وزش  طوفان شرقی در قاره افریقا

در هفته گذشته نشست کشورهای افریقایی با روسیه  در شهر سن پترزبورگ  برگزار شد. این نشست که به ابتکار روسیه برای تقویت ارتباطات  با کشور های افریقایی طراحی شده است در سال های قبل با استقبال بیشتری همراه بود که به دلیل فشارهای کشورهای غربی، مهمانان کمتری امسال وارد این نشست شدند.

 ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه که از طراحان این نشست است در سخنرانی افتتاحیه این مراسم با اشاره به اهمیت جایگاه کشورهای افریقایی از افزایش سطح مراودات این کشورها با روسیه حمایت کرد و با پیشنهاد سخاوتمندانه خود مبنی بر اهدای رایگان گندم و غلات به کشورهای افریقایی بار دیگر اهمیت روابط این کشورها با روسیه را به  کشورهای غربی گوشزد کرد1. طرح پوتین برای اهدای رایگان غلات به افریقا در زمانی مطرح شد که این کشور با لغو طرح انتقال امن غلات از اوکراین به بازار جهانی شوکی وارد کرد که با واکنش منفی کشورهای غربی روبرو شد.

بررسی تلاش روسیه برای نفوذ بیشتر در قاره افریقا دارای ابعاد مختلفی است که به شرح زیر می باشد:

ابعاد نظامی این مراودات برای کشور روسیه که از بزرگترین صادرکنندگان اسلحه به جهان است از اهمیت بالایی برخوردار است و میتواند به این کشور که در جنگ با اوکراین درگیر است  کمک نماید ارز مورد نیاز برای تولید هر چه بیشتر ادوات نظامی را فراهم کند و ویترینی از صنایع نظامی پیشرفته خود برای دیگر کشورهای جهان بنا کند که از این بازار خریداری نمایند. صادرات سلاح به کشورهای نزدیک به روسیه همچنین میتواند به تقویت این کشورها برای تثبیت رهبران این منطقه برای جلوگیری از کودتاهای احتمالی و جنگ های مرزی با شورشیان کمک شایان توجهی کند که این امر یک بازی برد برد برای این کشورها نیز محسوب میشود. حضور شبه نظامیان خصوصی روسیه در قاره افریقا نیز از مزایای این  نفوذ است که به عنوان پیمانکاران خصوصی اهداف روس ها در منطقه افریقا را تامین  میکنند2.

ابعاد بین المللی این مراودات به تضعیف حضور کشورهای غربی در قاره افریقا منتهی میشود و سیاست استعمار کشورهای اروپایی که از سالیان قبل در این قاره باعث ایجاد جنگ ها و درد و رنج های فراوان برای این قاره میشد با این سیاست روسیه به حداقل خواهد رسید3. فرانسه که از دیرباز خود را مالک کشورهای افریقایی میداند با حضور روس ها مخالف خواهد کرد و حتی امکان کودتا در کشورهای نزدیک به روسیه  بالا خواهد رفت زیرا از دست رفتن کشور های افریقایی برای  جبهه غرب به معنای  فقدان غارت منابع طبیعی سرشار این قاره خواهد بود که به راحتی ، غرب امکان جایگزینی آنها را نخواهد داشت و علاوه بر منابع طبیعی ، قاره افریقا یک منطقه مواصلاتی مهم4 برای کشورهای غربی است که میتوانند از طریق دریا به خشکی های شرق دسترسی بیابند. فقدان این دسترسی حتی از منابع طبیعی افریقا نیز برای غرب حیاتی تر است.

ابعاد اقتصادی این حضور به  کشور روسیه خلاصه نمیشود بلکه برای چین و ایران وکشور های نزدیک به این محور نیز ارزش افزوده ایجاد خواهد کرد. کمک به توسعه و پیشرفت کشورهای افریقایی مساوی بهره برداری عادلانه از منابع طبیعی و ایجاد کریدورهای بین المللی در این منطقه برای  کشورهای افریقایی  که از قدیم محروم از توسعه بودند یک پیروزی مفهومی محسوب میشود و برای همین است که کشورهای این قاره مشتاق حضور هرچه بیشتر جبهه کشورهای شرقی در منطقه خود هستند. مراودات دوجانبه روسیه با کشورهای فریقایی ارزش افزوده مناسب5 و دوجانبه ایجاد خواهد کرد که خلا تحریم های غرب را تاحدی برای روسیه جبران خواهد داد.

در جمع بندی تقویت نفوذ روسیه در افریقا، باید از دید این کشورها نیز مسائل را تحلیل کنیم. کشورهایی با حجم منابع طبیعی سرشار و خدادادی  که بواسطه حضور کشورهای غربی در همه موارد دچار عقب ماندگی هستند و مردمان آنها با مشکلات عدیده ای  دست وپنجه نرم میکنند حال با دیدن فرصت مناسب و تغییر وتحول در جهان تک قطبی ،خواهان تغییر وضع کشور های خود هستند و از این فرصت  استفاده لازم را خواهند کرد. بارها اشاره کرده ایم که  هرگاه در نظم بین المللی آشوب و بی نظمی حاصل شود کشورهای مختلف درصدد استفاده حداکثری از این فرصت  برای بهبود جایگاه خود هستند و قاره افریقا بهترین مکان برای این تغییر وتحول است. انتقام چند قرن برده برداری و تحقیر کشورهای غربی نسبت به این قاره حالا در این برهه حساس بر دوش رهبران ملی گرای آفریقایی است که با انتخاب درست در این جبهه بندی بین المللی،  اهداف دیرینه خود را محقق کنند و این قاره سبز را به جایگاه اصلی خود بازگردانند.

 امیرعلی یگانه

1. https://www.aljazeera.com/news/2023/7/27/russia-making-efforts-to-avert-food-crisis-putin-tells-african-nations

2. https://www.cfr.org/in-brief/what-russias-wagner-group-doing-africa

3. https://gppi.net/2022/07/14/russias-growing-influence-in-africa

4. https://www.tralac.org/news/article/12896-connecting-africa-role-of-transport-infrastructure.html

5. https://www.spglobal.com/commodityinsights/en/market-insights/latest-news/oil/070423-russian-oil-product-flows-to-africa-jump-following-western-sanctions

6.

7.