استحکام روابط عمیق ایران با کوبا

امیرعلی یگانه

دولت ایران میزبان رییس جمهور کشور کوبا بود. دیداری که با هماهنگی قبلی دو کشور در سطح سران دو دولت برگزار گردید. کشور کوبا که در قاره آمریکای مرکزی قرار دارد تنها 100 کیلومتر با خاک ایالات متحده فاصله دارد و از جهت جغرافیایی یکی از نزدیک ترین کشورها به ایالات متحده محسوب میشود. در دوران جنگ سرد هرگاه کشور اتحاد جماهیر شوروی میخواست به ایالات متحده فشار وارد کند تلاش  میکرد با نزدیک شدن به کوبا و مبادلات تسلیحاتی با این کشور بطور ضمنی ایالات متحده را تهدید نماید که این راهبرد شوروی در مقطعی از زمان تا رسیدن به جنگ تمام عیار با ایالات متحده فاصله ای نداشت که با تدبیر دو کشور و مدیریت تنش این موضوع حل شد1.

حال کشور کوبا بعد از سال ها تحریم سعی نمود با حل و فصل کردن مشکلات خود با ایالات متحده کشور خود را بازسازی کند و ضعف های داخلی خود را پوشش دهد اما تجربه   نشان داده است حتی زمانی که ایالات متحده تحریم های کشوری را برطرف نماید بازهم ضمانتی برای کشور تحت تحریم ایجاد نمیکند که بتواند مشکلات خود را برطرف کند. کوبا مثال بارزی از استدلال  همیشگی رهبران دولت ایران است که دل به رفع تحریم ها بستن خیال خامی بیش نیست. با این تفاسیر کشور کوبا با درس گرفتن از تجارب سالیان گذشته خود،برقراری روابط گسترده با مجموعه کشورهای شرقی را در دستور کار خود قرار داده است. قرار دادن کوبا در طرح بزرگ چین موسوم به یک کمربند یک راه یکی از مهم ترین راهبرد های جبهه شرقی برای نزدیک شدن به کوبا می باشد2، روسیه نیز از دیر باز روابط عمیقی با کوبا داشته است و در ماه های اخیر با توجه به بحران شدید انرژی و کمبود بنزین در کوبا، روسیه با  کمک به این کشور عزم خود را بر تقویت روابط دو کشور نشان داد.

 ایران نیز یکی از پایگاه های سنتی کوبا برای افزایش تبادلات اقتصادی و غیر اقتصادی  بوده است . بعد از انقلاب ایران

کوبا از جمله اولین کشورهایی بود که انقلاب مردم ایران را به رسمیت شناخت. همین موضوع باعث شد ایران همیشه به این کشور به چشم دوست نزدیک خود بنگرد3.

روابط دو کشور در سالیان بعد از جنگ تحمیلی نیز در حد متعادلی پیش رفت تا اینکه با روی کار آمدن دولت سیزدهم و توجه جدی به راهبرد (first friend) توجه ها معطوف به کشورهای دوست  شد.

تهران و هاوانا در ابعادی مختلف امکان همکاری دارند:

 ابعاد نظامی ، بعد از انقضای تحریم های نظامی ایران در قطعنامه 2231 شورای امنیت ، تهران به بازار های نظامی کشورهای دنیا چشم دوخته است  و راهبرد  ایران بر اولویت قرار دادن کشورهای دوست  خود ؛ تامین نیازهای نظامی  آنها استوار است .ارتش کوبا بعد از اتمام  جنگ سرد و خاتمه  پشتیبانی اتحاد شوروی از آن دچار  استهلاک گشته است و نیاز به پشتیبانی فنی و لجستکی دارد . ایران نیز با خدمات فنی و نظامی نسبتا ارزان خود یکی از گزینه های مطلوب برای  کوبا می باشد.

یکی از خواسته های همیشگی کشورهای پیشرفته دنیا دسترسی به پایگاه های نظامی در نقاط برجسته و حساس کره زمین بوده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی  نیست و در اختیار گذاشتن یکی از بندر های کشور کوبا برای ایجاد پایگاه نظامی یا غیر نظامی برای تهران سطح بالایی از مطلوبیت را ایجاد خواهد نمود.

در ابعاد اقتصادی ، دو کشور با نیاز های متفاوت و در عین حال با سیاست تبادل کالا به کالا بدون استفاده از ارزهای رایج دنیا میتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف نمایند. ایران سرشار از انرژی می باشد و کوبا نیز از این جهت در مضیغه قرار دارد و با تبادل انرژی  با فراورده های دامی یا قهوه نیاز های دو کشور را می توان پوشش داد.

یکی دیگر از ظرفیت های کشور کوبا در حوزه  آب  می باشد . در جهان رو به خشکسالی  استفاده از دانش فنی شرکت های ایرانی برای فرآوری این ماده حیاتی  میتواند ارزش افزوده بالایی برای دو کشور تولید نماید.

در مجموع  استحکام روابط دو کشور در بازه یکساله آینده میتواند فشار به ایالات متحده را فزونی بخشد. باید در نظر بگیریم سال آینده انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده برگزار خواهد شد و برحسب تجربه دولت این کشور سعی میکند شرایط آرامی برای سیاست خارجی و داخلی خود اتخاذ نمایند و حتی حاضر است امتیاز های مختلفی به کشورهای رقیب خود اعطا نمایند تا از این امتیاز در رقابت های ریاست جمهوری به نفع خود استفاده نمایند.

 1.  https://www.redalyc.org/pdf/767/76700909.pdf

2. https://www.silkroadbriefing.com/news/2021/11/01/cuba-joins-belt-and-road-initiative-energy-partnership/

3.  https://www.mei.edu/publications/enemy-my-enemy-us-and-cuba-iran-ties