از سرگیری روابط میان ترکیه و سوریه

مرضیه شریفی

طی سال های اخیر و خصوصا بعد از نا آرامی های سوریه در سال 2011 ، روابط میان ترکیه و سوریه با تنش هایی همراه بوده و حتی قطع روابط دیپلماتیک این دو کشور را نیز به دنبال داشته است. در واقع دلیل عمده چنین اختلافی نیرو‌ های ترکیه و گروه‌ های تحت حمایت این کشور هستند که بخش ‌هایی از شمال سوریه را کنترل می‌کنند. همچنین آنکارا از سال ۲۰۱۶ حملات متوالی برون ‌مرزی را عمدتا برای پاکسازی منطقه از نیرو ‌های دموکراتیک سوریه آغاز کرده که بر دامنه اختلافات میان دو کشور افزوده است.

عادی سازی روابط دو کشور

هر چند اختلافات میان دو کشور سوریه و ترکیه همچنان وجود دارد اما اخیرا وجود برخی از شواهد بیانگر آن است که تمایل متقابل برای تقویت روابط پدید آمده است.

تحولات اخیر نشان می ‌دهد که عادی ‌سازی روابط بین سوریه و ترکیه ممکن است قابل دستیابی باشد؛ این نشانه‌ ها شامل از سرگیری تماس‌ های دیپلماتیک و تبادلات مثبت بین بشار اسد ، رئیس‌ جمهور سوریه و رجب طیب اردوغان ، رئیس‌ جمهور ترکیه می ‌شود. [1]

چرا ترکیه به دنبال عادی سازی روابط با سوریه است ؟

پیش از به وجود آمدن تنش ها میان دو کشور سوریه و ترکیه روابط آن ها بر اساس موافقتنامه امنیتی آدانا که در اکتبر 1998 به امضا رسیده بود، در همه زمینه ها  بخصوص برای اقتصاد ترکیه ، در شرایط بسیار عالی قرار داشت. اما وقوع نا آرامی ها در سوریه توهمی از منافع عظیم را برای ترکیه و حزب حاکم عدالت و توسعه پدید آورد که شرایط قبلی در روابط با سوریه را تحت الشعاع قرار داد و آن را بی ارزش جلوه کرد. به همین جهت ترکیه ایده « سوریه بدون اسد » را با جدیت دنبال کرد اما این ایده به شکست رسید و اکنون آنکارا به دنبال روابط و همکاری با دمشق است. مهمترین علت تغییر این سیاست، شکست و ناکامی شخص اردوغان در احیای امپراتوری عثمانی تحت عنوان " نو عثمانی گرائی " پس از وقایع سال 2011 بوده است. به این عامل اصلی باید عوامل دیگری را نیز اضافه کنیم مانند شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر شهرداری ها و پیشروی احزاب مخالف و نیز مشکلات اقتصادی و کاهش مداوم ارزش لیر ترکیه و تحولات فرهنگی و اجتماعی در داخل. [2]

تلاش های منطقه ای برای صلح ترکیه و سوریه

آنکارا با میانجیگری روسیه در سال ۲۰۲۱ در سطح سرویس‌ های اطلاعاتی با دمشق ارتباط برقرار کرد و به دنبال آن دیدارهایی بین وزرای دفاع و خارجه دو کشور برگزار شد. در همین خصوص الکساندر لاورنتیف ، فرستاده ویژه ریاست جمهوری روسیه به سوریه ، اخیراً به دمشق رفت و با رئیس جمهور سوریه دیدار کرد. این بار اسد بیانیه ‌ای کلی صادر کرد و در آن گفت که سوریه برای بررسی همه ابتکار عمل‌ ها برای بهبود روابط با ترکیه آماده است ، به شرطی که این ابتکار عمل ‌ها با رعایت حاکمیت دولت سوریه بر تمام قلمرو خود و مبارزه با تمام اشکال تروریسم همراه باشد.

از سوی دیگر، عراق نیز پس از سفر رسمی اردوغان در آوریل ۲۰۲۴ به‌ عنوان یک واسطه صلح ظاهر شده است. عراق که با میانجیگری بین عربستان سعودی و ایران و سپس بین مصر و ایران به اعتبار دیپلماتیک دست یافته، به دنبال آن است تا با میانجیگری بین ترکیه و سوریه به دنبال رقم زدن یک موفقیت تازه باشد. [3]

بهره کلام

بشار اسد با بازگشت سوریه به اتحادیه عرب و احیای روابط دیپلماتیک با کشورهای عربی به پیروزی بزرگی دست یافت و حالا ترکیه که یک وزنه‌ی سنگین منطقه ‌ای است به دنبال روابط و همکاری با دمشق است و روسیه و عراق نیز در تلاش هستند تا بار دیگر روابط این دو کشور احیا شود. در این میان اسد استقبال خود را از تمام ابتکار عمل‌ های مربوط به روابط بین سوریه و ترکیه « بر اساس حاکمیت دولت سوریه بر تمام قلمرو خود » ابراز کرد، پیش ‌شرطی که ترکیه آن را غیر قابل قبول دانست اما حالا به نظر می ‌رسد این پیش ‌شرط‌ ها کنار گذاشته شده چرا که فیصل مقداد ، وزیر امور خارجه سوریه در یک کنفرانس مطبوعاتی ، مواضع قبلی سوریه را ملایم‌ تر عنوان کرد و گفت که سوریه به دنبال دریافت تضمین ‌های مشخص از ترکیه پیش از هرگونه تعامل دیپلماتیک است و انتظار اقدامات ملموس فوری را ندارد. از طرف دیگر شرط مهم ترکیه نیز حل و فصل مسئله‌ی نیروهای کُرد جدایی خواه در شرق فرات و بازگشت آنها به حاکمیت دمشق است تا از تاثیرات منفی وضعیت کنونی آنها بر مناطق کُرد نشین در دیاربکر ترکیه جلوگیری شود. با توجه به مواردی که ذکر شد به نظر می رسد با اراده دو طرف، این مشکلات درآینده حل خواهد شد و دو کشور روابط خوبی را از سر خواهند گرفت.

[1] https://www.mizanonline.ir/fa/news/4784496

[2] http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2027239

[3] http://www.irdiplomacy.ir/fa/news/2026932