عربستان و تنوع روابط راهبردی

پادشاهی سعودی از زمان روی کار آمدن محمد بن سلمان، رویکردی نو در حوزه‌های مختلف اتخاذ کرده است. این رویکردها که بعضا جاه‌طلبانه نیز هستند عربستان را به مسیری هدایت می‌کنند که می تواند در آینده یکی از کشورهای مهم و اثرگذار در نظام بین الملل باشد. این کشور اکنون نیز به دنبال تنوع بخشیدن به شرکای خود در تحولات نظام بین‌الملل است تا خود را تا حد امکان از آسیب‌های احتمالی مصون دارد.
رویکرد دولت عربستان در ایامی که ساختار نظام بین‌الملل به سمت تغییرات بنیادین حرکت می‌کند، افزایش تعداد شرکای راهبردی خود است. آنها در عین حال که با شرق و با محوریت چین روابط گرم و نزدیکی دارند، با غرب نیز به رهبری ایالات متحده نیز روابط راهبردی عمیقی دارند. در واقع عربستان تلاش کرده است که موقعیت خود را از یک کشور با ژئوپلتیک اهمیت دار، به کشوری با جایگاه ژئواکونومی تغییر دهد. این تغییر روند در سیاست عربستان منجر به این شده است که آنها قدرت مانور بیشتری برای تعامل با قدرت‌های بزرگ به دست آورند.
در یکی از آخرین اقدامات این کشور در تنوع بخشیدن به شرکای خود، قرارداد مشارکت راهبردی آنها با فرانسه است که در هفته گذشته به امضا رسید. در این قرارداد بر موضوعات مهمی از مسائل نظامی و دفاعی تا سرمایه گذاری در زیر ساخت‌ها و هوش مصنوعی تاکید شده است. این قرارداد راهبردی هم‌چنین به دو کشور در نزدیک‌تر شدن مواضع مختلف به خصوص مورد آسیای جنوب غربی کمک شایانی خواهد کرد. این به این معنی است که عربستان و فرانسه به یک درک مشترک از شرایط رسیده‌اند و توانسته‌اند منافع مشترک خود را به خوبی تعریف کنند. در همین راستا است که هردو کشور تاکید بر برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در لبنان دارند و بر این باور هستند که با این اقدام لبنان می‌تواند از بن بست سیاسی خارج شود.
در کنار آن این مواضع مشترک برای فرانسه نیز حائز اهمیت است، مکرون به دنبال فشارهای سیاسی داخلی به دنبال یک پیروزی خارجی است تا بتواند هجمه‌ها علیه رهبری فرانسه را کاهش دهد. بنابراین فرانسه به دنبال افزایش نفوذ خود در لبنان و در تلاش برای حفظ آتش بس لبنان و رژیم اسرائیل است، تا از این طریق جایگاه خود هم در لبنان و هم در نظام بین الملل ارتقا دهد. اکنون فرانسه برای حفظ آتش بس علاوه بر حمایت آمریکا، حمایت سعودی‌ها را دارد که این یعنی ابزارهای فشار بر نتانیاهو بیشتر شده است و او شاید دیگر نتواند چندان بی‌محابا دست به اقدامات انتحاری بزند. هم‌چنین همراهی عربستان این امکان را به فرانسه می‌دهد که در منطقه حضور پررنگتری داشته باشد و قدرت بازیگری خود را می‌تواند افزایش دهد. این حضور می‌تواند برای عربستان نیز ارزشمند باشد و از کارت بازی فرانسه، برای افزایش قدرت چانه زنی خود  در مقابل کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ استفاده کند.
علاوه بر این،  قرارداد با عربستان برای فرانسه  ارزشمند است. چرا که همراهی گسترده مقامات اقتصادی و مدیران شرکت‌های نظامی فرانسوی در این سفر نشان از اهمیت این سفر برای مکرون داشت. او در تلاش است که بتواند از طریق فروش جنگنده‌های رافائل و همین‌طور حضور توتال در بازار انرژي عربستان، زمینه‌های رونق اقتصادی فرانسه را فراهم کند. همین‌طور رئیس جمهور فرانسه  به دنبال این است که فرصت‌های شغلی را در کشورش به واسطه منابع مالی دریافتی از عربستان افزایش دهد تا بتواند محبوبیت خود را افزایش دهد و با این کار علاوه بر فشار به پارلمان برای پذیرفتن خواسته‌های او، مانع از قدرت‌گیری گسترده جریان‌های افراطی در فرانسه شود.
در کنار این موارد باید به این موضوع نیز دقت کرد که عربستان بخشی از مسیر کریدوری جدید تعریف شده توسط ایالات متحده است که از هند تا دریای مدیترانه تعریف شده است. این مسیر کریدوری در واقع یکی از اهداف مهمش کنترل چین است. این مسیر که مورد تایید متحدین راهبردی آمریکا است و برای آنها نیز ارزش بالایی دارد زیرا این مسیر می‌تواند تامین کننده‌ی بسیاری از نیازهای آنها از مسیر امن متحدین راهبردی باشد و اتفاقی که درباره روسیه برای غرب رخ داد با این مسیر اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین قرارداد راهبردی اخیر بین عربستان و فرانسه را در این چارچوب هم می‌توان بررسی کرد جایی که دو کشور منافع مشترک فراوانی دارند و برای تحکیم روابط و همینطور تسریع روند احداث مسیر کریدوری به سرمایه گذاری مشترک روی می‌آورند تا با این کار به دیگر شرکای این پروژه اعتماد متقابل را نشان دهند. در نهایت به نظر می‌رسد که عربستان توانسته است با تغییر رویکردهای راهبردی خود، نقشش را به عنوان یک کشور پیش‌رو در زمینه‌های مختلف انرژی، کریدوری و فناوری‌های پیشرفته به جهان نشان دهد و با اعتمادسازی و همکاری با قدرت‌های بزرگ به سمت توسعه پایدار حرکت کند.
امین مهدوی