ابتکار چینی‌ها برای پایان جنگ اوکراین
در حالی که مقامات غربی طی روزهای اخیر نارضایتی ونگرانی شدید خود را از هم افزایی راهبردی پکن ومسکو در قبال جنگ اوکراین و سایر پدیده های بین المللی اعلام کرده اند، پکن با اعلام طرحی برای پایان دادن به جنگ اوکراین، به نوعی طرف غربی را در موضع «بدهکار» قرار داده است!
در حالی که مقامات غربی طی روزهای اخیر نارضایتی ونگرانی شدید خود را از هم افزایی راهبردی پکن ومسکو در قبال جنگ اوکراین و سایر پدیده های بین المللی اعلام کرده اند، پکن با اعلام طرحی برای پایان دادن به جنگ اوکراین، به نوعی طرف غربی را در موضع «بدهکار»قرار داده است! به عبارت بهتر، چینی ها با ارائه این طرح به طرف غربی اعلام کرده اند آنها باید خود بین «دیپلماسی»و « جنگ»یک گزینه را انتخاب کنند و مسیر سوم که همان راهکار طرف آمریکایی و اروپایی دراتخاذ راهبرد«هم جنگ هم صلح»یا«نه جنگ نه صلح»می باشد قابلیت استمرار ندارد! در این میان، دولت‌های اروپایی و اوکراین موضعی صریح و رسمی در قبال این طرح اعلام نکرده اند.
اما ینس استولتنبرگ ،دبیر کل ناتو مدعی شده است که پکن صلاحیت اعلام طرح صلح را در قبال بحران اوکراین ندارد!
کلیت پیشنهاد چینی ها
در نخستین سالگرد حمله روسیه به اوکراین و درحالی که سازمان ملل در قطعنامه‌ای از روسیه خواسته است خاک اوکراین را ترک کند؛ چین خواستار آتش‌بس بین‌دو طرف و مذاکرات صلح به عنوان بخشی از طرح ۱۲گانه برای پایان جنگ شد.احترام به تمامیت ارضی، دست کشیدن از تفکر جنگ سرد، ازسرگیری گفت‌و‌گوهای صلح، حل بحران انسانی، حمایت از غیرنظامیان، ایمن نگاه‌داشتن تأسیسات اتمی، کاهش ریسک‌های استراتژیک، باز نگه‌داشتن کانال‌های صادارت غلات، توقف تحریم‌های یک‌جانبه، فعال نگاه‌داشتن زنجیره منابع غذایی و صنعتی و بازسازی پس از درگیری، ۱۲ گام این بیانیه است.
وندی شرمن، معاون وزارت خارجه آمریکا اخیرا در مؤسسه بروکینگز درباره مشارکت نگران‌کننده چین و روسیه به‌طور عمیق ابراز نگرانی کرده بود.برخی گزارش‌ها نیز حاکی از آن است که رئیس‌جمهوری چین در تدارک سفر به روسیه است.وزارت امور خارجه چین، بامداد جمعه به وقت پکن طرح صلح را اعلام کرد و همزمان خواستار پایان یافتن تحریم‌های غرب علیه روسیه شد.چین از غرب می‌خواهد کانال‌های بشردوستانه و روند صادرات غلات باز بماند و تأسیسات هسته‌ای ایمن بماند.در بیانیه‌ای که در وبسایت وزارت خارجه چین منتشر شده است، آمده است که همه طرف‌ها باید از روسیه و اوکراین برای ازسرگیری گفت‌و‌گو‌ها در سریع‌ترین زمان ممکن حمایت کنند.چین در این بیانیه با به‌کارگیری تهدید هسته‌ای یا استفاده از سلاح هسته‌ای در این مجادله نیز مخالفت کرده است.پکن در این بیانیه از همه طرف‌ها خواسته است به حقوق بشر احترام بگذارند و به تأسیسات غیرنظامی حمله نکنند.
موضع منفعلانه ناتو
سکوت مقامات ناتو در قبال طرح صلح چینی ها در اوکراین، منبعث از دو مسئله است :یکی عدم انتظار آنها نسبت به ارائه طرح صلح از سوی چینی ها و از سوی دیگر، اصرار آنها بر ادامه نبردی کنترل شده با روس‌ها در اوکراین!وزیر امور خارجه چین پس از اعلام بیانیه پکن گفت که کشورش به ایفای نقش «سازنده» در از سرگیری مذاکرات ادامه می‌دهد. وانگ یی، روز چهارشنبه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و سرگئی لاوروف، همتای روسی خود در مسکو دیدار کرده بود.کرملین پس از این دیدار اعلام کرد که چین راهکاری سیاسی برای خروج از بحران ارائه داده است. اما ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوكراين روز پنج‌شنبه گفت که طرح صلح چین را ندیده است و خواستار ملاقات با مقامات پکن شد.بدیهی است که اگر ملاقاتی هم در این خصوص صورت گیرد، زلنسکی تصمیم گیرنده ماجرا نیست! مقامات آمریکایی از جمله جوبایدن، رئیس جمهور این کشور بارها به زلنسکی تأكيد کرده اند که تصمیم نهایی در خصوص ادامه جنگ یا حرکت به سوی صلح در اوکراین را کاخ سفید اتخاذ می کند نه مهره کاخ سفید در کی یف!
طرحی که جزئیاتش مشخص نیست
هنوزجزئیات طرح چینی ها در خصوص صلح در اوکراین مشخص نیست زیرا در آن، بر سر اختلافات اصلی در مناقشه موجود از جمله سرنوشت مناطق شرقی اوکراین ، سرنوشت کریمه ، فرجام پیوستن اوکراین به ناتو و … سخنی به میان نیامده است. با این حال، طرح ۱۲ماده ای چینی ها می تواند بستری را برای طرف‌های منازعه ( روسیه و اوکراین) جهت مذاکره در خصوص دغدغه های اصلی نبرد فراهم سازد. از این رو طرح چینی ها ناظر بر فرامتن جنگ اوکراین و شرایط جاری در آن ترسیم و تنظیم شده نه نقاط اختلافی. شاید هدف چینی ها از ارائه این طرح، بسترسازی برای صلح اوکراین و فراهم نمودن محیطی برای آغاز مذاکرات طرفین می باشد. اوکراینی ها از یک سو نسبت به آغاز مذاکرات بی میل به نظر نمی رسند ( با توجه به شرایط خاصی که براوکراین حاکم است ) اما از سوی دیگر، همان گونه که اشاره شد نه به عنوان یک متغیرمستقل، بلکه به عنوان متغیری وابسته به ناتو در این معادله ایفای نقش می کنند. زلنسکی مطابق دستور ناتو و وعده خاص اعضای پیمان آتلانتیک شمالی مبنی بر حمایت مطلق از کی‌یف، کشورش را به زمین بازی و خط مقدم نبرد آمریکا- اروپا علیه روسیه تبدیل کرد. برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسوی‌ها به اوکراین وعده داده بودند که روسیه هرگز به پایتخت تا حتی مناطق شرقی اوکراین (لوهانسک و دونتسک) حمله نخواهد کرد و خیال وی بابت هرگونه لفاظی و شانتاژی علیه کاخ کرملین راحت باشد. حتی زمانی که بر دستگاه‌های امنیتی غرب مسجل شد که جنگ اوکراین نزدیک است، اعضای ناتو به زلنسکی وعده دادند که «حمایت مطلق» از وی و کشورش را در دستورکار قرار خواهند داد. اما به نظر می‌رسد نمادهای این «حمایت مطلق» یکی پس از دیگری در حال رنگ باختن هستند از جمله اینکه ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین یا استقرار سامانه ای پاتریوت در خاک این کشور ، هیچ یک عملیاتی نشده است.
زلنسکی تاکنون مانع صلح بوده است
ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین با وجود تجزیه بخش‌های شرقی کشورش و نابودی زیرساخت‌های آن در کی یف، خارکیف و بندر اودسا ، نقش بازدارنده ای در هفته های اول نبرد در شکل دهی و چینش میز مذاکرات صلح ایفا کرد.حتی دیمیتری کولبا، وزیر خارجه اوکراین در مذاکرات استانبول، در برابر سرگئی لاوروف ،وزیر خارجه روسیه ( با واسطه گری دولت اردوغان) نشست و با وی دیدار کرد اما به دستور واشنگتن و لندن، از انعقاد هر گونه قرار داد صلح با مسکو سرباز زد.در هر حال، مشخص نیست که طرح کلی چینی ها در خصوص بستر سازی برای صلح اوکراین چگونه از سوی مقامات ناتو و متعاقبا اوکراینی ها مورد استقبال قرار می گیرد! در صورتی که غرب این فرصت را تحت تأثیر توهمات سران ناتو از دست بدهد، چینش میز مذاکرات در آینده آسان نخواهد بود….
فخرالدین اسدی
