افزایش فعالیت داعش در منطقه

با سرنگونی دولت بشار اسد در سوریه، شرایط برای بازگشت گروه‌های تروریستی مانند داعش به شدت مهیا شده است. این تحولات، تهدیدات جدی برای سوریه و عراق به همراه داشته و ممکن است عواقب وخیمی  در پی داشته باشد. نیروهای داعش در برخی نقاط سوریه به انبارهای تسلیحات و پایگاه‏های نظامی ارتش اسد دست یافته اند و با تجهیز خود به سلاح های پیشرفته تر، قادر به گسترش فعالیت‌های تروریستی خود شده‌اند. مناطق غرب فرات و به‌ویژه بادیه سوریه به کانون تحرکات بیشتر این گروه تبدیل شده است. 
همچنین در پی این تحولات، فؤاد حسین وزیر امور خارجه عراق نیز، نسبت به گسترش فعالیت‌های داعش در این کشور هشدار داده است. او به‌ویژه از عبور عناصر داعش از منطقه "وادی حوران" که از استان الانبار عراق تا درعا در جنوب سوریه امتداد دارد، سخن گفته است. این منطقه اکنون به گذرگاهی برای فعالیت‌های تروریستی داعش تبدیل شده است.
قطری السمرمد، کارشناس امور امنیتی عراق، اخیراً اطلاعاتی منتشر کرد که حاکی از تسهیل نفوذ عناصر داعش به منطقه وادی حوران توسط نیروهای آمریکایی است. براساس این گزارش، تروریست‌ها در قالب گروه‌های کوچک و با تجهیزات مدرن از جمله خودروهای پیشرفته و سلاح‌های متنوع وارد این منطقه شده‌اند. این تحرکات به‌ویژه در مناطقی که تحت نظارت نیروهای آمریکایی در پایگاه عین الاسد قرار دارد، مشاهده شده است. به گفته کارشناسان، این وضعیت ممکن است نشانگر یک سناریوی پیچیده و ادامه‌دار باشد که ابعاد آن هنوز به‌طور کامل روشن نیست.
نگرانی ها از ظهور مجدد داعش باعث شد تا سه هفته پس از سقوط اسد، هیئت عراقی به ریاست الشطری، رییس دستگاه امنیتی عراق با احمدالشرع، در دمشق دیدار کند. هدف از این دیدار، هماهنگی برای مقابله با بازگشت گروه‌های تروریستی مانند داعش و حفاظت از مرزهای دو کشور بود. علاوه بر این، گفت‌وگوهایی درخصوص حفاظت از زندان‌های سوریه که اعضای داعش در آن نگهداری می‌شوند، انجام شد.
داعش همچنان یک تهدید قوی در سوریه است و طبق گزارش‌ها حدود 700 حمله در سال 2024 انجام داده است (سه برابر تعداد ثبت شده در سال 2023) و منجر به کشته شدن بیش از 750 نفر شده است. 
در حال حاضر، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات، امنیت زندان‌های شمال شرق سوریه است که حدود 40 هزار نفر از اعضای داعش و خانواده‌های آنها را در خود جای داده است. این زندانیان از کشورهای مختلف از جمله عراق، سوریه و حتی برخی کشورهای اروپایی هستند. طبق گزارش‌ها، زندانیان هنوز به گروه داعش وفادارند و احتمال آزادی آنها می‌تواند خطرات زیادی را به همراه داشته باشد.
در حال حاضر هم عناصر زندانی داعش منتظرند تا هسته‌های این گروه تکفیری به زندان‌ها حمله کرده و آنها را آزاد کنند. گروه‌های مخالف مسلح در سوریه، بلافاصله بعد از سیطره بر این کشور، شروع به باز کردن درب زندان‌ها کردند. نکته خطرناک درباره این اقدام آن است که بسیاری از زندانی‌ها در سوریه، سابقه فعالیت در گروه‌های تروریستی همچون داعش را دارند و بسیاری معتقدند که آزاد شدن آنها یعنی یک خطر بزرگ برای بازگشت تروریست‌ها و مشخصاً داعش به سوریه.
در شرایطی که ارتش سابق سوریه طی سال‌های گذشته مسئولیت اصلی مقابله با گروه‌های تروریستی و در راس آن داعش را داشت، اکنون عملاً سوریه دیگر ارتشی ندارد و در برابر هرگونه تهدید نظامی داخلی و خارجی آسیب پذیر خواهد بود.
مظلوم عبدی، سرکرده قسد هم در این زمینه گفته است که ارتش سوریه وظیفه مقابله با داعش را داشت، اما این ارتش دیگر منحل شده و نمی‌تواند به این ماموریت ادامه دهد. این در حالی است که عناصر باقیمانده داعش که قبلاً مخفیانه فعالیت می‌کردند، اکنون بعد از سقوط دولت بشار اسد، در حال علنی کردن تحرکات خود هستند و اطلاعات نشان می‌دهد که آنها قصد دارند به اردوگاه مخوف الهول که خانواده‌های تروریست‌های داعشی آنجا زندگی می‌کنند، حمله کنند.
با این شرایط، سناریوی بازگشت داعش به سوریه یک سناریوی محتمل بوده و دور از ذهن نیست؛ به ویژه اینکه رژیم اسرائیل، عملاً سلاحی برای سوریه جهت مقابله با هر تهدیدی باقی نگذاشته است. 
در این میان، ایالات متحده نیز با استفاده از تحولات اخیر، تعداد نیروهای خود در سوریه را از 900 به حدود 2000 نفر افزایش داده است. این افزایش نیرو و عملیات نظامی در مناطقی که قبلاً تحت کنترل ارتش سوریه و روسیه بود، نشان‌دهنده‌ی استمرار حضور آمریکا در منطقه است. بسیاری معتقدند که ایالات متحده ممکن است با حفظ وضعیت موجود، به‌طور غیرمستقیم شرایط را برای گسترش نفوذ داعش فراهم کند، چرا که ادامه تهدید داعش به‌عنوان یک ابزار برای توجیه حضور نظامی آمریکا در سوریه مطرح می‌شود.

نویسنده: محمدصالح قربانی