مرحله تأسیسی نظم جدید در غرب آسیا

تحولات جهانی و منطقه‌ای و سرعت و شتاب و گستردگی آن، موجب شده سرعت رخداد‌ها در مرحله گذار در شکل‌گیری نظم جهانی و به موازات آن، نظم جدید منطقه‌ای با شتاب بیشتری مشاهده شود. امریکا برای اینکه اریکه قدرت در نظم جهانی را در مقابل قدرت‌ها و قطب‌های جدید در نظام جهانی از دست ندهد، تنها عرصه را تنش‌سازی و جنگ‌افروزی مدیریت شده در قبال روسیه و چین قرار داده، با این امید که به فرسایش قدرت آن‌ها یا کاسته شدن از سرعت قدرت برتر آن‌ها منتهی شود.

اسناد استراتژی امریکا و شاید برخی کشور‌های غربی تأکید دارند که برای تمرکز بر روسیه در اوکراین و تمرکز بر چین در جنوب شرق آسیا، باید در خاورمیانه شرایط پایدار و آرام برقرار باشد. این بدان معناست که امریکا و متحدانش برای پاسخ به چالش‌های بزرگ امنیتی و استقرار و حفظ ظرفیت‌های هژمونیک یا حمایت از هم‌پیمانان، از گزینه‌های بسیار محدود برخوردارند و فقط باید از ابزار و روش‌های نرم استفاده کنند که توان حل مشکلات و چالش‌ها و تنگنا‌های راهبردی را نخواهند داشت.

بهترین نماد و رخداد که حتی در بین متحدان دیرینه و سنتی امریکا رواج جدی پیدا کرده، این است که تابه حال ماندگاری خود را با اقتدار امریکا و غرب تضمین می‌کردند، اما اکنون چتر حمایتی را از دست داده و امریکا، حتی برای حفظ حضور خود یا منافع راهبردی‌اش، دچار ناتوانی و محدودیت است؛ لذا رویکرد کشور‌های عربی به قدرت‌های دیگر جهانی و حتی باج‌دهی در همکاری اوپک‌پلاس و قیمت و میزان استخراج نفت به روسیه، در همین چارچوب قابل تحلیل است. به‌ویژه اینکه حتی اگر با احتیاط به تفاهمات اخیر سعودی‌ها و امارات و بحرین با ایران بنگریم، مسئله این است که همین متحدان سنتی و تاریخی امریکا و غرب پذیرفته‌اند که تمام تلاش‌هایشان به شکل منفرد یا با تحریک و تشویق غرب و اجرای پروژه‌های گوناگون، بی‌ثمر بوده و ناچارند جایگاه و نقش ایران را از منظر واقعی بپذیرند و به‌جای امریکا به نقش چین برای حل مشکل خود اعتراف کنند.

این بدان معناست که همانگونه که در عرصه بین‌المللی در مرحله تأسیسی نظام جدید جهانی هستیم، در سطح منطقه‌ای نیز با شتاب بیشتری شاهد این مرحله تأسیسی در غرب آسیا هستیم. خصوصاً اینکه شاخص‌های تزلزل و ناتوانی در متحدان امریکا از یک‌سو و اقتداریابی ده‌ها بار بیشتر شده مقاومت در دو دهه اخیر از سوی دیگر، گواه روشنی است که نظم منطقه‌ای گذشته فروپاشیده و در حال شکل‌گیری نظم جدید منطقه‌ای هستیم که پایه اصلی آن مقاومت و اندیشه‌های آن در مقابل صهیونیسم و سلطه غارتگرانه امریکا و غرب است.

هادی محمدی