دلیل گردش شرقی عربستان از مسیر ایران
سیاست خارجی دولت سیدابراهیم رئیسی در قالب نگاه به شرق در مسائل جهانی و اهتمام و اولویت‌دهی به همسایگان که در قالب یک اصل مهم در سیاست خارجی ایران مطرح شد با برقراری روابط ایران و عربستان وارد فصل جدیدی خواهد شد. حسین امیرعبداللهیان و فیصل بن‌فرحان، وزرای خارجه ایران و عربستان روز پنج شنبه ۱۷ فروردین در پکن با یکدیگر ملاقات کردند.
روابط ایران و عربستان فراز و نشیب‌های زیادی را طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی تجربه کرده است. تنها دو سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، شورای همکاری خلیج فارس با محوریت عربستان سعودی، به منظور مقابله با نفوذ منطقه‌ای ایران تشکیل شد و این کشور به همراه برخی اعراب حاشیه خلیج فارس به طور عملی درصدد مقابله با جمهوری اسلامی ایران برآمدند و از طریق موضع‌گیری‌ها و کمک‌های مالی و نظامی در جنگ هشت ساله به رژیم صدام کمک کردند.
در دوران پس از جنگ تحمیلی و همزمان با فروپاشی نظام دوقطبی در جهان، روابط ایران و عربستان دچار تغییر و تحول شد و به‌رغم بروز برخی چالش‌ها در روابط تهران- ریاض در مجموع روابط دوجانبه ایران و عربستان بهبود یافت و با انعقاد پیمان امنیتی در سال ۱۳۸۰ و سایر همکاری‌های اقتصادی در حوزه انرژی و حمل و نقل تقویت شد. همزمان با تغییر‌های ژئوپلیتیکی در منطقه غرب آسیا که با سقوط صدام و روی کارآمدن حکومت شیعی در عراق در سال ۲۰۰۳ آغاز و از سال‌های ۲۰۱۱ به بعد در قالب اعتراض‌های ضد حکومتی در جهان عرب و سقوط رژیم‌های دیکتاتوری همسو با عربستان ادامه یافت، رویکرد عربستان سعودی در قبال ایران تهاجمی و تقابل‌گرایانه شد تا اینکه با روی کارآمدن حاکمان جدید در عربستان در نهایت به قطع ارتباط و تعطیلی سفارتخانه‌های دو کشور انجامید. اکنون پس از هفت سال قطع رابطه، وزرای خارجه ایران و عربستان در پکن به دیدار یکدیگر خواهند رفت و با استقبال رئیس‌جمهور اسلامی ایران و پادشاه عربستان از توافق دوکشور و اعلام آمادگی جهت سفر به پایتخت‌های یکدیگر و تقویت همکاری‌های اقتصادی و منطقه‌ای، به نظر می‌رسد دوران جدیدی در روابط دو کشور در حال آغاز شدن باشد.
واقعیت این است که جدا از رویکرد‌ها و تلاش‌های دولت سیزدهم به منظور احیای روابط با همسایگان به‌ویژه عربستان، در زمان کنونی برآیندی از موضوعات و متغیر‌های گوناگون در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی موجب تغییر رویکرد عربستان در مواجهه با ایران شده است. تحولات پرشتاب و سرشت پیچیده روند‌های موجود در منطقه حساس و استراتژیک غرب آسیا به ویژه ناکامی در جنگ یمن، روی کار آمدن دموکرات‌ها در امریکا، خروج امریکا از منطقه، بی‌ثباتی و ناآرامی‌های موجود در رژیم صهیونیستی و قابلیت نقش‌آفرینی ایران در تعیین نظم آینده منطقه‌ای به دنبال تحولات عراق، سوریه و یمن موجب تحول در روابط عربستان نسبت به ایران شده است.
همچنین شرایط گذار نظم بین‌المللی و فرایند انتقال قدرت از غرب به شرق که در این میان چین به عنوان قدرت هژمون آینده تلاش کرد با میانجیگری خود به جای توسعه منازعات میان ایران و عربستان به حل اختلافات میان آن‌ها کمک نموده تا زمینه برای بازیگری اقتصادمحور چین بیش از گذشته محقق شود، در چرخش سیاست خارجی عربستان مؤثر بوده است. ضمن اینکه ریاض نمی‌خواهد روابط چین در منطقه تنها به روابط استراتژیک با ایران محدود شود و از قافله کشور‌های عضو شانگ‌های عقب بماند.
در این ارتباط، برخی تحلیلگران نگاه بدبینانه به رویکرد جدید سعودی‌ها داشته و با تکیه بر نوعی روانشناسی منفی تاریخی و چالش‌های بنیادی در روابط دو کشور معتقدند موضوعات مورد اختلاف به‌ویژه شکست‌های پی‌درپی عربستان سعودی در عراق، سوریه، لبنان، یمن و فلسطین باعث می‌شود سطح شکننده‌ای در خصوص آینده روابط دو کشور در پیش باشد.
واقعیت این است که این دغدغه و نگرانی بی‌مورد نیست و در تحلیل روابط دو کشور، همچنان عوامل هویتی و زمینه‌های مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی مستعد واگرایی وجود دارد و عربستان به‌رغم چرخش در سیاست خارجی خود، روابطش را با شریک امنیتی خویش یعنی ایالات متحده امریکا حفظ خواهدکرد، اما در عین حال به دلیل شرایط خاص حاکم بر روابط دو کشور و تحولات جدید رخ داده در عرصه نظم بین‌المللی، روابط میان ایران و عربستان در شرایط جدید می‌تواند از اهمیت بسیاری در تأمین منافع دوجانبه و منطقه‌ای، به‌هم‌ریختن برنامه‌های رژیم صهیونیستی و همچنین تغییر آرایش قدرت در سطح بین‌المللی و تحول در ساختار آن با توجه به میانجیگری موفق چین برخوردار باشد.
