طرح چین برای صادرات به اروپا

کشور چین در سال های گذشته اهداف متعدد و متکثری برای بازیگری فعال در عرصه بین الملل طراحی کرده است و برای نزدیک شدن به کشورهای اروپایی نیز طراحی خاصی انجام داده است که این کنشگری چین به دلایل متعددی دارای اهمیت  می باشد. از سال 2013  چین در راستای تقویت نقش خود به عنوان یک کشور ابرقدرت، طرح یک کمربند یک راه  یا همان  جاده ابریشم را به جهانیان معرفی نمود¹، که تا امروز تنوع راه ها و مسیرهای تجاری، یکی از مزایای این طرح پکن بوده است. سیال بودن این طرح به چین کمک کرده است که باتوجه به اقتضائات روز مسیرهای تجاری و کریدوری متعددی برای تامین منافع و اطمینان از ارسال کالاهای تجاری خود به مغرب زمین تعریف نماید. در سال 2023 یک مسیر مجزا  و ویژه برای سرمایه گذاری صادراتی چین از طریق کشورهای قزاقستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه برای دولت های غربی( اروپا) پیشنهاد شد که با حمایت و موافقت کشورهای فوق روبرو شد و کار بر روی جزئیات آن در حال انجام است. باتوجه به طرح سابق کریدوری کشور چین که از قرقیزستان عبور می کرد و با کارشکنی های این کشور عملاً طرح فوق دچار رکود و مشکلاتی شد، دولت چین به این نتیجه رسید که باید مسیرهای متنوعی برای طرح یک کمربند یک راه تدارک ببیند تا تضمینی برای ارسال کالاهای چینی به اروپا و سایر کشورهای غربی باشد. ابعاد طرح چین برای توسعه مسیرهای کریدوری‌اش نیازمند بررسی بیشتری می باشد که در ادامه به آن خواهیم پرداخت؛

کریدور تجاری، چین در راستای توسعه تجارت با مغرب زمین از طریق کشورهای همسایه خود مگاپروژه یک کمربند یک راه را طراحی کرده است. این برنامه عظیم در سال های گذشته همواره در کش و قوس های عملیاتی شدن و بهره وری مورد توجه دستگاه محاسباتی دولت چین بوده است. بهره وری و سود آوری دو خصیصه مهم طرح فوق برای دولت چین می باشد. مسیرهای تدارک دیده شده برای این طرح، هرکدام نقاط قوت و ضعفی دارند. باتوجه به سیال بودن روابط کشورها با یکدیگر نمیتوان انتظار داشت طرح کریدوری که در سال 2013 پیشنهاد شده در سال 2025 نیز به همان بهره وری عمل نماید. از این جهت کشور چین با لحاظ کردن این مسئله خواهان متنوع کردن مسیرهای تجاری خویش با اروپا می باشد. یکی از بهترین و کم هزینه ترین مسیرهای زمینی به اروپا، مسیر قزاقستان، ترکمنستان، ایران و ترکیه می باشد² که در دو سال گذشته مورد توجه کشور چین بوده است. این مسیر در حال تجهیز و عملیاتی شدن می باشد و کشور چین می‌تواند کالاهای خود را از این طریق به مقاصد صادراتی رهسپار نماید.

نفوذ ژئوپلوتیک، علاوه بر تسهیل صادرات و تقویت نقش چین در عرصه بین الملل، نفوذ در کشورهای همسایه و کشورهای اروپایی که در مسیر این کریدورهای تجاری هستند نیز می‌تواند مشوق چین برای توسعه و تدوین راهکارهای نوین جهت تنوع‌بخشی در دسترسی به کشورهای اروپایی بوسیله سرمایه گذاری در مسیرهای مواصلاتی باشد³. همچنین سرمایه گذاری در راه آهن و زیرساخت کشورهای هدف می‌تواند نقش بارزی در نفوذ چین در دولت های آسیای مرکزی و اروپا داشته باشد.  این مسئله باعث هشدار بسیاری از کارشناسان امنیتی غرب نیز شده است⁴؛ موضوع  تبدیل شدن چین به کشوری ابر قدرت  از طریق مدیریت بنادر برخی کشورهای اروپایی و آمریکایی توسط چین در سال های گذشته توانسته است صادرات پکن به کشورهای جهان را تسهیل و تقویت نماید. این موضوع برای کشورهای غربی چالش ایجاد کرده است. زیرا نفوذ اقتصادی و ژئوپلوتیک چین در کشورهای غربی و اروپایی زنگ خطری برای تجارت جهانی غرب پایه است.

وابستگی اروپا به چین ، طراحی کشور چین علاوه بر ابعاد اقتصادی، دارای ابعاد راهبردی و بلند مدت می باشد که این مسئله تمرکز و حساسیت کشورهای غربی را برانگیخته است. توسعه و تقویت مسیرهای تجاری که مقاصد اروپایی دارد برای کشور چین مابه ازای مناسبی خواهد داشت. در زمانه ای که کشورهای اروپایی زیر فشار جنگ تعرفه ای ایالات متحده  هستند، با طرح چین برای ارائه مسیرهای کریدوری جدید و تلاش برای تقویت مناسبات اقتصادی با این کشور، اروپا وابستگی بیشتری به چین پیدا می کند. این مسئله در میان مدت برای ایالات متحده ناگوار است.

در مجموع باید گفت، دولت چین در اندیشه تنوع بخشی به مسیرهای تجاری و کریدوری خود به اروپا است. توسعه حضور و نقش چین در وابستگی کشورهای جهانی به خود، برای دولت شی جی پینگ موضوعیت دارد. این هدف برای ابرقدرت شدن کشور چین در سالهایی که ترامپ رییس جمهور ایالات متحده خواهان کاهش قدرت ملی کشور چین است برای دولت شی از نان شب نیز واجب تر است⁵. تقویت زیرساخت کشورهایی از جنس ایران که در مسیر کریدوری چین می باشند، پیامی واضح به کشورهای غربی است. میتوان نتیجه گرفت ، پیامد غیر مستقیم جنگ تجاری ایالات متحده با چین، تقویت همکاری پکن با دولت های متخاصم با  ایالات متحده و همچنین متمایل کردن اروپا به همکاری بیشتر با کشور چین در جهت پر کردن خلأ نقش ایالات متحده در کوتاه مدت می باشد.

  امیرعلی یگانه

1.        https://www.chathamhouse.org/2021/09/what-chinas-belt-and-road-initiative-bri

2.      https://www.tehrantimes.com/news/501371/Iran-China-rail-route-a-safe-gateway-to-Europe-for-China

3.        https://www.brookings.edu/articles/global-china-regional-influence-and-strategy/

4.       https://www.routledge.com/Chinese-Overseas-Ports-in-Europe-and-the-Americas-Understanding-Smooth/Blanchard/p/book/9781032511061?srsltid=AfmBOoofu3AwFgHlRuWTK6h6sxdIBPjoJWIHIOFT23WOiNyvbTFlH4Og

5.      https://www.weforum.org/stories/2017/06/china-new-silk-road-explainer/