ارمنستان به دنبال متحدین جدید؟

امین مهدوی

نخست وزیر ارمنستان  نیکول پاشینیان، قراردادهای خرید سلاح ارمنستان با فرانسه و هند را با تاکید بر ضرورت شرایط ایجاد شده برای امنیت ملی کشورش، توجیه  و تبیین کرده است. آذربایجان با این موضع مخالف است و  خرید و فروش تسلیحات را تشدیدگر مسابقه تسلیحاتی در منطقه قفقاز جنوبی می داند. این تحول، نشان دهنده تغییر قابل توجهی در وابستگی دیرینه ارمنستان به روسیه در سیاست خارجی و دفاعی آن دارد، در عین حال ارمنستان بر نیاز به ایجاد گفتگوی بین المللی در بازسازی پس از جنگ قره باغ آسیب دیده از جنگ تاکید می کند[1]. پس از آن نمایان بودن همکاری سه جانبه بین فرانسه و ارمنستان و هند ، که ناشی از الزامات تحول نظام بین الملل است، موضوعی بحث برانگیز است که باید درباره آن با دقت به اظهار نظر پرداخت.

هم افزایی های بین المللی رو به رشد فرانسه و هند

در جریان سفر اخیر رئیس جمهور مکرون به عنوان مهمان اصلی جشن های روز جمهوری هند، این دو کشور "نقشه راه صنعت دفاعی" را رونمایی کردند. این طرح بر "طراحی مشترک و توسعه مشترک" یا ساخت مشترک سلاح های نظامی تاکید دارد. این دو کشور به توافقات قابل توجهی در زمینه همکاری فضایی دست یافتند و هر دو کشور متعهد شدند تا برای تولید تجهیزات دفاعی مانند بالگرد و زیردریایی برای ارتش هند و "کشورهای دوست" با هم همکاری کنند. یکی از محورهای کلیدی این مشارکت، راهبرد هند و اقیانوس آرام است که در آن هر دو کشور اهمیت یک منطقه فراگیر، آزاد و باز را به رسمیت شناخته اند. فرانسه بارها عضویت دائم هند در شورای امنیت سازمان ملل متحد را تایید کرده است و اذعان به نقش محوری هند در حکمرانی جهانی داشته است، این موضوع  نشانه ای از اعتماد متقابل و همسویی راهبردی دو کشور است[2].

گسترش قابلیت های فضایی و تکنولوژی آنها، اولویت اصلی این مشارکت رو به گسترش است، که سایر حوزه های مهم مانند امنیت سایبری را نیز در بر می گیرد. وسعت این مشارکت با دورنمای مشترکی که برای همکاری‌های فضایی می باشد به خوبی نشان داده شده است. این نگاه خواستار همکاری در ماموریت های  فضایی و تبادل داده های ماهواره ای است. تعهد مشترک دو کشور به تقویت قابلیت های دفاعی با توافق سال 2021 در مورد توسعه توانمندی های نظامی مختلف و کمک فرانسه در نوسازی نیروهای مسلح هند بیش از پیش مورد تاکید قرار گرفته است.

علاوه بر این، همکاری هند و فرانسه در زمینه تغییرات آب و هوایی و پروژه های انرژی پایدار، مانند ابتکار اقیانوس هند و اقیانوس آرام، درکی جامع تر از  نگاه مشترک به امنیت را نشان می دهد که شامل امنیت انرژی و محیط زیست است. اساس اتحاد راهبردی بین فرانسه و هند، رویکردی فراگیر به امنیت است که بخش های سنتی و غیرسنتی را در بر می گیرد. این نشان دهنده همکاری عمیق و چند وجهی است که اهداف امنیت ملی هر دو کشور را همسو می کند.

در حال حاضر یک چارچوب همکاری سه جانبه بین فرانسه و هند و امارات (مدل فرانسه- هند-امارات) وجود دارد که می تواند با ارمنستان تکرار شود و محور سه جانبه استراتژیک جدیدی ایجاد کند. چنین اتحادیه ای بین فرانسه، هند و ارمنستان بر اهداف مشترک امنیت ملی آنها بنا خواهد شد و به نگرانی ها در سطح جهانی رسیدگی خواهد کرد و اهداف راهبردی آنها را بیش از پیش تقویت خواهد کرد.

فرانسه و ارمنستان، تعمیق روابط جامع

همانطور که با امضای یک قرارداد بزرگ تسلیحاتی مشهود است، تغییر قابل توجهی به سمت همکاری نزدیکتر نظامی و راهبردی در روابط فرانسه-ارمنستان آشکار است. با این توافق که شامل تحویل آینده موشک های ضد هوایی میسترال و فروش سه سامانه رادار تالس GM 200 توسط فرانسه به ارمنستان می شود، فصل جدیدی در روابط دوجانبه آغاز شده است. فرانسه با تامین موشک های پیشرفته زمین به هوا و فناوری های رادار، تعهد خود را به تقویت قابلیت های دفاعی ارمنستان به ویژه در دفاع هوایی در پاسخ به نگرانی های منطقه ای در قفقاز جنوبی نشان می دهد.

این همکاری گسترده نشان از افزایش سطح تعاملات بین این دو کشور دارد که می تواند بر اتفاقات آینده قفقاز جنوبی اثرات عمیقی بگذارد. درکنار آن فرانسه و ارمنستان به دنبال تعمیق روابط در حوزه‌های مختلف اقتصادی و فرهنگی هستند، این تعاملات در سطح ملی و همین‌طور در سطوح محلی در حال اجرا است که در صورت موفقیت می تواند تبدیل به یک الگوی مناسب برای همکاری چند جانبه در اتحادیه اروپا شود.

 همکاری دفاعی  هند و ارمنستان:

ارتباط بین ارمنستان و هند اخیراً به طور قابل توجهی گسترش یافته و متنوع شده است. تقویت روابط در حوزه‌هایی مانند همکاری اقتصادی، فناوری و دفاعی مشهود است.
صنعت دفاع: بخش کلیدی این مشارکت گسترده، صنعت دفاع است. هند به تازگی به عنوان یک تامین‌کننده مهم سلاح برای ارمنستان ظهور کرده است و به این ترتیب فصل جدیدی را در روابط دوجانبه رقم زده است. قابل توجه است که ارمنستان با خرید سیستم رادار ردیابی سلاح Swathi هند به ارزش ۴۰ میلیون دلار، به اولین مشتری بین‌المللی این محصول تبدیل شده است. این خرید بخشی از تغییر استراتژیک ارمنستان برای تنوع بخشیدن به تأمین تجهیزات دفاعی خود است که از نظر تاریخی بیش از حد به روسیه وابسته بود. علاوه بر این، ارمنستان برای تحکیم بیشتر این مشارکت دفاعی، توپ‌های پیشرفته MArG 155 را نیز از هند دریافت کرده است و همچنین قرارداد ۲۵۰ میلیون دلاری برای موشک‌اندازهای Pinaka، مهمات ضد تانک و سایر تسلیحات امضا کرده است. این افزایش همکاری های دفاعی، گامی استراتژیک برای هر دو کشور به شمار می رود که ضمن ارتقای توانمندی های نظامی ارمنستان، نقش هند را به عنوان یک صادرکننده دفاعی نوظهور در سطح جهان تقویت می کند[3].
همکاری در زمینه نوآوری و فناوری دیجیتال: در عرصه نوآوری و فناوری دیجیتال، روابط این دو پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است. تفاهم نامه‌ای بین وزارت فناوری اطلاعات و الکترونیک هند و وزارت صنایع پیشرفته ارمنستان در ژوئن ۲۰۲۳ امضا شد که نشانگر تعهد به پیشرفت متقابل فناوری است. هدف این توافقنامه تسهیل تبادل راه‌حل‌های دیجیتال و تخصص، و ترویج تحول دیجیتال در هر دو کشور است.
تعاملات اقتصادی: تعاملات اقتصادی نیز افزایش یافته است، اگرچه به طور تصاعدی نیست. ارمنستان اخیراً علاقه خود را به ادغام سیستم‌های پرداخت خود با رابط کاربری پرداخت‌های یکپارچه (UPI) هند ابراز کرده است که این اقدام، تراکنش‌های مالی بین دو کشور را تسهیل می‌کند. این گام با توجه به حضور فزاینده نیروی کار هند در ارمنستان، به ویژه در بخش‌هایی مانند ساخت و ساز و خدمات تحویل، بسیار قابل توجه است.

مشارکت سه جانبه

مدل تعامل این سه کشور با یکدیگر به خوبی نشان از نگرانی های امنیتی مشترک بین آنها در دوران گذار نظام بین الملل را نشان می دهد. در کنار آن آرزوها و اهداف اقتصادی این سه کشور با یکدیگر در تضاد نیست و می تواند منجر به توسعه شرایط اقتصادی برای هر سه کشور شود و در دورانی که اقتصاد جهانی در شرایط مناسبی نیست، این همکاری ها می تواند بسیار کارساز باشد.

علاوه بر آن ارمنستان با ادغام در یک چارچوب امنیتی گسترده تر و جدید قدرت مانور بیشتری در تحولات قفقاز جنوبی خواهد داشت و هم چنین هند و فرانسه نیز می توانند به بازیگران مهمی در زمینه امنیت تبدیل شوند. این نوع مشارکت نشان دهنده‌ی تغییرات راهبردی در تعاملات کشورها در نظام بین الملل است و گامی به سمت نظم چند قطبی و همکاری گسترده با کشورهای مختلف است و این سه کشور به دنبال حفظ جایگاه خود در این روند تحولی هستند.این مشارکت در حال ظهور، همکاری بین کشورهایی با پیشینه و اهداف متنوع را نشان می دهد بنابراین پتانسیل این را دارد که بر ژئوپلیتیک منطقه و حتی جهان تأثیر بگذارد و به ایجاد نظم جهانی متعادل تر کمک کند. 

[1] reuters.com

[2] ptinews.com

[3] strategicfront.org