تامین انرژی، نقطه ضعف ژئوپلتیک آلمان

امین مهدوی

آلمان پس از شروع جنگ در اوکراین، خرید گاز از روسیه را به حالت تعویق درآورد و تلاش کرد که با این کار روسیه را تحت فشار قرار دهد. اما با توجه به وابستگی بیش از ۵۰ درصدی آلمان به واردات گاز از روسیه به نظر این کشور در یک چالش جدی قرار گرفت[1]. هرچند آلمان توانست منابع جایگزینی برای روسیه پیدا کند و نیاز انرژی خود را برطرف کند، اما به نظر این تمام مسئله نیست و این کشور همچنان با چالش مواجه است.

استاندارد دوگانه

از دیدگاه آلمان همراهی با تحریم ها علیه روسیه در چارچوب حمایت از اوکراین و حقوق بشر بود. این کشور بارها اعلام کرده است از اصلی ترین دلایلی که با روسیه همکاری نمی کند عدم تامین منابع مالی برای جنگ است[2]. این کشور به جای روسیه به سراغ کشورهای دیگری رفت. در حال حاضر نروژ توانسته است که خود را به عنوان یک شریک پایدار و مطمئن برای اروپا و آلمان نشان دهد. در کنار نروژ آلمان از قطر و ایالات متحده نیز اقدام به واردات گاز کرده است. مسئله مهم درباره قطر این است که این کشور درباره رعایت مسائل حقوق بشری نیز با سوالات زیادی مواجه است به ویژه در رابطه با مرگ هزاران کارگر در زمان ساخت ورزشگاه ها در ایام پیش از جام جهانی۲۰۲۲.

 در واقع انتقادی که به دولت آلمان وارد است این است که بر اساس استانداردهای حقوق بشری که اعلام شده باید این کشور نیز خرید گاز مایع از قطر را به تعویق اندازد. اما دولت آلمان در راستای تامین نیارهای کشور و جلوگیری از رکود اقتصادی نگاهی واقع بیانه به مسئله داشته است و یک قرارداد خرید گاز بلند مدت با قطر امضا کرده است.

در اصل چنین به نظر می رسد که استانداردهای حقوق بشری زمانی کارکرد دارند که راستای منافع کشورهای غربی باشد و اگر از این اصل پیروی نکنند، توجه به آنها توسط دولتها خیلی جدی گرفته نمی شود.

تجربه وابستگی

آلمان در زمینه تامین انرژی یکی از پیشگامان پایان دادن به استفاده از انرژی هسته ای و انرژی های فسیلی به ویژه زغال سنگ است. این کشور در یک برنامه بلند مدت که از اواخر دهه پیش آن را آغاز کرده است در تلاش برای پایان دادن به وابستگی خود به سوخت هسته ای و فسیلی است. آلمان با وابستگی بیش از۵۰ درصدی به گاز روسیه ساختار اقتصادی خود را تعریف کرده بودو در واقع مزیت بزرگ گاز ارزان قیمت و کم هزینه برای این کشور فرصت تبدیل شدن به یکی از پیشگامان پایان دادن به استفاده از سوخت هسته ای را می داد. اما با شروع جنگ اوکراین تمامی برنامه های آلمان باید تغییر می کرد. در واقع آلمان با درک این مسئله که باید در تامین انرژی مورد نیاز خود تنوع ایجاد کند، به سمت همکاری با چند کشور رفته است. ایالات متحده و قطر و نروژ مهم ترین شرکای تامین گاز مایع برای این کشور در حال حاضر هستند.

در کنار این که آلمان در مقوله تامین گاز با چالش جدی مواجه است، مسئله ای که موجب نگرانی کارشناسان حوزه انرژی و سیاست خارجی در این کشور شده است، برنامه های دولت برای احداث نیروگاه های تولید برق با سوخت گاز است. آنها معتقدند این کار یک دیوانگی و تا حد زیادی مضحک است. زیرا کشوری که در تامین گاز با چالش و هزینه های فراوانی روبه‌رو است باید به جای سرمایه گذاری در این حوزه به زمینه های دیگر انرژی بپردازد[3]. دولت اما معتقد است که می تواند با انرژی های تجدید پذیر و سرمایه گذاری در این حوزه تا حد زیادی ضعف خود را پوشش دهد. برنامه های دولت در این زمینه تلاش برای تامین بخش زیادی از منابع انرژی از طریق انرژی های تجدید پذیر است که تا سال۲۰۵۰ باید به آن برسد و وابستگی به گاز مایع را از بین ببرد.

آینده؟

آلمان با درک اهمیت عدم وابستگی به یک تامین کننده به دنبال یک راه حل اروپایی و چند جانبه است. این کشور با بلژيک و جمهوری چک برای تامین بخشی از منابع گازی به توافق رسیده است و چندین شرکت اروپایی را در این پروژه ها دخیل کرده است. این موضوع که مسئله تامین امنیت انرژی با وجود طیف گسترده ای از شرکا بهتر و بیشتر در دسترس است، مسئله ای روشن است و دولت آلمان با کسب تجربه از گذشته به دنبال جبران این مسئله است. اما در واقعیت هزینه های گزافی باید برای این موضوع پرداخت شود که بخش زیادی از آن را باید مردم تقبل کنند. برای مثال هدف گذاری سال۲۰۲۸ آلمان در ذخیره سازی گاز مایع مستلزم کاهش مصرف۲۰درصدی در همه سطوح است. این مسئله یعنی اگر دما در زمستان چند درجه سردتر شود، این کشور با چالش روبه رو خواهد شد، چالشی که احتمالا بیشترین تاثیر را بر مردم این کشور خواهد گذاشت.

بنابراین بنظر دولت آلمان باید دریک رویکرد واقع گرایانه، به دیگر تامین کنندگان انرژی نیز نگاهی داشته باشد، کشورهای مانند ایران می تواند یکی از ارزانترین و اقتصادی ترین گزینه ها برای دولت آلمان باشد، در صورتی که آلمان با استقلال عمل و با نگاهی منطقی به مسئله تامین انرژی خود بنگرد می تواند بسیاری از ظرفیت های بالقوه را بالفعل کند. این موضوع با گذشت زمان و عملکرد دولت آقای شولدز قابل بررسی و مشاهده خواهد بود.

[1] aljazeera.com

[2] euronews.com

[3] thegeopolitics.com