اروپای امنیتی سوغات جنگ اوکراین!

امین مهدوی

کشورهای اروپایی پس از شروع جنگ در اوکراین، به فکر تغییرات گسترده‌ای در ساختار نظامی و دفاعی خود افتادند. این جنگ به نظر یک نقطه‌ی عطف مهم در تاریخ معاصر اروپا خواهد بود و زمینه ساز تحولات ژرفی شده است. این تحولات در نهایت می‌تواند به افزایش هزینه‌های دولت‌های اروپایی و امنیتی‌تر شدن فضای کشورهای اروپایی منجر شود، موضوعی که شاید تقریبا بیش از ۴دهه است که در اروپا به صورت گسترده وجود نداشته است.

تغییرات ضروری یا ترس؟

شکل گیری تغییرات و تحولات بنیادین معمولا پروسه‌ای زمان بر و طولانی است که از سوی دولت‌ها باید پذیرفته شود، زیرا هزینه‌های این تغییرات بسیار بالا است و برای دولت‌ها تامین منابع مادی و معنوی آن چالش برانگیز است.

با این حال جنگ در اوکراین یک تلنگر بزرگ برای اروپا بود. آنها متوجه کاستی‌ها و کمبودهای خود در حوزه‌های دفاعی و نظامی شدند و در تلاش برای از بین بردن این نقاط ضعف هستند. یکی از موضوعات مهم در اروپا سربازی اجباری است. این موضوع از پس از جنگ اوکراین بسیار مطرح شده و ضرورت آن بر بسیاری از دولت‌های اروپایی روشن شده است. در همین راستا بسیاری از کشورهای اروپایی به دنبال اجباری کردن خدمت وظیفه عمومی در کشورهای خود هستند. این اقدام در کشورهایی که با روسیه  فاصله کمتری دارند سرعت بیشتری دارد. کشورلتونی در سال گذشته سربازی را در کشورش اجباری کرد و از اولین کشورهایی بود که به جنگ اوکراین واکنش نشان داد. در کنار آن دانمارک هم اقدام به اجباری کردن سربازی برای زنان و مردان کرده است[1].

در کنار آن جنگ اوکراین فضای ملتهب منطقه‌ي بالکان را بیش از پیش امنیتی کرده است. تلاش‌های فراوان برای حل مشکلات بالکان توسط دولت‌های مختلف اکنون در آستانه‌ی فروپاشی است و این منطقه  در حال حرکت به سمت یک جنگ سرد تسلیحاتی است. کرواسی به عنوان یکی ازکشورهای مهم و اثرگذار بالکان نیز به بهانه‌ي جنگ اوکراین خدمت سربازی را اجباری کرده است. به نظر می‌رسد که کرواسی بیشتر نگران صربستان و جنگ با این کشور است و اجباری کردن سربازی به بهانه‌ي جنگ اوکراین فرصت خوبی برای تقویت قدرت نظامی در این کشور است[2].

از سوی دیگر صربستان دیگر کشور مهم بالکان و رقیب کرواسی نیز به دنبال تصمیمات کشورهای همسایه، به فکر اجباری کردن خدمت وظیفه‌ی عمومی رفته است. در واقع صربستان به خوبی از این موضوع آگاه است که باید در مقابل کرواسی قدرت برابر داشته باشد و از قافله‌ی رقابت عقب نماند. این رویکرد تنها مختص به کشورهای بالکان نیست و تقریبا بیشتر کشورهای اروپایی درگیر آن هستند. این اتفاق می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی زیادی بر کشورهای اروپایی تحمیل کند. این تاثیرات از اعتراضات مدنی تا افزایش هزینه‌ها بر خانوارها متنوع و متفاوت است.

در کنار آن دولت‌های اروپایی بودجه‌های نظامی خود را افزایش داده اند و به دنبال افزایش توان نظامی در حوزه تجهیزات هستند. اتحادیه اروپا به دنبال ایجاد یک پیمان دفاعی مشترک است تا بتواند نیازهای کشورهای عضو را تامین کند و در عین حال هزینه های آن را بین اعضا تقسیم کند تا اقتصاد اروپا تحرک خود را حفظ کند[3].

این افزایش بودجه‌های نظامی که هم شامل بلوک اتحادیه اروپا است و هم شامل کشورهای اروپایی به صورت مجزا نشان از حرمت اروپا به سمت فضای امنیتی و نظامی دارد. این اتفاق یعنی افزایش هزینه‌ها که بی شک اثرات بلند مدتی را بر زندگی مردم و اقتصاد اروپا خواهد گذاشت. این رویکرد اروپا به نظر بیشتر از آنکه حرکت به سمت نوسازی ناوگان‌های مختلف نظامی باشد، از روی ترسی است که از گسترش جنگ دارند. این ترس بواسطه فقط جنگ روسیه نیست بلکه ترس از روی کار آمدن ترامپ و عدم حمایت کافی ناتو نیز است. اروپا می‌داند که اگر تغییرات تا حد بازدارندگی پیش نرود هم از سوی روسیه و هم از سوی آمریکا تحت فشار خواهد بود، بنابراین باید به فکر چاره بود، حتی اگر هزینه‌های آن برای کشورهای اروپایی گران تمام شود. در واقع مسئله برای اروپا دیگر نفع سیاسی و اقتصادی نیست بلکه بقا است و برای بقا باید بهای سنگینی پرداخت.

 بنابراین اروپا به خوبی از موضع ضعف خود نسبت روسیه و آمریکا در حوزه‌های نظامی آگاه است و درتلاش است که این ضعف را از بین ببرد، هرچند راه بسیاری طولانی در پیش دارد. اروپا برای پیش‌برد اهداف نظامی به ناچار باید به سمت امنیتی‌تر شدن گام بردارد و باید دید که چه ظرفیتی برای فضای امنیتی و هزینه‌های نظامی در اروپا وجود دارد. آنها می توانند ضعف‌های خود را کم‌تر کنند یا اینکه در این مسیر دچار چالش‌های بزرگی ‌شوند و از رسیدن به هدف خود باز‌بمانند. 

[1] euronews.com

[2] news.am

[3] cepa.org