راهبرد روسیه درغرب آسیا بعد از 7 اکتبر

مرضیه شریفی

این روزها منطقه غرب آسیا سطحی از درگیری و تنش را تجربه می‌کند که دهه هاست شاهد آن نبوده است. از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ که عملیات موفقیت آمیز حماس در اراضی اشغالی شکل گرفت و رژیم صهیونیستی در جواب این شکست به نوار غزه یورش برد یک سال می گذرد و دامنه این درگیری ها به خارج از مرزهای فلسطین کشیده شده است و نشانه چندانی از فرو نشستن آن دیده نمی‌شود. به نظر می‌ رسد منطقه وارد مرحله‌ی جدیدی از تاریخ شده است و در چنین شرایطی روسیه به عنوان یک بازیگر مطرح و اثر گذار بین المللی که سال ‌ها تلاش کرده بود خود را از تنش های خاورمیانه دور نگه دارد و کانال‌ های ارتباطی خود را با همه‌ی طرف ‌های درگیر حفظ نماید با تحولات بعد از ۷ اکتبر راه رفتن روی این بند بسیار باریک حتی برای مسکو نیز دشوار شده است. [1]

سیاست خارجی روسیه در دوران ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین حول یک « جهان چند قطبی »، جایگزینی برای نظم جهانی به رهبری ایالات متحده، می چرخد. به همین جهت افزایش تنش های منطقه ای به سبب اقدامات اسرائیل یک نگرانی جدی برای روسیه به وجود آورده است. در واقع برخلاف حمایت مستمر ایالات متحده و متحدانش از اسرائیل، وزارت امور خارجه روسیه ورود نظامیان اسرائیلی به لبنان را محکوم کرده و از اسرائیل خواسته است که سربازان خود را خارج کند. روسیه پیشتر نیز شهادت دبیر کل حزب الله لبنان را محکوم کرده و گفته بود که اسرائیل مسئولیت کامل تشدید تنش های بعدی را بر عهده دارد. تحلیلگران بر این باورند که با گسترش یافتن درگیری های رژیم به ویژه با ایران، اهداف روسیه فقط بر اساس اصول کلان سیاست خارجی این کشور برقرار نخواهد بود. [2]

همچنین همزمان با تشدید جنگ اسرائیل در منطقه، روسیه نسبت به حملات  احتمالی اسرائیل به ایران ابراز نگرانی کرده و با ادامه درگیری و پیامد های فاجعه بار رویارویی ها در سوریه و لبنان، روسیه اوایل اکتبر به شهروندانش در اسرائیل هشدار جدی داد. آن هم در شرایطی که به واسطه آخرین حمله هوایی اسرائیل به نزدیکی پایگاه حمیمیم روسیه در سوریه کرملین از 1.5 میلیون شهروند خود خواسته بود تا سرزمین های اشغالی را پیش از آن که دیر شود ترک کنند. روسیه همچنین شهروندانش را از لبنان خارج کرد. ابتدا تصور می شد روسیه بی طرف است و بازی ‌های دوگانه با اسرائیل وسیله‌ای است برای محافظت از شهروندانش، اما امروز روشن شده که مسکو تمایل دارد تا به صورت موثر در کنترل تنش های پیش آمده نقش ایفا کند. [3]

چندی پیش نیز سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه در دیدار با رئیس هیئت های دیپلماتیک کشورهای عربی معتبر در مسکو در خصوص تحولات منطقه‌ی غرب آسیا اظهار داشت: وزارت خارجه بر این باور است که ایالات متحده نه تنها در این مقطع زمانی خاص، بلکه در قبال وخامت کلی که امروز شاهد آن هستیم، بیشتر مسئولیت دارد. در واقع، نزدیک به یک سال است که ایالات متحده از پذیرش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که مستلزم توقف درگیری ها در نوار غزه و تضمین دسترسی بشردوستانه به مردم آن است، جلوگیری کرده است. [4].

همچنین اخیرا جوزف بورل نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجی و سیاست امنیتی ابراز نگرانی کرده بود که در صورت ادامه تشدید درگیری ها در خاورمیانه،  ممکن است بازیگران جدیدی از جمله روسیه وارد درگیری شوند. علاوه بر مواردی که ذکر شد روسیه نقش موثری نیز در توازن قوای تسلیحاتی منطقه ایفا کرده است در واقع کرملین با تحویل تسلیحات به کشورها و گروه های شبه نظامی که علیه اسراییل فعالیت می کنند سیگنالی مهم برای ایالات متحده و اسرائیل ارسال کرده است و این بدان معناست که ایالات متحده و اسرائیل خود را با یک معضل امنیتی کلاسیک مواجه خواهند دید. [5]

بهره کلام

تحرکات روسیه در غرب آسیا بعد از تحولات 7 اکتبر و اظهاراتی که لاوروف در جمع روسای هیئت های دیپلماتیک کشورهای عربی معتبر در مسکو مطرح کرد نشان می دهد که مسکو در حال حاضر به دنبال ایفای نقش گسترده تری در منطقه است خصوصا تلاش ها برای ایجاد توازن تسلیحاتی بیان گر اهمیت نتیجه‌ی تنش های پیش آمده برای کرملین است و این موضوع ممکن است روسیه را در سطح بیشتری وارد تنش های منطقه کند که قطعا بر روند تحولات غرب آسیا اثر گذار خواهد بود.

[1] https://www.tahririeh.com/news/30401

[2] https://fararu.com/fa/news/783044

[3] https://www.tabnak.ir/fa/news/1264209

[4] https://mid.ru/en/foreign_policy/news/1973703/

[5] https://www.tahririeh.com/news/30401