استقلال دفاعی؛ مسیری دشوار برای اروپا

اتحادیه اروپا پس از آغاز جنگ اوکراین، بیش از پیش به فکر تقویت بنیه دفاعی و افزایش توان نظامی خود افتاده است. این اتفاق البته یک زمینه قدیمی تر هم دارد و آن ترس از دست دادن حمایت نظامی ایالات متحده است اتفاقی که آقای ترامپ ریئس جمهور سابق آمریکا چندین بار به آن اشاره کرده بود. در همین راستا اورسا فن درلاین رئیس کمیسیون اروپا در سخنرانی سالانه خود در روز۱۳ سپتامبر در پارلمان اروپا اعلام کرد که این اتحادیه بودجه نظامی و دفاعی خود را در سال جدید علی رغم چالش ها افزایش خواهد داد. او در سخنرانی خود در مورد وضعیت اتحادیه، منازعات وگفتگو های چند سال گذشته در مورد سرمایه گذاری در صنایع دفاعی این بلوک را شروع «اتحادیه دفاعی اروپا» نامید[1].

استراتژی صنایع دفاعی اروپا طرحی جدید است که به دنبال تقویت تولید تجهیزات حیاتی و کلیدی است و به دنبال استقلال کامل اروپا در همه ی مراحل آن اعم از طراحی تا لجستیک و زنجیره تامین، ساخت و تولید است، این طرح شبیه به قانون تولیدات دفاعی اروپا است که کارگروه اجرایی اتحادیه اروپا مسئولیت آنرا به عهده دارد. همچنین به ایده سرمایه‌گذاری دفاعی اروپا نزدیک است طرحی که بخاطر مسائل مالیاتی و بسته های تشویقی  با توجه به عدم شفافیت آن به تعویق افتاده است. فن درلاین رئیس کمیسیون اروپا نگاهی جاه طلبانه به این استراتژی دارد و معتقد است که نباید فقط به مسائل دفاعی یا تولید مهمات نظامی اکتفا کرد و باید به حوزه های پرچالش‌تری مانند فضا و امنیت سایبری نیز ورود کرد و برای این حوزه ها نیز به تدوین راهبرد پرداخت.

نکته دیگر درباره این راهبرد این است که به قول رئیس کمیسیون اروپا همه ی کشورهای عضو اتحادیه باید برای افزایش ظرفیت صنعتی تلاش کنند و این موضوع باید حتی در تحقیق و توسعه نیز به انجام برسد. بر همین اساس کمیسیون اروپا به دنبال کار بر روی شناسایی اولویت های اصلی، مشترک و مورد علاقه اعضا است تا بتواند براساس آن به یک برنامه مشترک و منسجم برسد، بطوریکه برای همه ی اعضای اتحادیه مورد قبول باشد. این درک وجود دارد که جمع کردن منابع، سرمایه‌گذاری در تحقیق، ارائه بهترین فناوری‌ها به مقرون‌به‌صرفه‌ترین راه ممکن و سپس به اشتراک گذاشتن مزایای این تحقیقات دفاعی در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا منطقی ترین روش ممکن است و میتواند منجر به افزایش ضریب امنیت در اروپا شود.

تصویب بودجه دفاعی اتحادیه اروپا علی رغم محدویت های مالی و بحران های پولی بنظر می‌رسد که مورد اجماع اعضای پارلمان اروپا است و احتمالا این بودجه افزایشی بیش از۶۰۰ میلیون یورویی خواهد داشت[2]، این اتفاق یعنی اروپا از طرح های جامع زیرساختی و کلیدی خود تا حدی عقب نشینی خواهد کرد زیرا طبق برآوردی که پارلمان اروپا در سال۲۰۲۰ داشت بودجه دفاعی بین سالهای۲۰۲۱تا۲۰۲۷ باید کاهش می‌یافت و به امور زیر ساختی اتحادیه تزریق میشد که این مسئله تاکنون رخ نداده است. یکی از علل اصلی این افزایش بودجه ناکافی بودن آن در سال۲۰۲۳ بود و تامین تسلیحات بویژه برای اوکراین را با چالش روبه رو ساخت تا جایی که اتحادیه اروپا مجبور به هزینه از جاهای دیگر برای جبران این کسری بودجه شد.[3]

مسئله مهم دیگر درباره راهبرد جدید دفاعی اروپا برنامه بلند مدت برای اجرا و رسیدن به اهداف است، پیش تر برنامه ها و بودجه های دفاعی در بازه زمانی محدودی بودند و تقریبا بیشتر آنها تا پایان سال۲۰۲۷ به پایان می‌رسیدند، این ایده جدید که خانم  فن درلاین، رئیس کمیسیون اروپا مطرح کرده است به دنبال پر کردن این خلا است تا اروپا بتواند به یک قدرت نظامی مستقل تبدیل شود و قدرت چانه زنی و بازیگری بیشتری را در نظام بین الملل به دست آورد.

اما با وجود سخنرانی و توضیحات خانم فن درلاین، بنظر می‌رسد که وی نتوانسته است این طرح و برنامه را به خوبی هم برای اعضا و هم برای سرمایه گذاران اصلی مانند شرکتهای دفاعی تبیین کند، وی اشاره داشته است که برخی از این کارها و امور باید با همکاری ناتو انجام شود ولی اشاره ای به نحوه و چگونگی آن نداشته است. این موضوع می‌تواند محل بحث و چالش در ساختار بروکراسی اتحادیه اروپا شود یعنی کمیسیون و پارلمان نتوانند به یک نتیجه مشترک برسند. در کنار آن با توجه به ایده گسترش اتحادیه اروپا خانم فن درلاین بسیار خوش بین است که این طرح در بازه زمانی تقریبا 5 ساله به تصویب و اجرا برسد در واقع می‌توان گفت این ایده تا حدی بلند پروازانه است بخصوص اینکه او و همفکرانش در اتحادیه اروپا مخالفان جدی و محکمی دارند که معتقدند بودجه دفاعی و نظامی نباید بخاطر اوکراین هزینه شود و فشارهای اقتصادی به مردم اروپا وارد شود، در عوض معتقدند با یک بودجه معقول می‌توان هم به استقلال دفاعی رسید و هم به گسترش طرح های زیرساختی پرداخت. در واقع این جریان که روز به روز هم، در اروپا در حال محبوب تر شدن است می‌تواند بسیاری از ایده‌ها و نظرات اعضای فعلی را با چالش مواجه کند. انتخابات پارلمانی اروپا می‌تواند به خوبی نمایانگر نظرات مردم این قاره باشد که درباره آینده خود چه تصمیمی می‌گیرند و تمایل به کدام سو دارند. باید به نظاره نشست و دید که با توجه به اهمیت مسئله دفاعی برای اروپای امروز چه اتفاقی برای بودجه دفاعی آن می افتد و آیا این اتحادیه می‌تواند بر این چالش غلبه کند و به یک راه‌حل جامع برسد یا خیر و آیا مردم این قاره نیز با سیاست مداران هم سو هستند یا خیر؟

امین مهدوی

[1] euractiv.com

[2] euronews.com

[3] reuters.com