روسیه و ایران؛ نزدیکتر از هر زمان دیگر

امیرعلی یگانه

رسانه های منطقه غرب آسیا از دیدار رییس جمهور ایران و روسیه در نشست کشورهای آسیای مرکزی که در کشور ترکمنستان برگزار شد خبر داده اند1 . این دیدار که در ادامه سیاست  منطقه گرایی  دولت جدید ایران برگزار شد از جهاتی اهمیت بسیاری دارد. کشور روسیه در میانه جنگ اوکراین قرار دارد و توسط کشورهای غربی دچار تحریم های سنگینی شده است. ایران نیز در منطقه غرب آسیا در تب و تاب درگیری با رژیم صهیونیستی می باشد. دو کشور در این برهه زمانی دارای اشتراکات فراوانی می باشند.  در دیدار دو رییس جمهور در ترکمنستان، کشور روسیه رسما از رییس جمهور ایران دعوت کرد تا در هفته های آینده بازدید رسمی از مسکو داشته باشد. ابعاد این دعوت نامه آن هم در این برهه زمانی دارای نکات قابل تاملی می باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت ؛

تهدیدات مشترک، در سال های گذشته دو کشور ایران و روسیه که هرکدام اهداف و منافع متفاوتی برای خود ترسیم کرده بودند، دچار تهدیدات مشترکی شدند. ایالات متحده و اروپا در دو سال اخیر هر کدام بسته به موضوعات مشترک برای دو کشور ایران و روسیه خطرات و چالش های مشترکی ایجاد کردند. این وضعیت که در روابط دو کشور به صورت واضح قابل مشاهده است باعث شده دو کشور به صورت منطقی سعی در نزدیک شدن به یکدیگر داشته باشند. جنگ اوکراین و جنگ غره دو پرونده ای است که در سال جاری دو کشور را به یکدیگر نزدیک کرد. در هفته های جاری که زمزمه جنگ در غرب آسیا  بین ایران و رژیم صهیونیستی بسیار داغ شده بود ما شاهد پشتیبانی سنگین لجستیکی روسیه از ایران بوده ایم2. این مسئله برای روسیه نیز در ماه های گذشته مصداق دارد و هر جا که در نبرد اوکراین شاهد دستاورد برای روسیه بوده‌ایم، حضور تجهیزات ایرانی مبین حمایت ایران از روسیه بوده است.

تقویت محور شرق، در جهانی که ایالات متحده و کشورهای اروپایی رسما در حال دسته بندی خودی و غیر خودی هستند، کشورهای شرقی نیز در حال تقویت برنامه‌های مشترک خود می باشند. سندهای تفاهم استراتژیک ایران، روسیه و چین نهایی شده است و در هفته های آینده شاهد امضا این اسناد بالادستی خواهیم بود3. مسئله اساسی در تفاهم کشورهای شرقی، تهدید مشترک و در عین حال منافع مشترک از بهم پیوستگی روابط می باشد. این موضع باعث شده است که کشورهای چین، روسیه و ایران بیش از پیش سعی در نزدیک شدن به یکدیگر داشته باشند.

انتخابات ایالات متحده،  یکی از مسائل مهمی که در هفته های آینده شاهد آن هستیم برگزاری انتخابات در ایالات متحده می‌باشد. روی کار آمدن رئس جمهور جدید در این انتخابات باعث خواهد شد پرونده های مهم بین المللی که اکنون در مناطق مختلف جهان باز است بار دیگر دچار تغییر و تحول شود. دعوت روسیه از رییس جمهور ایران  برای حضور در روسیه، فرصت مناسبی برای دو کشور ایجاد می کند که برای تغییر و تحولات احتمالی که در فردای انتخابات ایالات متحده ایجاد می‌شود طراحی مناسبی داشته باشند. مسئله جنگ اوکراین و جنگ غزه، دو پرونده مهم ایران و روسیه می باشد که در صورت رای آوردن نماینده دمکرات یا جمهوری خواه، آینده متفاوتی برای آنها قابل تصور می باشد.

در مجموع باید گفت، دعوت رییس جمهور ایران به روسیه در بحبوحه افزایش تنش با رژیم صهیونیستی میتواند حاکی از برنامه ریزی دو کشور برای تقویت بیشتر روابط باشد4. افزایش روابط دو کشور میتواند در همه ابعاد صورت گیرد و صرفا امنیتی و نظامی نباشد. اقتصاد دو کشور تحریم شده، میتواند در همکاری مشترک تقویت شود. ایران نشان داده است در مواقع نیاز دوستی قابل اعتماد است و در پرونده اوکراین نیز به روسیه نشان داد که کشوری قابل اتکا است. روسیه نیز در هفته های اخیر بنابر گزارش‌های رسانه‌ای، نیازهای نظامی ایران در زمینه پدافندی را فراهم کرده است. ایالات متحده و کشورهای اروپایی از روابط تقویت شده دو کشور احساس نگرانی دارند. کشورهای محور شرق میتوانند با برنامه ریزی منسجم‌تری در صحنه روابط بین الملل ظاهر شوند و سعی کنند همیشه در حالت پدافندی نباشند و طراحی آفندی نیز برای پیشبرد اهداف مشترک خود داشته باشند.

1.         https://apnews.com/article/russia-turkmenistan-putin-iran-pezeshkian-7e786f228d89fce09170dc2854b3442f

2.        https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/10/03/iran-s-strikes-on-israel-illustrate-its-military-strengths-and-weaknesses_6728080_4.html

3.       https://www.politico.eu/article/close-worldview-international-events-vladimin-putin-meets-iranian-president-masoud-pezeshkian/  

4.       https://www.lse.ac.uk/research/research-for-the-world/politics/russia-and-iran-a-strategic-alliance-or-something-more