آیا مذاکرات جده بحران سودان را حل می‌کند؟
درگیری‌ها در سودان با وجود برقرای آتش بس شکننده و تداوم مذاکرات جده ادامه دارد، اما سوال اساسی این است که آیا این مذاکرات در حل بحران سودان موفق عمل خواهد کرد؟
با وجود گذشت یک ماه از آغاز بحران سودان درگیری میان نیروهای مسلح سودان و نیروهای پشتیبانی (واکنش) سریع ادامه دارد .
چندی است که اختلاف میان ژنرال «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای حاکمیتی و فرمانده ارتش سودان با سرلشکر «محمد حمدان دقلو» مشهور به «حمیدتی» شعله‌ور شده است، ریشه این اختلاف کاهش قدرت و اختیارات فرمانده نیروهای واکنش سریع و حتی مطرح شدن بحث ادغام این نیروها در ارتش سودان است، به‌علاوه، این دو فرمانده درباره توافقنامه چارچوب (تشکیل دولت مدنی و خروج نظامیان از صحنه سیاست) اصلاح ساختار ارتش و تشکیلات امنیتی، روابط خارجی سودان با یکدیگر اختلاف نظر دارند.
از زمان شروع درگیری میان نیروهای ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع در 15 آوریل گذشته، 822 غیرنظامی و سه هزار و 215 نفر دیگر در خارطوم کشته شده اند.
سازمان ملل اخیراً بارها هشدار داده بود که این کشور در آستانه یک فاجعه بزرگ است و بخش درمانی روز به روز ضعیف‌تر و نابه‌سامان‌تر می‌شود.
با ادامه درگیری‌ها در سودان و لجاجت طرف‌های درگیر برخی کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی و آفریقا برای حل بحران سودان تلاش‌های جدی انجام دادند.یکی از این تلاش‌ها، مذاکراتی بود که چند روز پیش در شهر «جده» عربستان سعودی آغاز شد و اولین مرحله آن با امضای توافق‌نامه‌ای با هدف بهبود جریان کمک‌های بشردوستانه و اجرای تدابیری برای حمایت از غیر نظامیان به پایان رسید.
اگرچه تلاش‌ها برای دستیابی به توافق آتش‌بس با موفقیت رو به رو نشد ، اما مذاکرات جده همچنان ادامه دارد و این امر امکان پایان دادن به تنش‌ها و درگیری‌ها در سودان را میسر می‌سازد. دور جدید این مذاکرات از روز یکشنبه با هدف بررسی چگونگی رساندن کمک‌های بشردوستانه به مناطق درگیر جنگ و عقب‌نشینی نظامیان از مناطق شهری آغاز شده است.
امیدها برای حل بحران سودان و همچنین پایان درگیری ها در این کشور با دعوت عربستان سعودی از «عبدالفتاح البرهان» رئیس شورای حاکمیتی نظامی سودان به نشست سران اتحادیه عرب که قرار است در روز 19 مه (29 اردیبهشت ماه) در جده برگزار شود، تقویت شد.
در همین راستا «محمد عبدالکریم» محقق و تحلیلگر متخصص در امور سودان اعلام کرد که آنچه در مرحله اول مذاکرات جده حاصل شد، نشانه موفقیت میانجیگری عربستان در آرام کردن اوضاع چه در کوتاه مدت چه بلند مدت است.آغاز هرگونه آتش‌بس در درگیری‌ها امکان رسیدن کمک‌های بشردوستانه را فراهم می کند که این امر از شدت درگیری می کاهد.
وی در ادامه تاکید کرد:باید منتظر نتایج دور دوم مذاکرات جده بود که این مذاکرات با هدف بررسی چگونگی رساندن کمک‌های بشردوستانه به مناطق درگیر جنگ و عقب‌نشینی نظامیان از مناطق شهری صورت می‌گیرد.
محمد عبدالکریم تاکید کرد که نشانه دیگری نیز مبنی بر موفقیت آمیز بودن مذاکرات جده وجود دارد و آن دعوت عربستان سعودی از رئیس شورای حاکمیتی نظامی سودان به نشست سران اتحادیه عرب بوده که این دعوت ممکن است در نگاه اول عادی به نظر برسد؛اما می‌تواند نشانه‌ای از تلاش‌های بیشتر عربستان سعودی برای میانجیگری با هدف آتش‌بس در سودان باشد که تلاش می‌کند تا اوضاع سودان پیچیده‌تر نشود.
این تحلیلگر متخصص در امور سودان در ادامه افزود که میانجیگری عربستان با مصر هماهنگ است اما مصر با در نظر گرفتن برخی حساسیت‌ها در صحنه حضور ندارد، به ویژه اینکه طرف‌های درگیر ، طرف مصری را نمی‌پذیرند.
« ابراهیم عرفات» تحلیلگر متخصص در امور امنیتی و منطقه ای سناریوی دیگر ی را مطرح کرد و گفت:تبدیل آتش‌بس بشردوستانه به یک آتش‌بس جامع یک سناریوی اجرایی پیچیده است که موانع متعددی بر سر راه آن قرار دارد. بارزترین این موانع موضع گیری دو طرف نسبت به یکدیگر است که اعلام کردند که در روند سیاسی آینده کشور یکدیگر را نخواهند پذیرفت.
ابراهیم عرفات تاکید کرد که این موضع یکی از موانع اصلی موفقیت تلاش‌های عربستان سعودی برای برقراری آتش بس است.
با وجود این، عوامل دیگری نیز وجود دارد که بحران سودان را پیچیده می‌کند. از جمله این عوامل مداخلات خارجی در مذاکرات جده است که انگیزه ای برای دو طرف جهت پذیرش آتش بس ایجاد نمی‌کند؛همانطور که ایالات متحده تهدید کرد درصورت عدم توقف جنگ ، تحریم‌های جدیدی را علیه مسئولان این کشور اعمال خواهد کرد.
به گفته این محقق متخصص در امور امنیتی و منطقه‌ای، قدرت‌های بین‌الملی دیگر اهرم فشاری علیه طرف‌های درگیر در سودان ندارند و همین مسئله ممکن است که روند حل بحران سودان را به تاخیر بیاندازد.
وی تصریح کرد: بحران و تشدید درگیری های داخلی ممکن است سایر قدرت‌های منطقه‌ای به ویژه کشورهای همسایه که مستقیماً تحت تأثیر این درگیری قرار می‌گیرند را به میانجیگری وادار کند، به شرطی که قدرت‌های بین‌المللی مانع تلاش‌های آنها نشوند.
برخی ناظران نیز معتقدند که نقطه‌ضعف اصلی مذاکرات جده این است که به نمایندگان و نه فرماندهان این جنگ یعنی «البرهان و حمیدتی» محدود شده است چرا که آنها اختیارات کافی برای تصمیم گیری‌های سیاسی و نظامی را ندارند.
«محمد محجوب هارون» اندیشمند سودانی و رئیس سابق مرکز مطالعات صلح در دانشگاه خارطوم اعلام کرد که سودان موقعیت جغرافیایی سیاسی ویژه دارد و به بازارها نزدیک و بر آبهای گرمی که تجارت جهانی در آن جریان دارد، مشرف است. سودان دروازه آفریقا به سوی جهان عرب ودروازه جهان عرب به سوی آفریقاست. این کشور منابع انسانی و طبیعی دارد پس چرا طمع ورزی خارجی وجود نداشته باشد به ویژه که دودستگی شدید سیاسی و ضعف رهبری وجود دارد و همه اینها مشوق دخالت خارجی است و درگیری جاری مظهر بارز دخالت خارجی در کنار عوامل دیگر است.
وی تاکید کرد: درگیری طولانی مدت بعید نیست البته امیدواریم که این رخ ندهد و به زودی این درگیری تمام شود. نباید با موضوع ساده لوحانه برخورد کرد. سودان به رهبری مقتدر برای در امان ماندن از خطرات نیاز دارد به ویژه در مرحله پس از درگیری این نیاز مبرم تر است.
منبع: تسنیم
