انسداد مرز ایران با افغانستان و تاثیر آن بر امنیت پایدار 

محمدصالح قربانی

در سالیان اخیر، اوضاع نابسامان افغانستان، بر ایران تاثیرات ناخوشایندی داشته است. ورود گروهک های تروریستی از افغانستان به ایران و فعالیت های مخرب آنان یکی از این تاثیرات است. این فعالیت ها در کنار ضعف نیروهای مرزبانی طرف افغانستان، موجب شده است تا ایران درصدد کنترل بیشتر و انسداد مرز خود با افغانستان برآید.

 در این راستا، امیر کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، در حاشیه سفر به مرزهای مشترک ایران و افغانستان، اعلام کرد طرح انسداد مرزهای شمال شرق کشور به طول ۷۴ کیلومتر توسط یگان های مهندسی در حال اجرا است. این طرح مرزی در چهار عملیات عمرانی انجام می شود و تاکنون فنس کشی های آن انجام شده که سپس بسترسازی و جاده سازی آن آغاز خواهد شد.

در حفاظت و حراست از مرزهای ایران علاوه بر نیروی انتظامی، ارتش و سپاه پاسداران نیز در نقاط حساس همچون مرز با افغانستان حضور دارند.[1]

در بخش‌هایی از خطوط مرزی افغانستان و ایران فعالیت‌های قاچاق انسان انجام می‌شود و گمان می‌رود که گروه‌های تروریستی هم از این مسیرها به خاک ایران رفت و آمد می کنند. با توجه به وقایع تروریستی اخیر در ایران، تصمیم به انسداد مرزی با افغانستان را نیز می‌توان بخشی از تلاش‌های ایران برای جلوگیری از ورود تروریست‌ها دانست.

پس از اعلام طرح انسداد مرزی ایران با افغانستان، طالبان به این اقدام واکنش نشان داده است. ذبیح‌ الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت اقدامات مرزی از سوی هر کشور صورت می‌گیرد، باید با تفاهم انجام شود. دوم اینکه هیچ کشوری از افغانستان هراس نداشته باشد، از جمله جمهوری اسلامی ایران، باید اطمینان داشته باشد که از افغانستان به آن‌ها آسیب نمی‌رسد.[2]

 با این حال، واقعیت های میدانی، چیز دیگری را بیان می کند. با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، شاخه خراسان داعش و جیش‌العدل، کماکان جدی‌ترین تهدیدهای امنیتی از جانب افغانستان، برای ایران به‌شمار می‌روند. گفته می‌شود که برخی از تروریست های جیش‌العدل، دوشادوش طالبان برای فروپاشی حکومت پیشین افغانستان جنگیده‌اند. 

رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، در واکنش به حمله آذرماه جیش‌العدل در سیستان و بلوچستان، گفته بود که افراد وابسته به این گروه در سال ۲۰۲۱ در پشتیبانی از طالبان، با نیروهای نظامی افغانستان در چند استان جنگیده بودند و باعث سقوط ولایت نیمروز افغانستان شدند. هنگام افزایش حمله‌های طالبان در اوت ۲۰۲۱ نیز او ادعا کرده بود که سازمان استخبارات پاکستان حدود ۶۰۰ جنگجوی جیش‌العدل را برای کمک به طالبان افغانستان به استان‌های نیمروز، هرات و فراه فرستاده است. [3]

ایران از طالبان خواسته است که به گروه‌هایی که منافع ایران را تهدید می‌کنند، اجازه فعالیت در افغانستان را ندهد و با آن‌ها مقابله کند. اما با گذشت دو سال و نیم از عمر طالبان، گزارش‌های مستندی از اقدام طالبان علیه جیش‌العدل در افغانستان منتشر نشده است. طالبان نیز تمایلی ندارند که درباره این گروه‌ صحبت کنند.

 طالبان با شبه‌نظامیان و تروریست‌های منطقه‌ که این گروه را در جنگ با حکومت پیشین افغانستان و متحدان غربی‌اش حمایت کرده‌اند، درگیر نشده‌اند. گفته می‌شود طالبان هراس دارند که فشار آوردن به این گروه‌های شبه ‌نظامی بر اساس درخواست کشورهای منطقه، باعث اتحاد آن‌ها با گروه‌های تروریستی دیگری همچون داعش شود؛ به همین دلیل، محتاطانه عمل می‌کنند.

این در حالی است که گروه های تروریستی همچون داعش در داخل افغانستان، به راحتی پایگاه هایی برای آموزش و تروریست پروری ایجاد کرده اند و طالبان علی رغم این که مدعی مبارزه با آن هاست، اقدامی جدی برای تقابل با آن ها انجام نداده است. [4]

تروریست های داعش در استان بدخشان افغانستان پایگاه دارند و در آنجا آموزش می بینند. در حمله انتحاری اخیر نیز طبق اعلام وزارت اطلاعات ایران یکی از تروریست های حادثه تروریستی در کرمان، آموزش دیده این پایگاه بوده است. [5]

در دوران دو ساله حکومت طالبان در افغانستان، داعش به حمله‌های متعددی علیه مقام‌های ارشد و نیروهای این گروه و نیز شهروندان غیرنظامی، به‌ویژه شیعیان، اقدام کرده است.

سلطه‌ طالبان در افغانستان باعث شده است که گروه‌های تروریستی حضورشان را در این کشور تقویت کنند. این گروه‌ها تهدید جدی برای امنیت منطقه و کشورهای دیگرند.

علاوه بر این موارد، ورود غیرقانونی اتباع کشورهای مختلف از افغانستان به ایران و قاچاق مواد مخدر نیز سبب شده است که ایران تصمیم به مسدودسازی مرز خود با افغانستان بگیرد. در حوادث تروریستی کرمان و شیراز، تعدادی از عوامل اصلی این جنایات هولناک از طریق مرز افغانستان به ایران وارد شده بودند. [6]

تامین امنیت از خواسته های اصلی مردم هر کشوری است. در زمانی که کشورهای همسایه ایران همچون افغانستان و پاکستان به امنیت مرزهای خود اهمیتی چندانی نمی دهند، نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در راستای خواست مردم خود، درصدد انسداد مرزها با هدف افزایش ضریب امنیت هستند.

[1] https://www.irna.ir/news/85383075/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DB%8C%DA%A9-%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA

[2] https://www.avapress.com/fa/news/285759/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%B2-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%87%D9%85-%D8%AF%D9%88-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA-%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF

[3] https://www.avapress.com/fa/news/239531/%D8%A7%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86

[4]https://www.independentpersian.com/node/388006/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86/%D8%B7%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F

[5]https://www.vaja.ir/news/314010/314108/426901/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%87%DB%8C-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5-%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87%DB%8C-%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86

[6] https://www.dw.com/fa-af/%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AF%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AE%D8%B7-%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-68235424