مصر و طوفان الاقصی

محمدصالح قربانی

با گذشت چهارده روز از آغاز عملیات طوفان الاقصی که شکست مفتضحانه نیروهای اشغالگر اسراییلی را در پی داشت، آنان برای جبران شکست خود، محاصره غزه را تشدید کرده و مردم بی گناه غزه را آماج حملات بی امان خود قرار داده اند. در این میان با وجود انتظاراتی که از مصر می رفت، اما این کشور نیز محاصره غزه را ادامه داده و تا کنون مانع ارسال کمک های بشردوستانه به غزه شده است.

گذرگاه رفح که در مرز جنوبی غزه با مصر قرار دارد، یکی از دو مسیر زمینی خروج از نوار غزه و تنها خروجی به سرزمینی به غیر از اراضی اشغالی است. در کنار اسرائیل، مصر 17 سال محاصره زمینی، هوایی و دریایی را اعمال کرده است که عبور کالا به منطقه را محدود کرده و از عبور بیشتر فلسطینی ها از مرز جلوگیری کرده است.

 در گذشته، مقامات مصری محدودیت های شدید در تردد از طریق این مرز را، به نگرانی های امنیتی در شمال سینا نسبت داده اند. گزارش‌های سازمان ملل حاکی از آن است که بی‌میلی مصر برای باز کردن گذرگاه رفح در روزهای اخیر به امید اجتناب از مهاجرت دسته‌جمعی صدها هزار فلسطینی است که می‌تواند منجر به اسکان دائم آنها در مصر شود.[1]

عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر گفته است که هدف جنگ کنونی فقط مبارزه با حماس نیست که بر نوار غزه حکومت می‌کند، بلکه تلاشی برای سوق دادن ساکنان غیرنظامی به مهاجرت به مصر است.  او هشدار داد که این امر می تواند صلح را در منطقه از بین ببرد.

خودداری دولت مصر، ریشه در این ترس دارد که اسرائیل می خواهد با اخراج دائمی فلسطینی ها از سرزمین هایشان، خواسته های آنان برای تشکیل کشور  مستقل فلسطینی را باطل کند. السیسی  گفت که خروج دسته جمعی، خطر ورود رزمندگان فلسطینی به شبه جزیره سینای مصر را به همراه خواهد داشت و از آنجا ممکن است حملاتی را به اسرائیل انجام دهند و پیمان صلح 40 ساله دو کشور را به خطر بیندازند.

مصر از زمانی که حماس در سال 2007 غزه را تحت کنترل خود درآورد، از محاصره غزه توسط اسرائیل حمایت کرد و ورود کالاها و عبور غیرنظامیان را به شدت کنترل کرد. همچنین شبکه تونل های زیر مرز را که حماس و دیگر فلسطینی ها برای تبادل کالا به غزه استفاده می کردند، نابود کرد.[2]

دولت مصر از سال 2007، دور نگه داشتن حماس از شبه جزیره سینا را، برای خود ضروری می دانست. قاهره استدلال می کرد که موفقیت حماس می تواند الهام بخش اسلام گرایان در مصر باشد. بنابراین محاصره نوار غزه در خدمت منافع مصر و همچنین منافع اسرائیل بود.[3]

آوارگی موضوع اصلی تاریخ فلسطین بوده است. در جنگ سال 1948 پیرامون ایجاد اسرائیل، حدود 700.000 فلسطینی از سرزمین های اشغالی رانده شدند. فلسطینی ها از این رویداد به عنوان نکبه یاد می کنند که به عربی به معنای "فاجعه" است. در جنگ شش روزه در سال 1967، زمانی که اسرائیل کرانه باختری و نوار غزه را تصرف کرد، 300.000 فلسطینی دیگر نیز آواره شدند.

تعداد پناهندگان و فرزندان آنها اکنون نزدیک به 6 میلیون نفر است که بیشتر آنها در کمپ ها و اردوگاه های کرانه باختری، غزه، لبنان، سوریه و اردن زندگی می کنند. دیاسپورا(جامعه فلسطینیان خارج از کشور) بیشتر گسترش یافته است و بسیاری از پناهندگان در کشورهای عربی خلیج فارس یا غرب زندگی می کنند.

پس از توقف جنگ در جنگ 1948، اسرائیل از بازگشت پناهجویان به خانه های خود خودداری کرد. از آن زمان، اسرائیل درخواست‌های فلسطینی‌ها برای بازگشت آوارگان را به عنوان بخشی از توافق صلح رد کرده است. مصر نگران است که تاریخ تکرار شود و تعداد زیادی از پناهندگان فلسطینی از غزه در نهایت برای همیشه در مصر بمانند.[4]

بسیاری از مصری‌ها می‌ترسند که به جای ارسال کمک به غزه، باز کردن مرز برای همه فلسطینی‌ها، به اسرائیل اجازه دهد تا نوار غزه پاک‌سازی‌شده را برای همیشه دوباره اشغال کند و بار بحران پناهجویان را به دوش قاهره بیندازد. این ترس ها بدون دلیل نیستند. اسرائیلی ها قبلاً پیشنهاد داده بودند که مصر بخشی از خاک خود را برای تشکیل کشور فلسطین واگذار کند.[5]

رسانه های دولتی مصر گفته اند که تخلیه غزه از مردم آن "به رویای تشکیل کشور فلسطین پایان می دهد" و  همچنین اسرائیل را از مسئولیت های قانونی خود به عنوان یک "اشغالگر" مبرا خواهد کرد.[6]

ترس کشورهای عربی با افزایش احزاب راستگرای تندرو در زمان بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل که با عباراتی شدید درباره حذف فلسطینی‌ها صحبت می‌کنند، افزایش یافته است. برخی از سیاستمداران دست راستی از نیروهای اشغالگر خواستند غزه را با خاک یکسان کرده و ساکنان آن را بیرون کنند. یکی از نمایندگان مجلس اسراییل گفت که اسرائیل باید "نکبت جدیدی" را در غزه انجام دهد.

در عین حال، مصر می گوید که خروج دسته جمعی از غزه، حماس و دیگر رزمندگان فلسطینی را وارد خاک این کشور خواهد کرد. این ممکن است سبب بی ثباتی در جزیره سینا باشد، جایی که ارتش مصر سال ها علیه شبه نظامیان افراطی مانند داعش جنگیده است. السیسی پیشنهاد کرده که اسرائیل، فلسطینیان را در صحرای نقب خود که همسایه با نوار غزه است، اسکان دهد.

السیسی درباره سناریوی بی‌ثبات‌کننده‌تر هشدار داد: نابودی توافق صلح 1979 مصر و اسرائیل. او گفت که با حضور رزمندگان فلسطینی، سینا به پایگاهی برای حمله به اسرائیل تبدیل می شود و اسرائیل به بهانه دفاع از خود،  به خاک مصر حمله خواهد کرد.[7]

برای قاهره، مهاجرت فلسطینی‌ها به شمال سینا می تواند مشکل ساز باشد زیرا این منطقه، فاقد زیرساخت‌ها برای اسکان جمعیت زیاد است و این در حالی است که مصر درگیر یک بحران اقتصادی است.[8]

طبق گزارش سازمان ملل، مصر که با بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می کند، در حال حاضر میزبان حدود 9 میلیون پناهنده و مهاجر از جمله حدود 300.000 سودانی است که امسال پس از فرار از جنگ کشورشان وارد این کشور شده اند.

هجوم بزرگ پناهجویان خط قرمزی برای رئیس جمهوری است که برای انتخاب مجدد در دسامبر مبارزه می کند. قانونگذاران مصری آن را نه تنها به عنوان یک خطر امنیتی، بلکه فشاری غیرممکن بر اقتصاد نزدیک به ورشکستگی مصر می دانند که وابسته به کمک ها و وام های صندوق بین المللی پول است. تورم مصر در ماه اوت تقریباً به 40 درصد رسید.

قانونگذاران ایالات متحده تنها چند هفته پیش تصمیم گرفتند که کمک های ایالات متحده را به دلیل سابقه حقوق بشری مصر در دوران سیسی و همچنین به دلیل کیفرخواست سناتور باب منندز به اتهام گرفتن رشوه از مصریان مرتبط با دولت، متوقف کنند. [9]

مصر زمانی رهبر جهان عرب و جبهه اول مبارزه با اشغالگران صهیونیست بود. درست است که آن زمان گذشته است اما کماکان از مصر انتظار می رود نقش خود به عنوان همسایه نوار غزه و یک میانجی بزرگ را ایفا کرده تا از رنج و سختی های مردم مظلوم غزه بکاهد.

[1]   https://time.com/6324766/rafah-border-crossing-gaza-egypt-israel/

[2]   https://abcnews.go.com/International/wireStory/egypt-arab-countries-unwilling-palestinian-refugees-gaza-104083766

[3] https://www.theatlantic.com/international/archive/2023/10/egypt-gaza-border-sisi/675685/

[4]   https://abcnews.go.com/International/wireStory/egypt-arab-countries-unwilling-palestinian-refugees-gaza-104083766

[5]   https://foreignpolicy.com/2023/10/18/egypt-hamas-israel-border-gaza/#cookie_message_anchor

[6]   https://www.ft.com/content/feab5a29-a10a-4d6c-9035-ece2546c12a3

[7] https://abcnews.go.com/International/wireStory/egypt-arab-countries-unwilling-palestinian-refugees-gaza-104083766

[8] https://www.ft.com/content/feab5a29-a10a-4d6c-9035-ece2546c12a3

[9] https://foreignpolicy.com/2023/10/18/egypt-hamas-israel-border-gaza/#cookie_message_anchor