضوع باعث اعتراضات گسترده اخیر شد.

دولت بنگلادش نسبت به اختصاص سهمیه برای خانواده‌های سربازان جنگ پاکستان _ بنگلادش طرحی را برنامه ریزی کرد که 30 درصد اولویت با این افراد باشد. این سهمیه بندی با توجه به مشکلات زیاد دانشجویان این کشور برای یافتن کار دولتی، حساسیت مردم  را برانگیخت. این مسئله در زمانی مطرح شد که این کشور از رشد های اقتصادی بالا فاصله گرفته است و حساسیت ماجرا  را دوچندان کرد.

ایجاد حواس پرتی برای چین،  در ماه های اخیر دریای جنوبی چین با درگیری و رقابت تایوان و چین روزهای حساسی را سپری کرده است. برای پکن هرگونه درگیری و تنش در مرزهای این کشور میتواند زنگ خطری جدی باشد. بنگلادش که در جنوب کشور چین قرار دارد از جهت جغرافیایی از اهمیت بالایی برخوردار است و تنش در این کشور میتواند بازپس گیری تایوان را  برای چین با خطراتی روبرو سازد. عدم تمرکز پکن در رسیدن به هدف خود میتواند جبهه شرقی را در خانه خود متوقف نماید. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که بنگلادش حامی سیاست چین در موضوع چین واحد است.4

در مجموع باید گفت، ابعاد بحران بنگلادش از منظر روابط بین الملل صرفا معطوف به مشکلات داخلی این کشور نیست و هرگونه تنش در کشورهای شرق آسیا میتواند مستقیم بر اهداف کشور چین سایه بیافکند. این موضوع در زمانی در حال روی دادن است که در سایه انتخابات کشور ایالات متحده و حواس پرتی دولت این کشور، چین میتواند با حمله ای برق آسا خاک تایوان را بازپس گیری کند و این سرزمین مادری را به آغوش وطن بازگرداند اما با طراحی احتمالی ایالات متحده و ملتهب کردن همسایه جنوبی چین، موضوع جنگ چین و تایوان فعلا از حیز انتفاع خارج میشود. وضعیت کشورهای جهان نیز دستکمی از کشور بنگلادش ندارد و هرلحظه ممکن است مشکلی کم اهمیت هیزم و آتش بحرانی تازه در کشورهای جهان را شعله ور کند.

1.       https://www.aljazeera.com/news/2024/7/22/bangladesh-protesters-issue-demands-amid-shaky-calm

2.        https://thediplomat.com/2023/12/on-bangladesh-and-democracy-americas-approach-is-undermined-by-history/

3.        https://merics.org/en/china-bangladesh-relations-three-way-balance-between-china-india-and-us

4.       https://thediplomat.com/2023/10/what-is-driving-china-bangladesh-bonhomie/