شورای ناامن!

امین مهدوی

شورای امنیت سازمان ملل در راستای تامین امنیت جهانی و پیش‌برد صلح برای جهانیان تشکیل شد. هدف اصلی این شورا جلوگیری از هرج و مرج و نظم جهانی است. با این حال که همه به وظایف این شورا آگاهی دارند، به نظر می‌رسد این شورا در دهه‌های اخیر ماهیت سیاسی پر رنگ‌تری پیدا کرده است و بیش از آنکه به وظایف خود عمل کند به دنبال تامین خواسته‌های قدرت‌های بزرگ است.

نهاد ناکارآمد

شورای امنیت با اقدامات منفعلانه و مغرضانه ی خود در دهه های اخیر، زمینه‌های ناکارآمدی خود را بیش از پیش نمایان کرده است. انفعال شورای امنیت که با سیاسی کاری و حمایت از طرف‌های قدرتمند یا متحد غرب است، سبب ساز گسترش بی نظمی در ساختار نظام بین الملل شده است. این رویکرد شورای امنیت درباره‌ی جمهوری اسلامی ایران بسیار پر رنگ‌ است. از زمان ترور سپهد سلیمانی تا ترور اسماعیل هنیه در تهران و حمله‌ي اسرائیل به کنسولگری و بعد خاک ایران، شورای امنیت بدون توجه به قوانین سازمان ملل صرفا موضعی ناکارآمد داشته است. این نهاد نشان داده است که بیشتر از آنکه به دنبال مدیریت و حفظ نظم در نظام بین الملل باشد، محلی برای لابی و فشارهای سیاسی بر رقبا است. یک نکته‌ي مهم دیگر این است که به نظر نه تنها جان آدم‌ها در این نهاد چندان ارزشی ندارد بلکه حتی نیروهای حافظ صلحی که برای سازمان ملل هستند، نیز چندان از مصونیت و امنیت در برابر برخی مانند رژیم اسرائیل برخوردار نیستند. بنابراین شورای امنیت در حال انجام کاری بزرگ است و آن هم از بین بردن نظم و ساختار فعلی نظام بین الملل است، خواسته یا ناخواسته این شورا با تصمیمات مغرضانه‌ی خود در حال تسریع روند تغییرات گسترده در نظام بین الملل است، موضوعی که احتمالا آسیب‌های زیادی برای جهانیان به همراه خواهد داشت.

چرا ایران به شورای امنیت شکایت کرد؟

ایران اخیراً درباره‌ی حملات اسرائیل به زیرساخت‌های خود و همچنین برخی از منافع منطقه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد شکایت کرده است. این شکایت در راستای وظایف ذاتی شورا است و ایران تلاش دارد تا از طریق دیپلماسی و استفاده از ابزارهای سیاسی و بین المللی به جامعه‌ی جهانی نشان دهد که به دنبال افزایش تنش‌ها نیست.  حملات هوایی و سایبری اسرائیل، نقض آشکار حاکمیت ملی ایران محسوب می‌شود. بر اساس ماده ۲ (بند ۴) منشور سازمان ملل متحد، تمام کشورها موظف‌اند از هرگونه تهدید یا توسل به زور علیه حاکمیت و تمامیت ارضی کشورهای دیگر خودداری کنند. این بند به‌عنوان یکی از اصول بنیادین حقوق بین‌الملل در منشور سازمان ملل، نقش مهمی در محکوم کردن اقدامات خصمانه علیه کشورها دارد. هم چنین بر اساس ماده ۵۱، کشورها حق دارند در صورت وقوع حمله مسلحانه علیه خود، به دفاع مشروع دست بزنند و به شورای امنیت نیز اطلاع دهند. ایران با استناد به این ماده، اعلام کرده است که حق دفاع از خود در برابر هرگونه تجاوز را محفوظ می‌دارد. در واقع جمهوری اسلامی در تلاش است که با استفاده از ظرفیت‌های بین المللی و بر اساس حقوق بین الملل مشروعیت لازم برای پاسخ دهی را به دست آورد و در کنار آن از شکل گیری اجماع خصمانه علیه خود جلوگیری کند.

در واقع ایران به دنبال اثبات این مسئله است که رژیم اسرائیل درحال برهم زدن صلح و ثبات منطقه‌ای است و شورای امنیت باید بر اساس ماده۳۹ منشور ملل متحد برای کنترل اوضاع ورود کند و مانع افزایش سطح تنش‌ها شود. اما مسئله‌ی مهم این است که به نظر می‌رسد که این افزایش سطح درگیری برای قدرت های بزرگ امتیازی ارزشمند است و آنها می‌توانند سیاست‌های مدنظر خود را در ساختار سیاسی جهان پیاده کنند و آسیای جنوب غربی قربانی این جاه طلبی‌ قدرت‌های بزرگ است.

 به بیان دیگر اگر شورای امنیت به وظایف خود عمل نکند، ایران چاره‌ای جز استفاده از حقوق مشروع و ذاتی خود طبق منشور ملل متحد ندارد و با ارائه طرح شکایت به شورای امنیت هم آنها را مطلع کرده است. همینطور ایران  به کشورهای مختلف جهان ناکارآمدی و سیاسی بودن این نهاد را گوشزد کرده است. در واقع ایران با این کار هم اقدامات دیپلماسی لازم را انجام داده است و احترام خود را به نهاد سازمان ملل یادآوری کرده است و هم اینکه فرصت پاسخگویی بر اساس حق دفاع مشروع را برای خود محفوظ داشته است. هرچند که قدرت‌های غربی این مسئله را رد می کنند اما این اقدامات دولت‌های غربی زمینه ساز بدعتی نو در ساختار نظام بین الملل می‌شود که بی‌شک دامن گیر آنها نیز خواهد شد. حمایت از چرخه‌ی خشونت رژيم اسرائیل یعنی چراغ سبز به خشونت در دیگر نقاط جهان.