نشست سانفرانسیسکو و تلاش برای دیپلماسی سازنده

امین مهدوی

چند روزی از دیدار رهبران دو قدرت بزرگ جهان یعنی چین و ایالات متحده در سانفرانسیسکو میگذرد و این دو رئیس جمهور پس از یک سال مجدد رو در رو به گفتگو و بحث پرداختند. این نشست بنظر کارشناسان میتواند راه گشای تعاملات بیشتر این دو کشور مهم و اثر گذار در سطح نظام بین الملل باشد. در واقع این نشست یک مقدمه برای حل اختلافات عمیق و سوتفاهمات دو کشور از رفتار یکدیگر میتواند باشد و این دو کشور میتوانند با گفتگو و دیپلماسی ریشه های این اختلافات را درک کنند و برای کاهش آن تلاش کنند.

دیدار دو رئیس جمهور در شرایط پرتنش فعلی در جهان از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. چین که همواره در تلاش بوده است به عنوان یک ابر قدرت نگریسته شود، در این نشست به نظر به چشم یک ابر قدرت دیده شد و درخواست هایی که ایالات متحده مطرح کرد این موضوع را نمایان ساخت. آقای بایدن در این نشست از رئیس جمهور چین درخواست کرد که برای بازگرداندن نظم و ثبات به نظام بین الملل از ظرفیت های خود استفاده کند. به طور مشخص این درخواست ها درباره کنترل و فشار بر ایران و همینطور مذاکره با حماس  و البته عدم فروش تسلیحات به روسیه و فشار بر روسیه برای پایان دادن به جنگ در اوکراین بود[1].

در کنار آن آقای شی نیز درخواست هایی مشخص از ایالات متحده را مطرح کرد مانند حذف تحریم های فناوری و اجازه سرمایه گذاری به سرمایه گذاران خارجی در چین. در کنار آن در بزرگترین نقطه تنش بین دو ابرقدرت، یعنی تایوان، پیشرفت چندانی حاصل نشد. کارشناسان در چین - و برخی در ایالات متحده - نگران هستند که حمایت لفظی دولت بایدن از جزیره خودگردان، که چین آن را بخشی از خاک خود می‌داند، از اصل "چین واحد" که ایالات متحده رسما از آن حمایت می‌کند، منحرف شده است. شی گفت که ایالات متحده باید "تسلیح تایوان را متوقف کند و از اتحاد مجدد مسالمت آمیز چین حمایت کند" و افزود که "مسئله تایوان مهم ترین و حساس ترین موضوع" در روابط دوجانبه است. بایدن گفت که ایالات متحده به تسلیح تایوان به عنوان یک عامل بازدارنده ادامه خواهد داد. نگرانی چین در مورد حمایت آمریکا از تایوان در سال گذشته زمانی که نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان در حال خروج از این جزیره بود، به اوج خود رسید. که منجر به واکنش خشمگین پکن و تعلیق چندین کانال ارتباطی از جمله در مورد کنترل مواد مخدر و ارتش شد. این تنش ها نشانه هایی از کاهش را در نشست سانفرانسیسکو نشان داد، زیرا دو رهبر توافق کردند تا گفتگوهای نظامی را بازگردانند و همینطور به توافقی در مورد فنتانیل(ماده مخدر) دست یافتند. [2]

این موضوع که چقدر رهبران دو کشور به خواسته های اساسی و مهم دیگری توجه کنند و به آن جامه عمل بپوشانند را باید در گذر زمان دید. اما مسئله ای که مشخص است تغییر لحن هردو کشور از حالت متخاصمانه به دوستانه است.

چین خوش بین؟

 چین از دیدار «گرم» شی جین پینگ و جو بایدن در کالیفرنیا، در یک تغییر لفاظی قابل توجه، تمجید کرده است. در گزارشی از وزارت خارجه چین آمده است که روابط آمریکا و چین "مهم ترین رابطه دوجانبه در جهان" است و "یک چین باثبات و رو به رشد برای ایالات متحده و کل جهان خوب است". لفاظی های رسمی پکن در ماه های اخیر از موضع تهاجمی تر علیه ایالات متحده به لحنی آشتی جویانه تر تغییر کرده است. سرمقاله اخیر در پیپلز دیلی، روزنامه رسمی حزب کمونیست، ایالات متحده را "دوست قدیمی" خوانده است. هوآ چونینگ، دستیار وزیر امور خارجه چین و سخنگوی وزارت امور خارجه، بر صمیمیت بین ایالات متحده و چین در سطح شخصی و سیاسی تأکید کرد. او عکسی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد که نشان می‌دهد دو رهبر با هم لبخند می‌زنند و ظاهراً بایدن عکسی را در تلفن خود از رئیس‌جمهور چین به عنوان یک مرد جوان در مقابل پل گلدن گیت نشان می‌دهد. هوآ همچنین تصویری از ببرهای پرنده، یک اسکادران از خلبانان جنگنده آمریکایی که به دفاع از چین در برابر ژاپن در جنگ جهانی دوم کمک کردند، منتشر کرد و گفت مردم آمریکا و چین هرگز یکدیگر را فراموش نخواهند کرد. در ماه های اخیر، پکن داستان ببرهای پرنده را به عنوان نمونه ای از همکاری مثبت ایالات متحده و چین احیا کرده است. با این حال، چین در نشست شی و بایدن خاطرنشان کرد که «ایالات متحده نباید برای سرکوب و مهار چین برنامه‌ریزی کند»، زبانی که تحلیل‌گران می‌گویند برای مهار جنگ سرد از سوی چین است. پکن پیش از این واشنگتن را به تداوم یک «جنگ سرد جدید» متهم کرده بود، اما در نشست روز پنجشنبه گفته شد که بایدن بار دیگر تاکید کرد که این هدف او این موضوع نبوده است. شی در ضیافت شام روز چهارشنبه که توسط شورای بازرگانی آمریکا و چین و کمیته ملی روابط آمریکا و چین برگزار شد، از ببرهای پرنده تمجید کرد و گفت که از طریق نامه با برخی از آنها در تماس بوده است. شی گفت که: « بزرگترین سوال برای آمریکا و چین این است که "آیا ما دشمن هستیم یا شریک؟" وی گفت: چین هرگز علیه ایالات متحده  قمار نمی کند و هرگز در امور داخلی آن دخالت نمی کند. چین هیچ قصدی برای به چالش کشیدن ایالات متحده یا کاهش قدرت آن ندارد. در عوض، ما خوشحال خواهیم شد که ایالات متحده ای مطمئن، باز، همیشه در حال رشد و شکوفا را ببینیم. به همین ترتیب، ایالات متحده نباید علیه چین  قمارکند یا در امور داخلی چین مداخله کند. در عوض باید از چین صلح‌آمیز، باثبات و مرفه استقبال کند»[3].

در پس سخنان گرمی که بین شی و بایدن رد و بدل شد، هنوز چندین نقطه تنش وجود دارد. یکی از آنها این واقعیت است که با مشکلات اقتصادی چین، ایالات متحده محدودیت های صادرات فناوری پیشرفته را تشدید کرده است. قوانین مؤثر بر صادرات فناوری ساخت تراشه، که برای محدود کردن توانایی چین برای توسعه پیشرفته ترین نیمه هادی ها طراحی شده است، بزودی اجرایی می شود، همان موضوعی که چین برای لغو آن تلاش بسیاری خواهد کرد.

بنظر می رسد هر دو قدرت به این نتیجه رسیده اند که گفتگو در زمان حاضر بهترین راه برای حل تنش ها است و اگر تنش ها و چالش ها از حد آستانه فراتر رود  میتواند منجر به یک فاجعه بزرگ در نظام بین الملل شود. به هر حال این نشست میتواند مقدمه ای ارزشمند برای تعمیق گفتگوهای طرفین و تلاش آنها برای کاهش مسائل و چالش های مختلف در سطح جهان شود. همچنین این تعامل نیازمند زمان و حفظ منافع متقابل است. این موضوع برای آمریکا شاید کمی گران باشد زیرا چندان تمایلی برای شراکت در مدیریت در ساختار نظام بین الملل نیست و این رویکرد بنظر یک چرخش تاکتیکی و مقطعی است تا یک راهبرد بلند مدت و چین نیز از این موضوع آگاه است. باید دید که حرکت ها و مهره های این قدرت در آینده چه اثراتی بر تعامل طرفین و البته ساختار نظام جهانی خواهند داشت . آیا در نهایت به یک جنگ سرد جدید ورود خواهیم کرد یا یک نظام چند قطبی که دیگر ایالات متحده رهبر آن نیست.

[1] nbcnews.com

[2] apnews.com

[3] theguardian.com