روابط ایران و مصر

در ماه‌ های اخیر نظم جدیدی در منطقه غرب آسیا شکل گرفته است و به نظر می ‌رسد پس از توافق تاریخی تهران و ریاض ، یکی دیگر از گره ‌های خاورمیانه و شمال آفریقا در حال باز شدن باشد .

روابط دیپلماتیک ایران و مصر از سال ۱۳۵۸ در اعتراض به توافق صلح مصر با رژیم صهیونیستی و پناه دادن قاهره به شاه مخلوع ایران قطع شد حال به نظر می رسد پس از چهار دهه اینک اراده جدی در سران دو کشور برای از سرگیری مناسبات بیش از هر زمانی مشاهده می شود . [1]

قطع روابط دیپلماتیک فرصت ‌های سیاسی و اقتصادی و حتی فرهنگی- هنری بسیاری را از دو کشور صاحب تمدن ایران و مصر گرفت به همین جهت مدت هاست که ضرورت ازسرگیری مناسبات میان دو کشور احساس می شود . با این حال سفر رئیس دولت دهم به قاهره در سال ۱۳۹۱ و نیز حضور « محمد مرسی » در تهران برای شرکت در اجلاس غیر متعهد ها نیز راه به جایی نبرد و با حاشیه ‌های زیادی همراه شد . پرونده روابط میان ایران و مصر در دولت ‌های یازدهم و دوازدهم مسکوت ماند تا در دولت سیزدهم به دلیل رویکرد ویژه به ظرفیت ‌های منطقه ‌ای بار دیگر گشوده شد و مجدانه در دستور کار قرار گرفت . [2]

منافعی برای دو طرف وجود دارد که باعث شده است دو طرف از سر گیری روابط را یک فرصت مغتنم بشمارند ؛ از آنجا که مصر دروازه ورود به آفریقاست برای ایران اهمیت ویژه ای دارد چرا که همزمان هم قابلیت صادرات منابع و هم توان جذب سرمایه ‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی را دارد . همچنین مصر می تواند مشتری دانش پزشکی و دارویی ایران ، دانش ‌های نوبنیانی چون نانوتکنولوژی و حوزه هوافضا و حتی نظامی و تسلیحات دفاعی ایران باشد . در مقابل، مصر نیز جمهوری اسلامی ایران را به عنوان شاهراه ارتباط با آسیا و به ویژه قفقاز و آسیای شرقی می‌داند و در ارزیابی ‌های تجاری خود امیدوار است با آغاز از سرگیری روابط بتواند از بازار انرژی ایران بهره بیشتری ببرد . همچنین عادی ‌سازی روابط با ایران به ایجاد روابط اقتصادی و تجاری نزدیکتر قاهره با کشورهایی مانند عراق ، سوریه و لبنان که تهران در آنها نفوذ قابل توجهی دارد ، منجر خواهد شد . [3]

اگر بخواهیم موانع از سرگیری روابط دیپلماتیک میان ایران و مصر را بررسی کنیم نخست باید به روابط نزدیک ژنرال السیسی با دولت ایالات متحده آمریکا به خصوص در بعد نظامی اشاره کرد ، روابط نظامی میان مصر و آمریکا چنان گسترده است که تنها یکی از قرارداد های تسلیحاتی فی ما بین بالغ بر دو و نیم میلیارد دلار تخمین زده می‌شود . در شرایط کنونی به ویژه با وجود بحران سد النهضه ، مصر به اتحاد با ایالات متحده و کمک ‌های نظامی این کشور حساب کرده است ، لذا برداشتن گام‌ هایی مانند بهبود روابط با جمهوری اسلامی ایران که در تضاد با مواضع آمریکا در منطقه به نظر می ‌رسد برای مصر چندان ساده نخواهد بود . [4]

عامل بازدارنده دیگر برای مصر رژیم صهیونیستی است چرا که در بسیاری از مسائل مربوط به فلسطین مصر نقش میانجی را ایفا کرده و مقامات صهیونیستی ترجیح می‌دهند به جای گروه ‌های فلسطینی با قاهره مذاکره کنند . در صورتی که عادی سازی روابط مصر و ایران میسر شود این امکان وجود دارد که به مواضع قاهره علیه اسرائیل شدت بخشد به همین جهت رژیم صهیونیستی با تمام توان خود قصد دارد مانع از چنین رویدادی شود . اهمیت حفظ مصر برای اسرائیل تا آنجا است که یائیر لاپید رهبر مخالفان پارلمان رژیم صهیونیستی در توئیتی نوشته است : نزدیک شدن مصر و ایران با منافع اسرائیل و منطقه در تضاد است .[5]

با وجود آنکه ایالات متحده و رژیم صهیونیستی به عنوان موانع جدی مصر برای از سرگیری روابط با ایران شناخته می شوند اما در شرایط کنونی ترکیبی از تحولات ژئواستراتژیک در منطقه و جهان ، انگیزه تغییر موقعیت را برای مصری ‌ها ایجاد کرده‌ است . این تحولات شامل افزایش قدرت چین و روسیه در مقابل آمریکا و اروپا ، توافق عربستان سعودی و ایران با میانجیگری چین ، بحران اقتصادی مصر که به دلیل جنگ در اوکراین گسترش یافته و عدم اقدام جدی غربی ها در  برابر حمله روسیه به اوکراین به نفع کی یف باعث شده که کشور های عربی منطقه از جمله مصر به نوعی به سمت تغییر رفتار های خود در نوع تعامل با ایران حرکت کنند . [6]

به همین جهت سلطان عمان در سفر اخیرش به تهران تمایل مقامات مصری برای احیای روابط با جمهوری اسلامی ایران را به اطلاع مقامات ارشد کشورمان رسانده و این موضع جدید از جانب قاهره با استقبال از جانب تهران روبه‌رو شده است تا جایی که در دیدار سلطان عمان با رهبر معظم انقلاب اسلامی ، ایشان در پاسخ به درخواست و تمایل طرف مصری برای ازسرگیری روابط با جمهوری اسلامی ایران ، فرمودند که ما از این موضع استقبال می‌کنیم و مشکلی در این زمینه نداریم . [7]

مرضیه شریفی

[1] https://abadis.ir/fatofa/

[2] https://www.irna.ir/news/85126124/

[3] https://www.farsnews.ir/news/14020309000978

[4] https://www.farsnews.ir/news/14020303000324/

[5] https://www.farsnews.ir/news/14020302000969/

[6] https://www.isna.ir/news/1400122519948

[7] https://www.mashreghnews.ir/news/1494591