دیدار با دالایی‌لاما یا مداخله در امور داخلی چین؟

نوید دانشور

      هیئتی از نمایندگان کنگره آمریکا  روز چهارشنبه ۱۹ ژوئن ضمن سفر به ناحیه دارماسالا هیمالیا در شمال هند با رهبر معنوی تبت، دالایی لاما دیدار کرده و این موضوع به‌طور گسترده‌ای در رسانه‌های غربی پوشش داده شد. اما اساساً آنچه به این سفر اهمیت بخشیده است نه اینکه حضور تعدادی از قانون‌گذاران آمریکایی، بلکه مسئله مداخله آمریکا در این موضوع به بهانه‌های مختلف و تلاش‌های دالایی لاما  رهبر تبعیدی بودائیان تبت برای استقلال این منطقه است که همواره در طی 50 سال اخیر برای چین چالش‌برانگیز بوده است. 

در ابتدا لازم به ذکر است که این هیئت، از هفت نماینده دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره ایالات‌متحده آمریکا به رهبری مایکل مک کال، نماینده جمهوری‌خواه و نانسی پلوسی، رئیس پیشین دموکرات کنگره تشکیل گردیده که سفر این هیئت با واکنش تند چین مواجه گردید.[1] بطوریکه پس از دیدار هیئت آمریکایی با دالایی لاما در هند، پکن هشداری جدی صادر نموده و در همین خصوص لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین بیان داشت "درصورتی‌که واشنگتن به تعهد خود مبنی بر به رسمیت شناختن تبت به‌عنوان بخشی از چین عمل نکند، «اقدامات قاطعی» اتخاذ خواهد کرد."[2]

درست در همین‌جا با یادآوری سخنان نانسی پلوسی در خصوص تصویب قانونی ذیل موضوع تبت در کنگره ایالات‌متحده طی ماه جاری میلادی،[3] به دخالت‌های آشکار آمریکا در امور داخلی سایر کشورها اشاره داشته و متذکر می‌گردد دولت مرکزی چین در مقابل این اقدام کنگره ایالات‌متحده بیان داشته است که چین بدون اینکه توضیحی درباره آنچه ممکن است انجام دهد، «اقدامات قاطعانه‌ای» اتخاذ خواهد کرد و پیشاپیش با هشدار به جو بایدن، رئیس‌جمهور این کشور به‌طور واضح از وی خواسته است که نباید این قانون را امضا کند.[4]

لازم به ذکر است این سفر و دیدارهای انجام‌شده در چارچوب آن اولین مداخله آمریکاییان در امور داخلی چین نبوده و به خاطر داریم قبلاً هم طی سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۴ نانسی پلوسی در سفرهایی به تایوان رسماً در امور داخلی چین دخالت داشته که درنهایت منجر به بروز تنش‌هایی مداوم در روابط متقابل گردیده بود.

درعین‌حال پکن بارها از آمریکا خواسته است که در امور داخلی خود و تبت دخالت نکرده و همواره یادآور شده است که مردم تبت تحت حاکمیت این کشور از ثبات اجتماعی و رشد اقتصادی برخوردار بوده‌اند. در همین خصوص به نخستین سفر رسمی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین به تبت در مقام رهبر این کشور، اشاره می‌شود که در طی 30سال گذشته هرگز روی نداده بوده است. طی همین سفر بود که توسط دولت مرکزی چین به‌صورت رسمی بیان شد تبت تحت حاکمیت چین به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای پیشرفت کرده و گردشگری داخلی در این منطقه به‌شدت توسعه‌یافته و فرودگاه‌ها، راه‌آهن‌ها و بزرگراه‌های جدیدی ساخته‌شده است که تمام این‌ها نشانه‌هایی از اهمیت و نقش حاکمیت یکپارچه بر این منطقه بوده است. لازم به یادآوری است که در طول همین سفر بود که شی جین پینگ بیان داشته بود دولت خود خوانده در تبعید تبت را به رسمیت نمی‌شناسد و دالایی لاما را به تلاش برای جدا کردن تبت از چین متهم کرده بود.[5]

قبل از خاتمه بهتر است با این نقطه از جهان بیشتر آشنا شویم. تبت یا سرزمین مقدس بودائیان، مرتفع‌ترین منطقه مسکونی جهان که از آن بانام "بام جهان" نیز یاد می‌شود، جزئی از سرزمین‌های جمهوری خلق چین و در مرز هند واقع‌شده است. اداره امور این سرزمین، که معمولاً تحت‌الحمایه چین بوده، از قرن هفدهم به بعد بر عهده رهبر مذهبی بودائیان تبتی بوده است که عنوان دالایی لاما را دارد. دالایی لاما لقبی است که به رهبر دینی بودائیان تبت داده‌شده و دالایی لامای کنونی بانام تنزین گیاتزو، چهاردهمین دالایی لامای تبت می‌باشد.

با سقوط حکومت امپراتوری چین در سال 1913 و بروز هرج‌ومرج سیاسی در این کشور، دولت محلی تبت به استقلال نسبی دست‌یافت ولی در سال 1956، اهالی تبت علیه حاکمیت چین دست به شورش زدند که در سال 1959 توسط ارتش جمهوری خلق چین به این شورش پایان داده‌شده و رهبران دولت محلی و جمعی از ساکنان تبت به خارج گریختند و دالایی لاما حکومت در تبعید تبت را در هند تشکیل داد.

[1] https://www.independent.co.uk/asia/india/dalai-lama-dharamshala-china-tibet-b2565282.html

[2] isna.ir/xdRm3S

[3] https://abcnews.go.com/International/wireStory/us-lawmakers-meet-dalai-lama-indias-dharamshala-sparking-111241872

[4] https://www.washingtontimes.com/news/2024/jun/19/american-lawmakers-meet-with-dalai-lama-in-indias-/

[5] http://khorasannews.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=732792