امنیت محور اصلی دیپلماسی دولت سیزدهم

در دومین سال از دولت سیزدهم نگاهی  به عملکرد دستگاه سیاست خارجی کشور به عنوان پیکان مواجهه با کشورها در سیاست بین الملل  از اهمیت خاصی برخوردار است.

بعد از انتخابات 1400 در ایران دستگاه سیاست خارجی که وارث مشکلات اساسی از جمله تحریم های آمریکا و روابط تیره وتار در منطقه غرب آسیا با کشورهای مختلف و روابط سرد با کشورهای همسایه بود نیازمند  تدبیر برای حل و فصل این پرونده ها بود. با نیازسنجی و اولویتی که دستگاه سیاست خارجی احصا کرد، حل وفصل موضوع برجام و تحریم های بین المللی در صدر موضوعات قرار گرفت و در حدود یک سال  به مذاکره با طرف های غربی سپری شد و در انتهای شهریور 1401 مذاکرات با سکوتی فراگیر توسط طرفین  مواجه شد. بعد از این تاریخ بود که دولت سیزدهم اولویت را بر دیگر پرونده های  سیاست خارجی کشور قرار داد.

پرونده عربستان،  اعدام شیخ نمر باعث تعطیلی سفارت دوکشور شد و جنگ  عربستان با یمن  روابط دو دولت را به  بدترین حالت تبدیل کرد. بعد از 5 سال ،پیگیری های دو کشور و میانجیگری چین  روابط دو  کشور به حالت عادی برگشت.  ایران توانست با این کشور تاثیر گذار منطقه  به صلح دست پیدا کند و به مرور کشورهایی که بخاطر عربستان با ایران قطع رابطه  کرده بودند به اغوش تهران بازگشتند. رقابت های منطقه ای که در غرب آسیا همیشه از موضوعات اساسی برای کشورهای این حوزه بود، دیگر کشورهای منطقه را به صرافت تقویت رابطه با ایران فرا میخواند تا از عربستان عقب نمانند1.

پرونده مصر که در 40 سال گذشته هیچ رابطه ای با ایران نداشته است نیز به سبب بهبود رابطه با عربستان در حال عادی شدن است 2و به محض رسیدن به نقطه ای که دو کشور خواهان آن هستند اعلام خواهد شد. خود به خود بهبود رابطه با کشورهای چون مصر و عربستان بر روی مساله فلسطین که  برای ایران خط قرمز است تاثیرات مثبتی خواهد گذاشت و روند احاطه رژیم اسراییل و محاصره آنرا را تکمیل خواهد نمود.

درسایه توافقات با مصر و عربستان، سوریه متحد ایران در غرب آسیا از زیر فشار همه جانبه کشورهای عربی خارج شد و توانست با این کشورها رابطه خود را برقرار کند3. بهبود رابطه با کشورهای عربی میتواند سرمایه لازم برای بازسازی سوریه را تامین نماید و این کشور بعد از ده سال روی آرامش و پیشرفت را خواهد دید. این روند باعث تقویت حزب الله در لبنان نیز خواهد شد.

پرونده کشورهای آسیای مرکزی  که در دولت های قبل با بی مهری به سردی گرایش پیدا کرده بود با سفرها و تماسهای دولت سیزدهم با این کشورها4(تاجیکستان،ترکمنستان ، ازبکستان) روبه توسعه قرار گرفت و پرداخت بدهی های انباشته از دولت های قبل به این کشورها باعث ایجاد همدلی و تقویت گسترده روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان شمالی ایران شد. برای نقش آینده ایران که در مرکز کریدورهای حساس دنیا قرارخواهد داشت بهبود رابطه با همسایگان شمالی از اولویت های اصلی کشور بود که دولت سیزدهم آنرا به سرانجام رساند.

نفوذ گسترده ایران در آمریکای لاتین و آفریقا  که با سفر شخص رییس دولت سیزدهم و همراهی گسترده تجار و سیاست مداران ایرانی همراه بود و توافقات اساسی و گسترده ای نیز به همراه داشت و باعث بهبود رابطه فراموش شده  ایران با این دوقاره تاثیر گذار درمعادلات بین المللی آینده شد5 و تکمیل و پیگیری گسترش توافقات از برنامه های اصلی دستگاه سیاست خارجی ایران است6 و عقب ماندگی سالیان اخیر با این تغییر ریل دولت ایران باید با جدیت دنبال شود تا نتایج مدنظر ایران حاصل شود.

تقویت رابطه با شرق برای تنظیم رابطه با غرب؛ در سالیان گذشته تمرکز گرایی افراطی برای رابطه با غرب باعث رنجش و دلخوری کشورهای شرقی از ایران شد که به زعم آنها ایران؛ دوستان دوران سختی خود را به هنگام بهبود رابطه با غرب به فراموشی سپرده است. این جمله بارها توسط مقامات کشورهای چین و روسیه و.... تکرار شد . دولت  سیزدهم با تمرکزی که در برنامه های سیاست خارجی کشور بوجود آورد توانست رابطه تضعیف شده با شرق در پایان سال 1400 را به رابطه عمیق و گسترده در سال 1402 تبدیل کند7 .

 در جمع بندی نتایج دوساله دستگاه سیاست خارجی دولت سیزدهم ؛یکی از مشکلاتی که ایران در سیاست بین الملل همواره با آن دست وپنجه نرم میکرد طیف گسترده کشورهای دشمن خود بود که همواره به تحریک کشورهای غربی این طیف ازدیاد پیدا میکرد اما با زیرکی و اقدامات مثبت دولت سیزدهم طیف مزبور رو به افول رفت و  روز به روز از تعداد آنها کاسته شد. هوشمندی دولت سیزدهم توانست امنیت بین المللی که یکی از فاکتورهای اصلی پیشرفت هرکشوری است را به اوج خود برساند. این پیروزی دستاوردی برای ایران و  متحدین خود است.

 امیرعلی یگانه

1. https://www.arabnews.com/node/2268301

2. https://responsiblestatecraft.org/2023/06/02/egypt-and-irans-path-to-rapprochement/

3. https://www.aljazeera.com/news/2023/3/14/analysis-iran-eases-its-regional-isolation-with-saudi-deal

4. https://www.specialeurasia.com/2022/09/07/iran-interests-central-asia/  

5. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/when-it-comes-to-great-power-competition-in-africa-one-equation-is-missing-iran/

6. https://www.realinstitutoelcano.org/en/analyses/outside-players-in-latin-america-ii-iran-ari/

7. https://www.mei.edu/publications/diagnosing-irans-emerging-pivot-toward-russia-and-china