صدای پای قدرت های تجدیدنظرطلب
با توسعه روابط چین و برزیل و تاکید دو کشور بر حذف دلار از معادلات تجاری، بار دیگر تلاش‌ها برای حذف دلار به عنوان اعتبار بین‌المللی آمریکا، آغاز شده و چین به عنوان کنشگر موثر این روزهای صحنه بین‌الملل در حال رقم زدن نظم نوینی در روابط اقتصادی و سیاسی جهان است. سفر اخیر رئیس‌جمهور برزیل به چین چه پیام‌هایی با خود دارد. پکن این روزها مسیر رفت‌وآمد مقامات کشورهای مختلف از غرب آسیا تا اروپا و آمریکای لاتین شده است. در آخرین مورد، لولا داسیلوا رئیس‌جمهوری چپ‌گرای برزیل، راهی چین شد تا ضمن توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با این کشور، مقدمات حذف دلار از مناسبات تجاری فی‌مابین و توسعه روابط در قالب اتحادیه بریکس، رقم بخورد. با بازگشت داسیلوا به مقام ریاست‌جمهوری بزریل، روابط این قدرت اقتصادی برتر آمریکای لاتین با چین به عنوان برترین قدرت اقتصادی نوظهور جهان، بار دیگر روی ریل توسعه و پیشرفت قرار گرفته و این رابطه به نفوذ چین و بهبود روابط این کشور با دیگر کشورهای آمریکای لاتین خواهد انجامید. وانگ کیشان، نماینده ویژه شی‌جین‌پینگ رئیس‌جمهوری چین، در مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری برزیل در اول ژانویه ۲۰۲۳ در پایتخت این کشور، در کنار نمایندگان بیش از ۶۰ کشور و سازمان‌های بین‌المللی شرکت کرد و پیام تبریک رئیس‌جمهوری چین را به همتای برزیلی به همراه دعوت‌نامه‌ای برای دیدار رئیس‌جمهوری این کشور از چین ابلاغ کرد. وی همچنین رئیس‌جمهوری برزیل را «دوست قدیمی مردم چین» خواند که همواره به پشتیبانی از بهبود روابط چین - برزیل پرداخته است. داسیلوا، رئیس‌جمهوری بزریل نیز در سخنرانی مراسم تحلیف خود تاکید کرد که دولت جدید متعهد به «یکپارچگی و بازسازی» برای حلوفصل بحران‌ها و چالش‌های حال حاضر بزریل است تا این کشور که بزرگ‌ترین کشور آمریکای لاتین است را بار دیگر در میان اقتصادهای بزرگ دنیا قرار دهد و بزریل را به صحنه‌های بین‌الملل بازگرداند. رئیس‌جمهوری برزیل با دعوت مقامات چین، چندی پیش راهی این کشور شد تا فصل جدید روابط بین‌المللی با میزبانی چینی‌ها رقم بخورد.
پکن، میان‌دار نظم نوین بین‌المللی
رئیس‌جمهور برزیل که در روزهای گذشته به چین سفر کرد، روز جمعه اعلام کرد که هیچ کشوری نمی‌تواند مانع گسترش روابط برزیل با چین شود. داسیلوا در دیدار با شی‌جین‌پینگ گفت: «دیروز از شرکت هواوی بازدید کردیم. ما می‌خواهیم به دنیا بگوییم که در روابط با همتایان چینی خود هیچ تعصبی نداریم و هیچ کشوری برزیل را از گسترش روابط با چین منع نخواهد کرد.» سفر داسیلوا به چین دو ماه پس از دیدار او با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در واشنگتن انجام شد. آمریکا، یکی از منتقدان بزرگ شرکت‌های فناوری چین به‌ویژه شرکت هواوی، به دلیل ارتباط ادعایی آن‌ها با حزب کمونیست چین است. اقدام رئیس‌جمهوری برزیل در سفر به چین، نوعی نادیده گرفتن سیاست آمریکایی در منزوی ساختن چین است. در همین ارتباط، شبکه تلویزیونی دولتی «سی.سی.تی.وی» چین نوشت که مذاکرات روسای‌جمهور چین و برزیل، عمدتا بر روابط تجاری و دیگر اشکال همکاری متمرکز بود اما برخی مسائل دیگر نظیر جنگ در اوکراین نیز مطرح شد و هر دو طرف بر سر لزوم حلوفصل وضعیت اوکراین از طریق مذاکره توافق داشتند.
اما این روابط در کنار اتفاقاتی که طی ماه‌های اخیر در چین رقم خورده ازجمله عادی‌سازی روابط تهران و ریاض با میان‌داری پکن، فصل نوینی از بازیگری چین در نظام بین‌الملل را رقم زده است. با توجه به اینکه سند همکاری راهبردی ایران و چین امضا شده و ایران نیز درخواست خود را برای حضور در بریکس داده و کشورمان هم‌اکنون عضو ناظر این اتحادیه به‌شمار می‌آید، می‌توان نتیجه گرفت که توسعه روابط برزیل و چین می‌تواند روی روابط اقتصادی کشورمان با دو کشور مزبور، تاثیر مثبت فزاینده بگذارد.
حذف دلار از روابط چین و برزیل
برزیل دارنده بزرگ‌ترین GDP و پرجمعیت‌ترین سرزمین آمریکای لاتین بوده و کشوری در حال توسعه با پتانسیل عظیم اقتصادی است. چین به عنوان متحد برزیل در گروه قدرت‌های نوظهور اقتصادی موسوم به بریکس، به روابط و همکاری دوستانه خود با برزیل اهمیت زیادی می‌دهد. چین مشخصا چنین روابطی را در چارچوب همکاری با مجموعه کشورهای آمریکای لاتین می‌داند. آمار دیپلماسی تجاری برزیل و چین نشان می‌دهد که در یک دهه اخیر، چین از یک «شریک اقتصادی» به یک «متحد راهبردی» برای برزیل در عرصه تجارت کالا و خدمات تبدیل شده است. جالب این‌جاست که از مجموع 230 میلیارد دلار تجارت کالایی برزیل، 63.5 میلیارد دلار را صادرات چین به برزیل تشکیل می‌دهد. این میزان به این معناست که27.6 درصد از کالای صادراتی برزیل، وارد بندرهای چین می‌شود. این میزان و درصد، قریب به دو برابر حجم صادرات برزیل به ایالات متحده است.
ارتباط چین و برزیل متفاوت با سایر اعضای بریکس، از جمله روسیه و هند است. برزیل، بزرگ‌ترین کشور در حال توسعه در نیم‌کره غربی و چین بزرگ‌ترین کشور در حال توسعه در جهان است. از نظر جغرافیایی، برزیل از چین فاصله بسیار دارد و هیچ درگیری تاریخی، تهدید امنیتی یا اختلافات ارضی میان دو کشور وجود ندارد و همین موضوع، روابط این دو را به سمت توسعه همه‌جانبه می‌کشاند. اما نکته حائز اهمیت در روابط چین و برزیل، حذف دلار از معادلات تجاری دو کشور است. بنابر اعلام معاون وزیر بازرگانی چین، این کشور با برزیل بر سر جایگزینی واحدهای پول خود با دلار در تبادلات تجاری، به توافق رسیده است. دولت برزیل نیز در این راستا اعلام کرد که چین و برزیل برای تجارت با ارزهای خود به توافق رسیده‌اند و زین پس، دلار آمریکا را به عنوان «ارز واسطه» کنار می‌گذارند.
این توافق به چین، به عنوان رقیب اصلی هژمونی اقتصادی آمریکا و برزیل به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آمریکای لاتین، این امکان را می‌دهد تا معاملات گسترده تجاری و مالی خود را به صورت مستقیم انجام داده و به جای دلار، یوآن را با رئال (واحد پول برزیل) مبادله کنند. نکته مهم‌تر این است که رویه حذف دلار قابلیت تسری به اتحادیه بریکس را نیز دارد. در سوم بهمن سال گذشته، خبری آمد که برزیل و آرژانتین، پیش‌قراولان ایجاد پول مشترک آمریکای لاتین شده‌اند و در متن منتشر شده از سوی دو رئیس‌جمهور برزیل و چین این‌طور عنوان شد: «ما قصد داریم بر موانع مبادلات خود غلبه کنیم، قوانین را ساده، مدرن و استفاده از ارزهای محلی را تشویق کنیم. همچنین تصمیم گرفتیم که بحث‌ها را در مورد ارز مشترک آمریکای لاتین که می‌تواند برای جریان‌های مالی و تجاری استفاده شود، پیش ببریم و عملیات اجرایی، هزینه‌ها و آسیب‌پذیری خارجی را کاهش دهیم.»
چین، بازیگر غیرقابل‌کتمان برای غرب
همه این نشانه‌ها می‌تواند بیانگر کلید خوردن حذف دلار از نیمی از کشورهای صحنه بین‌الملل باشد. اما ساخت نظم نوین به دست چین، تنها به مراوده این کشور با برزیل به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آمریکای لاتین محدود نمی‌شود و سایر کشورهای این منطقه نظیر بولیوی، ونزوئلا، کوبا و... نیز می‌توانند وارد تعامل مشابه با چین شوند. چین در حالی تبدیل به بازیگر چند لایه در غرب آسیا و آمریکای لاتین شده که اروپایی‌ها به عنوان متحدان سنتی آمریکا نیز برای خود، راهی جز به رسمیت شناختن پکن قائل نیستند. در همین‌باره، سفر رئیس‌جمهوری فرانسه و وزیر خارجه آلمان به چین (و نیز سفر پیش‌روی جوزپ بورل به چین) و مواضع تعدیل ایشان درباره «چین یکپارچه» و اظهارات گاه و بی‌گاه مقامات اروپایی مبنی بر لزوم استقلال امنیتی و نظامی از آمریکا، تماما نشان می‌دهند که چین به بازیگر غیرقابل‌کتمان برای غرب تبدیل شده است. روابط چین و برزیل، نقطه آغاز نظم نوین اقتصادی است و می‌تواند به نظم نوین سیاسی منجر شود چراکه برزیل نیم‌نگاهی به عضویت دائم در شورای امنیت دارد و به دنبال جلب نظر چین است. همه این اتفاقات می‌تواند شرق آسیا را به قطب نوین اقتصادی و سیاسی بدل کند.
منبع: صبح نو
