وعده صادق و ژئوپلتیک جدید منطقه؟

امین مهدوی

پس از عملیات تنبیهی جمهوری اسلامی، منطقه خاورمیانه به سمت تغییرات گسترده‌ای پیش می رود. این تحولات میتواند به صورت مستقیم بر ژئوپلتیک منطقه اثرات عمیقی بگذارد، درواقع اکنون خاورمیانه‌ی پس از۷ اکتبر در حال شکل گیری است.

فرصت کم نظیر

اقدام ایران یک حرکت بزرگ در باز تعریف قدرت بازدارندگی در منطقه بود، موضوعی که شاید کم تر کسی انتظار آن را داشت. ایران توانست توازن را به منطقه بازگرداند و از شکل گیری جنگ تمام عیار جلوگیری کند.

در واقع ایران با ارائه توان نظامی و قدرت موشکی خود، از توانمندی رقابت و مبارزه با رقبا پرده برداشته است و اکنون در شرایطی است که می تواند امتیازات مناسب و ارزشمندی از غرب و حتی چین دریافت کند. اینطور به نظر می رسد که ایالات متحده به دنبال برقراری نظم منطقه‌ای در خاورمیانه است و اقدامات اخیر اسرائیل در تشدید حملات به غزه منافی این طرح است. از سویی دیگر اسرائیل به دنبال افزایش هزینه های طرح های صلح ابتکاری در منطقه است تا بتواند حداکثر امتیاز ممکن را دریافت کند[1].

علاوه بر آن اینگونه به نظر می رسد که ایران به دنبال آن است به عنوان عنصر موازنه دهنده در منطقه حضور فعال تری داشته باشد و به عنوان یکی از حلقه های اصلی امنیت منطقه ای تعریف شود. در این راستا ایران ابزارهای لازم و نیروهای نیابتی قدرتمند و کافی را در اختیار دارد که زمینه ساز داشتن دست برتر در حوزه نفوذ منطقه‌ای و ژئوپلتیک است. اکنون ایران میتواند به عنوان یکی از ضامنین صلح در منطقه معرفی شود. این اقدام میتواند زمینه ساز تعادل در امنیت منطقه و حرکت به سمت صلح پایدار در منطقه شود. حضور ایران در کنار عربستان و اسرائیل، فرصتی کم نظیر در اختیار ایران قرار خواهد داد تا جایگاه خود را در مناسبات بین المللی بالا ببرد و تبدیل به یک قدرت فرامنطقه‌ای شود.

در کنار آن ایران این امکان را خواهد داشت که امتیازات اقتصادی ارزشمندی از پکن دریافت کند. این امتیازات در قبال پذیرفتن طرح امنیت منطقه ای می تواند برای ایران بسیار حائز اهمیت باشد.  ایران با همکاری نزدیک با چین به عنوان یک قدرت بزرگ ،که میتواند یکی از تضمین کنندگان امنیت منطقه باشد، خواهد توانست به باز تعریف جایگاه خود در برابر چین بپردازد و در عین حال زمینه ساز افزایش حضور امنیتی چین در منطقه باشد. شکل گیری این روند یعنی حضور دو قدرت بزرگ در منطقه خاورمیانه، موضوعی است که چین از آن منتفع خواهد شد و می تواند به عنوان یک کارت بازی ارزشمند از آن در مذاکرات با آمریکا استفاده کند.

همچنین ایران می تواند با ایجاد توازن در منطقه از طریق حضور پکن در منطقه، از شکل گیری نظم تمام غربی در منطقه جلوگیری کند و در این معادله از ایالات متحده امتیازات خوبی دریافت کند و با ارائه تضمین های امنیتی و دریافت تضمین های متقابل از ایالات متحده، هزینه های این کشور را در خاورمیانه تا حد زیادی کاهش دهد. در کنار آن حضور ایران در چارچوب اصلی نظم منطقه‌ای می تواند به عنوان یک اهرم فشار و کنترل کننده در قبال اسرائیل عمل کند. در واقع ایالات متحده با حضور ایران میتواند هزینه های اقدامات اسرائیل را تا حدی کنترل کند. در همین راستا می توان به گزارش خبرگزاری  CNN اشاره کرد که شرح توانمندی های نظامی ایران را در عملیات وعده صادق را نمایش داد[2]. این یک پیام مشخص برای اسرائیل است که متوجه شود ابزار کنترل و هزینه زای بزرگی به نام ایران در منطقه وجود دارد و اگر اسرائیل  به طرح دفاعی منطقه‌ای مدنظر آمریکا نپیوندد، هزینه های گزافی را باید بپردازد. در واقع اهمیت این گزارش در آنجا است که شبکه‌ی خبری به پوشش این موضوع پرداخته است که حامی رئیس جمهور ایالات متحده است و به نوعی تریبون رسانه ای دولت آمریکا است. این گزارش که حدی از توان دفاعی و موشکی ایران را نمایش داده است در زمانی پخش شد که اسرائیل ساز ناکوک همکاری با شرکایش را می‌نواخت و این گزارش خبری بسیار فراتر از یک گزارش ساده بود و پیام آن به خوبی به تل‌آویو ارسال شد.

اسرائیل اما با علم به این موضوع که دیر یا زود باید به خواسته های ایالات متحده تن دهد، به دنبال دریافت حداکثر امتیازات ممکن است. از عادی سازی روابط با عربستان سعودی تا تامین بلند مدت تجهیزات نظامی و البته از بین رفتن قدرت نظامی جنبش حماس و همینطور عدم پیگیری موضوع نسل کشی در مجامع قضایی بین المللی از جمله خواسته های اسرائیل است.

بنابراین به نظر می رسد که قدرت ژئوپلتیک منطقه پس از ۷اکتبر با عملیات وعده‌ی صادق در حال مشخص تر شدن است و ایران این فرصت را دارد که با داشتن دست برتر در معادله‌ی بازدارندگی منطقه‌ای جایگاه خود را به عنوان یکی از عناصر اصلی صلح منطقه نزد آمریکا و چین تثبیت کند تا بتواند از مزایای مختلف امنیتی و اقتصادی آن بهره‌مند شود و ساختار جدید منطقه را تعریف کند و منافع خود را تضمین نماید. در واقع ایران اکنون  بار دیگر توانسته بازیگر اصلی معادله‌ی صلح منطقه باشد، جایی که هم ایالات متحده به آن نیاز دارد و هم چین.

[1] reuters.com

[2] cnn.com