نتانیاهو و پلن بی!
اعتراضات هفتگی در اسرائیل علیه اصلاح نظام قضایی بالا گرفته است. می‌توان گفت که اسرائیل با بحران داخلی نسبتا بی‌سابقه‌ای روبه‌رو است که برونداد آن همین اعتراضات تقریبا بی‌سابقه است.
ریشه این بحران در واقع نوعی تلاش برای گذار از «نهادگرایی» به فردمحوری در بازی قدرت است. نظام قدرت در اسرائیل از زمان تشکیل، نهادمند بوده و فردمحور نبوده و این نهادمندی و تفکیک قوا به ویژه استقلال دستگاه قضایی یکی از عوامل مهم بقا و استمرار حیات این حکومت نوپا بوده است، اما در یک دهه اخیر، در نتیجه عطش نتانیاهو برای ماندن در قدرت، نوعی فردمحوری در نظام سیاسی اسرائیل شکل گرفته است.
نخست‌وزیران پیشین اسرائیل آمده و رفته و هیچ کدام به اندازه نتانیاهو در قدرت نمانده‌اند و همین رکورد شکنی و ولع او برای ماندن در قدرت، نتانیاهو را به مناقشه‌ای کانونی در اسرائیل تبدیل کرده؛ مناقشه حول ماندن و نماندن او در قدرت که موجب ایجاد دو قطبی خطرناکی در جامعه اسرائیلی شده است. در 2021 همه مخالفانش با وجود تضادها و تناقضات فکری و سیاسی گسترده، علیه او متحد شدند و دولتی را تشکیل دادند که یک سال هم دوام نیاورد.
در انتخابات 2022 نیز نتانیاهو در یک برنامه ریزی حساب شده با اتحاد با صهیونیسم دینی و اولترا ارتدوکس‌ها همه مخالفان خود را کنار زد و راست‌گراترین دولت تاریخ این رژیم را تشکیل داد.
عامل ماندن نتانیاهو در سپهر قدرت، نه صرفا عطش او به قدرت بلکه سیاست‌ورزی زیرکانه او در شطرنج سیاست با وجود داشتن پرونده‌های قضایی است که برایندش حفظ پایگاه اجتماعی خود و حزبش بوده است؛ البته در این روند نباید نقش رشد پیوسته راست‌گرایی در جامعه اسرائیلی در چند دهه اخیر را نیز نادیده انگاشت. به هر حال، طبیعی است که این میزان ماندن در قدرت هر چند از کانال انتخابات باشد، بدون سقف زمانی مشخص، نوعی فردمحوری دیکتاتورمنشانه را در نظام قدرت به دنبال دارد که موجب تضعیف تدریجی نهادها و مناسبات نهادمند میان آن‌ها می‌شود. در واقع، آن چه امروز در اسرائیل شاهد هستیم و ریشه بحران کنونی است، همین فردمحوری و تلاش برای عبور از نهاد است و در این زمینه نیز خیز ائتلاف حاکم برای اصلاح نظام قضایی که نوعی کودتا علیه استقلال دستگاه قضایی اسرائیل است، یک تهدید اگزیستانسیال برای نهادمندی قدرت است.
اصلاحات پیشنهادی، دیوان عالی اسرائیل را به نهادی دولتی تقلیل می‌دهد به طوری که صرفا نقش بله قربان گو در مقابل انتخاب وزیران صرف نظر از سوءسابقه قضایی و هر آن چه ائتلاف حاکم قصد تصویب آن در کنست را دارد، خواهد داشت، اما همین اصلاحات کودتاگونه در کنار تلاش متحدان نتانیاهو برای برهم زدن رابطه دین و دولت در اسرائیل و اجرای شریعت یهودی این اعتراضات بی‌سابقه را رقم زده است که موجب شده متعاقبا هرتزوگ رئیس جمهور اسرائیل درباره «فروپاشی قانونی و اجتماعی» هشدار دهد. در این حال، باید دید نتانیاهو برای خروج از این بحران چه خواهد کرد؟ آیا طرح پیش‌گفته را به تصویب می‌رساند و برای کنترل عواقبش، سریع به تنش‌زایی خارجی روی می‌آورد یا بی‌خیال این طرح می‌شود؟
صابر گل عنبری
