لرزه بر اقتصاد جهانی

با پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا، او وعده‌ی اعمال تعرفه‌های سنگین بر محصولات وارداتی از چندین کشور جهان را داد. او برای انجام این کار بهانه‌های مختلفی مانند قاچاق مواد مخدر، ورود مهاجران غیرقانونی و انسداد مرزی را مطرح کرده است. با این حال شاید موضوع آنقدر‌ها هم که ترامپ فکر می‌کند ساده نباشد و آمریکا نیز متحمل هزینه های سنگینی شود.
ترامپ در دوره‌ی قبلی ریاست جمهوری خود با امضای برخی قوانین اجرایی، بسیاری از همکاری‌های بین‌المللی آمریکا را به چالش کشیده بود و رهبران جهان را مبهوت ساخته بود. اما در این دوره به نظر نظام بین‌الملل آمادگی‌های لازم برای کمتر آسیب دیدن از تصمیمات وی را دارد.
در کنار آن باید گفت که رویکرد دوره‌ی جدید رئیس جمهور ایالات متحده تاکید بر احیای اقتصاد و اشتغال‌زایی در این کشور است. همین موضوع پیچیدگی تصمیمات احتمالی ترامپ را افزایش می‌دهد. اگر او به وضع تعرفه‌های گمرکی بر محصولات چینی، کانادایی و مکزیکی بپردازد، بی‌شک باید منتظر تصمیمات مشابه و عواقب آن باشد. زیرا با اینکه ایالات متحده اقتصادی متکی بر صادرات ندارد اما بسیاری از شرکت های آمریکایی مواد اولیه محصولات خود را وارد می‌کنند، که اگر کشورهای دیگر به دنبال مقابله با آمریکا باشند قیمت تمام شده برای آمریکایی‌ها گران‌تر خواهد شد و در نهایت آنچه که ترامپ به دنبال آن است یعنی رشد اقتصاد و اشتغال‌زایی، اتفاق نخواهد افتاد.
هم‌چنین برخی از متحدین ایالات متحده نیز نگران تصمیمات دولت جدید آمریکا هستند. از نگرانی بانک مرکزی اروپا که احتمال می‌دهد آمریکا بر برخی محصولات وارداتی از اروپا نیز تعرفه‌های جدیدی اعمال کند تا ژاپن و کره جنوبی که از حضور ترامپ در کاخ سفید شاید چندان خوشحال نباشند. در همین بین بانک مرکزی کره جنوبی پیش‌بینی‌های اقتصادی خود برای سال جدید میلادی را تغییر داد و رشد اقتصادی را باتوجه به حضور ترامپ در آمریکا کم‌تر اعلام کرد و برخی سیاست‌های اقتصادی بلند مدت خود را عوض کرد. آنها علت این کار را حفاظت از اقتصاد کشورشان در مقابل اقدامات احتمالی دولت آمریکا اعلام کردند.
علاوه بر آن ارزش دلار آمریکا در مقابل ارز‌های دیگر در این روزها کاهش یافته است که نشان از عدم اعتماد کافی بازار سرمایه به دولت جدید آمریکا است. بازار سرمایه علی‌رغم اینکه در بورس واکنش مثبتی به انتخاب وزیر خزانه‌داری دولت آمریکا داشت، اما درمجموع به‌نظر می‌رسد که موضوع آنقدر‌ها هم که ترامپ فکر می‌کند ساده و تک بعدی نیست. برخی از تحلیلگران نیز معتقدند که ترامپ بیش از آنکه به دنبال عملی کردن وعده‌های خود باشد به دنبال این است که از آنها به عنوان ابزاری برای چانه‌زنی در مذاکرات استفاده کند. این دیدگاه به ویژه در قبال متحدان راهبردی آمریکا مثل اروپا می‌تواند صدق کند. در واقع دولت جدید آمریکا به دنبال دست‌یابی به حداکثر منافع با حداقل هزینه‌ها است تا بتواند هم‌چنان قدرت اول اقتصادی جهان باقی بماند.
در این بین دولت جدید آمریکا و رویکردهای آن می‌تواند یک فرصت بسیار خوب برای کشوری مانند ایران باشد. اگر ایران بتواند در یک تعامل سازنده با دیگر قدرت‌های بزرگ و قدرت‌های منطقه‌ای به یک ادبیات و درک مشترک از اهمیت همکاری منطقه ای وجهانی برای مسائل مهمی مانند تروریسم، تغییرات اقلیمی و بحران مهاجران برسد، فرصت این‌ را دارد که در مذاکرات مختلف احتمالی با ایالات متحده دست بالا را داشته باشد. در واقع ایران می تواند با برخی تغییرات در رویکردهای خود ضمن از بین بردن تهدید آن را تبدیل به فرصت کند. ایران باید بتواند مسائل مهم و دغدغه‌های اصلی قدرت‌های بزرگ را شناسایی و مبتنی بر آنها به گفتگو بنشیند، مسائلی مانند جنگ اوکراین، تامین انرژی و کریدور‌های اقتصادی از جمله دیگر موضوعاتی هستند که ایران می‌تواند برای رسیدن به درک مشترک با قدرت‌های بزرگ از آنها بهره ببرد. اگر ایران بتواند با یک رویکرد عمل‌گرایانه جایگاه خود در نظام بین الملل را ارتقا دهد، در آن صورت گفتگو با قدرت‌های بزرگ در مقام تقریبا برابر قابلیت انجام را خواهد داشت که می‌تواند زمینه‌ساز تامین منافع ملی ایران شود. با این حال ایران چالش بزرگی به نام کارشکنی رژیم اسرائیل را در این بین دارد که باید بتواند در سطح امنیتی آن را نگه دارد و اجازه فعالیت و پاسخ نظامی، چیزی که اسرائیل انتظار آن‌ را دارد، را ندهد. در واقع ایران باید با بازی‌خوانی درست و اقدامات به موقع از آسیب‌های احتمالی علیه خود جلوگیری کند. بنابراین رویکردهای اقتصادی و سیاسی دولت جدید آمریکا می‌تواند در عین حال که اقتصاد جهانی را به سمت یک جنگ تجاری پیش ببرد و رکود اقتصادی جهانی را به همراه داشته باشد، برای جمهوری اسلامی نیز یک فرصت باشد تا بتواند با تکیه بر ترس و استفاده از ترس و عدم پیش‌بینی پذیری روند آینده دولت ایالات متحده، جایگاه خود را در منطقه و نظام بین الملل ارتقا دهد.
امین مهدوی