دلارزدایی عربستان و نزدیکی به چین

پس از پایان جنگ جهانی دوم، متفقین در برتون وودز گرد آمدند و دلار آمریکا را به عنوان ارز ذخیره اصلی جهان معرفی کردند. درنتیجه طلا با نرخ قابل مبادله ۳۵ دلار در هر اونس تثبیت شده بود. در سال 1974 و در زمان ریاست جمهوری نیکسون، هنری کیسینجر، وزیر امور خارجه آمریکا به دیدار ملک فیصل پادشاه عربستان سعودی رفت تا سیستم درآمدهای نفتی را پایه دلار قرار دهد.  در نهایت تصمیم بر این شد تا سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) دلار را در مبادلات تجاری خود در سطح جهانی استفاده کند. این تصمیم سبب شد کشورهایی که نفت خریداری می کردند به دلار آمریکا نیاز پیدا کنند و به نوعی این مساله سبب برتری دلار آمریکا در مبادلات تجاری در سطح جهانی شد. با این وجود، به نظر می رسد تسلط دلار به زودی پایان یابد. در مجمع جهانی اقتصاد امسال در داووس، محمد الجدان، وزیر دارایی عربستان سعودی در اقدامی نادر در ۵۰ سال گذشته، اعلام کرد که این کشور برای تجارت با ارزهای دیگر علاوه بر دلار آمریکا آمادگی دارد. بنابراین، نشانه هایی برای دلارزدایی در حال ظهور است.[1]

روزنامه وال استریت ژورنال طی گزارشی نوشت، آمریکا از اینکه عربستان قیمت گذاری نفت را از دلار به یوآن تغییر دهد، واهمه دارد و تلاش می کند از فروش نفت عربستان به سایر ارزها غیر از دلار جلوگیری کند. آمریکا در پشت صحنه مذاکرات عادی سازی روابط عربستان با رژیم صهیونیستی تلاش می کند تا ریاض را متقاعد کند، به قیمت گذاری نفت با دلار ادامه دهد و این کار را با یوآن چین یا سایر ارزهای کشورها انجام ندهد. آمریکا در حال کار بر روی یک توافق دیپلماتیک است که بر اساس آن عربستان با عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی موافقت می کند و در مقابل، واشنگتن متعهد می شود همیشه از ریاض محافظت کرده و همچنین به توسعه برنامه هسته ای این کشور کمک کند.

اگرچه ظاهر این مذاکرات در مورد رژیم صهیونیستی و فلسطین است، اما آمریکا از این توافق برای فشار آوردن به عربستان به منظور اعمال محدودیت بر روابط رو به رشد این کشور با چین استفاده می کند. این روزنامه به نقل از مقامات آگاه در دولت آمریکا نوشته است، دولت بایدن به دنبال دریافت تضمین هایی از عربستان است که ریاض از نظر اقتصادی و نظامی از چین فاصله بگیرد.[2]

روابط دوجانبه چین و عربستان تنها مبتنی بر فعالیت‌های تجاری نیست بلکه به مرور زمان به حوزه‌های دیگری مانند دفاع نیز گسترش یافته است. در اواخر سال ۲۰۲۱، سی ان ان گزارش داد که چینی ها به عربستان سعودی کمک می کنند تا برنامه موشکی بالستیک بومی خود را توسعه دهد. چین همچنین پهپادهای خاصی را به عربستان سعودی فروخته است که ایالات متحده از ارائه آنها به عربستان خودداری کرده است. تیم بایدن همچنین از دورنمای تجارت نفت عربستان سعودی و چین به یوان ناراضی است. چنین تحولی به جنبش دلارزدایی شتاب زیادی می بخشد. با توجه به اینکه امارات متحده عربی اولین قرارداد گاز طبیعی مایع (LNG) خود را به یوان با چین در اوایل سال جاری انجام داد، احتمالاً عربستان سعودی یوان را برای فروش نفت بپذیرد.

هواوی، بزرگترین سازنده تجهیزات مخابراتی جهان، در حال ارتقای حضور خود در عربستان سعودی و سایر کشورهای خاورمیانه است. دولت ترامپ بر امارات متحده عربی فشار آورد تا از شرکت فناوری چند ملیتی چین فاصله بگیرد. تیم بایدن به تلاش برای متقاعد کردن سعودی ها و سایرین در منطقه برای کنار گذاشتن هواوی ادامه خواهد داد. با این حال، انجام موفقیت آمیز این کار برای کاخ سفید چالش برانگیز خواهد بود، با توجه به اهمیت این غول فناوری چینی برای اهداف بزرگتر چشم انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی.[3]

در میان کشورهای عربی، روابط اقتصادی بین پکن و ریاض در دهه‌های اخیر به طور تصاعدی رشد کرده است. در همین راستا، چین بزرگترین شریک تجاری سعودی بوده است، زیرا ۲۵ درصد از کل صادرات نفت عربستان را خریداری می‌کند. همچنین، عربستان یکی از ستون‌های اصلی طرح کمربند و جاده چین بوده و رتبه نخست را در بین سه کشور برتر جهان در پروژه‌های ساختمانی چین را به خود اختصاص می‌دهد. سعودی‌ها از کاربرد یوان حمایت می‌کنند، چون می‌توانند بخشی از درآمد حاصل از آن را برای پرداخت به پیمانکاران چینی شاغل در پروژه‌های بزرگ کشور استفاده کنند و خطرات مرتبط با کنترل سرمایه پکن بر روی ارز خود را کاهش دهند. دو کشور از سال ۲۰۱۶ در مورد قراردادهای نفتی یوان مذاکره می‌کنند، اما اخیراً به دلیل نگرانی‌های فزاینده عربستان در مورد تعهد واشنگتن به حمایت از ریاض در زمینه امنیتی و نظامی شتاب بیشتری به خود گرفته است.[4]

رئیس‌جمهور چین پارسال در سفرش به ریاض، پایتخت عربستان پیشنهاد کرد تا تجارت انرژی میان پکن و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس به «یوآن» انجام شود. در این راستا چین علاوه بر تضمین ثبات ارزش یوآن، متعهد خواهد شد تا واردات انرژی از این کشورها را افزایش دهد. این پیشنهاد مورد استقبال کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس قرار گرفت و مقامات عربستان از آمادگی خود برای تجارت با ارزهایی غیر از دلار خبر دادند، رویدادی که تهدید مهمی علیه سلطة دلار به‌ویژه در بازار انرژی تلقی می‌شود.  چین با استفاده از ارز ملی خود در تجارت بین‌المللی به دنبال محدودکردن نفوذ آمریکا بوده و در این راستا علاوه بر توافقاتی که با متحدان خود در «بریکس» و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس داشته، در سال‌های اخیر اقدام به خرید مقادیر زیادی از طلا کرده تا بدین‌طریق تضمین دهد واحد پول یوآن از پشتوانة محکمی برخوردار است بر خلاف دلار که از نظر مقامات پکن در برهه‌های زمانی مختلف بدون پشتوانه به چاپ رسیده است. سیاست چین در استفاده از یوآن به‌جای دلار در معاملات فرامرزی روند موفقیت‌آمیزی طی کرده؛ در سال ۲۰۱۰ پرداخت و دریافت‌های فرامرزی چین به‌وسیلة یوآن صفر درصد بوده و این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۴۸ درصد رسیده است. پکن همچنین با کاهش قابل‌توجه استفاده از دلار، ۸۳ درصد کاربرد دلار در معاملات فرامرزی خود در سال ۲۰۱۰ را به تنها ۴۷ درصد در سال ۲۰۲۲ رساند.

نخستین معامله در حوزه انرژی به یوآن میان چین و امارات متحده عربی در سال جاری به وقوع پیوست. پکن ۶۵ هزار تن گاز طبیعی مایع از ابوظبی خریداری کرده و بهای آن را به یوآن پرداخت کرد. رویدادی مهم و قابل‌توجه که زمینه‌ساز معاملات آتی خواهد بود. [5]

عربستان بزرگ‌ترین صادرکنندة نفت جهان است و تسلط دلار بر بازار نفت برای سال‌ها سود قابل‌توجهی در برداشت تا آنجا که پترو دلار (دلار نفتی) بخش مهمی از بازار انرژی جهان محسوب می‌شود، با به‌کارگیری یوآن توسط عربستان اما بعید نیست شاهد ظهور پترو یوآن باشیم.

محمدصالح قربانی

[1] irna.ir

[2] wsj.com

[3]newsweek.com

[4] masireqtesad.ir

[5] mehrnews.com