جای خالی آفریقا در میان اعضای دائم شورای امنیت

مرضیه شریفی

با پایان یافتن جنگ جهانی دوم کشورهای پیروز در این جنگ تصمیم بر آن گرفتند که با تاسیس یک سازمان بین ‌المللی ، موضوعات مختلف را طرح و درباره آنها تعامل داشته باشند. بر همین اساس سازمان ملل متحد ایجاد و ساز وکاری متناسب با آن دوران ، برایش در نظر گرفته شد.

 مهم ‌ترین نهاد سازمان ملل شورای امنیت است. این شورا که مسئولیت اصلی آن حفظ صلح و امنیت بین ‌المللی عنوان شده است ، 15 عضو دارد که آمریکا ، انگلیس ، چین ، روسیه و فرانسه ، اعضای دائمی آن هستند و 10 عضو دیگر هم به صورت انتخابی برای مدت 2 سال ، تعیین می ‌شوند. [1]

ضرورت بازنگری در ساختار شورای امنیت

در حال حاضر دو قطبی حاکم بر جهان که ناشی از جنگ سرد است و همچنین بروز بحران ‌هایی طی دهه های اخیر مانند جنگ تحمیلی ایران ، جنگ در سوریه ، لشکرکشی به افغانستان ، ، جنگ یمن ، جنگ قره باغ ، بحران لیبی ، بحران عراق ، یکجانبه‌گرایی در قالب ائتلاف ‌سازی یا تحریم‌ های فرا سرزمینی و همچنین موضوع دیرینه فلسطین و اشغالگری رژیم صهیونیستی نشان داد که ترکیب و عملکرد فعلی شورای امنیت کارایی لازم را ندارد چرا که کشورهای عضو این شورا در درجه نخست ، منافع ملی خود را در ساز وکارهای بین ‌المللی دنبال می‌کنند و سپس منافع متحدانشان را و همین موضوع سبب شده است تا ضرورت بازنگری در ساختار شورای امنیت اهمیت ویژه ای پیدا کند. [2]

تلاش آفریقا برای کسب کرسی دائم در شورای امنیت

قاره آفریقا با 28 درصد بیشترین نماینده را در مجمع عمومی سازمان ملل متحد دارد ، اما به دلیل نداشتن عضو دائمی ، در هیچ یک از موضوعات مربوط به این قاره قادر به اظهار نظر در شورای امنیت نیست و این موضوع چالش هایی را برای کشور های آفریقایی به وجود آورده است . این واقعیت که هیچکدام از 54 کشور آفریقایی ، عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل نیستند ، مدتی است که مورد انتقاد رهبران این قاره قرار دارد به همین جهت شاهد افزایش فشار ها از سوی کشور های آفریقایی برای پیوستن به کرسی های دائمی در شورای امنیت سازمان ملل متحد هستیم. [3]

موضع و تاکید کشور های آفریقایی بر این است که این قاره مستقلاً خواستار دو کرسی دائم و پنج کرسی غیر دائم از میان جمع کشور‌های این قاره است و حق انتخاب صاحبان این کرسی ‌ها را نیز از آن خود می‌ داند. [4]

اینکه کشورهای آفریقایی فاقد عضو دائم در شورای امنیت هستند موضوعی است که حتی انتقاد آنتونیو گوترش ، دبیرکل سازمان ملل را نیز به دنبال داشته است. گوترش چندی پیش با انتشار مطلبی در شبکه اجتماعی « ایکس » از اینکه هیچ کشور آفریقایی در میان اعضای دائم شورای امنیت این سازمان حضور ندارد ، انتقاد کرده و نوشت : « ما چطور می‌ توانیم بپذیریم که قاره آفریقا هنوز هیچ عضو دائمی در شورای امنیت ندارد ؟ نهاد ها باید بازتاب ‌دهنده وضعیت جهان امروز باشند ، نه جهان ۸۰ سال قبل. اجلاس آینده در ماه سپتامبر فرصتی برای در نظر گرفتن اصلاحات در حاکمیت جهانی و بازسازی اعتماد خواهد بود. » [5]

تلاش برای عضویت دائم در شورای امنیت نتیجه خواهد گرفت ؟

هر چند تلاش های بسیاری در مورد لزوم اصلاح شورای امنیت به منظور افزایش اثر بخشی این نهاد صورت گرفته است اما به دلیل وجود اختلاف ‌های عمیق میان رقبای ژئوپلیتیکی در مورد گسترش شورای امنیت سازمان ملل و همچنین عملکرد آن ، پیشرفت چندانی برای دستیابی به اجماع میان طرف‌ ها حاصل نشده است. صاحبان فعلی کرسی‌ های شورای امنیت  اگر بخواهند تن به چنین تغییراتی بدهند ، منافع خود را در نظر خواهند گرفت و در نتیجه ، بازیگران شرقی با ورود هم‌ پیمانان و نزدیکان به بازیگران غربی موافق نخواهند بود و برعکس. تصمیم‌ گیری عملی جدی در این زمینه نیز نیاز به اجماعی گسترده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد دارد و طبیعی است که در صورت مخالفت جدی یکی از قدرت‌ های بزرگ با گزینه‌ های روی میز ، این کشور‌ها آن ‌قدر متحد و دوست و دنباله‌ رو دارند که اجازه ندهند کار برخلاف میل‌ شان پیش برود.

[1] https://www.mehrnews.com/news/5890317

[2] https://www.irna.ir/news/84121219

[3] https://www.aa.com.tr/fa/2444315/

[4] https://fararu.com/fa/news/669362

[5] https://www.isna.ir/news/1402110100513