سفر هیئت سعودی- عمانی به یمن چه کمکی به آتش‌بس دائمی خواهد کرد؟
عربستان سعودی پس از تغییر دولت در ایالات متحده آمریکا، عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با تهران و احساس نیاز حاکمیت سعودی به برقراری ثبات و امنیت در منطقه، در مسیر اصلاح سیاست ها و رویکرد منطقه ای خود گام بر می‌دارد.
در ماه‌های گذشته مجموعه تحولات منطقه ای سبب شده تا دستیابی به آتش‌بس دائمی در یمن بیش از گذشته ممکن گردد. آتش‌بس موقتی که مورد توافق عربستان سعودی و انصارالله قرار داشت تا 10 مهرماه سال گذشته معتبر به‌حساب می‌آمد. پس از آن نماینده سازمان ملل در امور یمن و گروه‌های سیاسی مختلفی از عمان سعی در میانجی‌گری کارآمدی داشتند که در نهایت به تمدید آتش‌بس منجر شود. تلاش‌هایی که سرانجام در 15 بهمن‌ماه سال گذشته نتیجه داد و تنش با همان مفاد توافق پیشین، مجدداً متوقف شد.
رویدادهایی که بحران یمن را به سمت پایان خط هدایت می‌کردند با سرعت زیادی در حال وقوع بودند و در تاریخ 18 فروردین سال جاری خبرگزاری اسپوتنیک روسیه گزارشی مبنی بر توافق طرف‌های درگیر در جنگ یمن منتشر کرد. بر اساس توافقی که اسپوتنیک از آن سخن می‌گفت از سرگیری صادرات نفت از میادین نفتی شمال و جنوب، لغو محدودیت‌ها در بندر الحدیده، گسترش پروازها به فرودگاه صنعا، بازکردن تمام راه‌ها بین مناطقی که تحت کنترل نیروهای وفادار به دولت مستعفی یمن هستند و پرداخت خسارت به آسیب‌دیدگان توسط ائتلاف به رهبری عربستان مورد موافقت طرف‌های درگیر در بحران یمن قرار گرفته است.
بلافاصله پس از انتشار این گزارش، در 19 فروردین‌ماه سال جاری یکی از توافقات تبادل اسرا میان یمن و عربستان عملی شد و 13 اسیر یمنی با یک اسیر عربستانی در فرودگاه صنعا مبادله شدند.
اما بی شک مهم‌ترین رویداد این زنجیره وقایع، سفر هیئت‌های عمانی و سعودی به یمن و دیدار با مقامات انصارالله در 20 فروردین‌ماه سال جاری بوده است، این نخستین سفر یک مقام رسمی سعودی به صنعا پس از 8 سال جنگ بود.
سفر هیئت عمانی-سعودی به صنعا؛ نقطه عطف مذاکرات
در این زمان هیئت‌های عمانی و سعودی به صنعا سفر کرده و با مهدی المشاط رئیس شورای‌عالی یمن در دولت صنعا دیدار و رایزنی نمودند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در این سفر تمدید آتش‌بس و توقف هدف قراردادن بنادر نفتی مورد مذاکره و توافق قرار گرفت.
هانس گروندبرگ، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور یمن در رابطه با اهمیت این سفر گفته است: "مذاکرات هیئت‌های عربستان و عمان در صنعا، یمن را به پیشرفت واقعی و صلح پایدار نزدیک کرده است." در حقیقت اهمیت سفر اخیر نمایندگان عمان و سعودی به صنعا چنان است که می‌توان آن را یکی از نقطه عطف‌ها در تحقق آتش‌بس دائمی و پایان بحران یمن دانست.
عمان؛ تسهیل‌گر باتجربه
اقدامات عمان در رابطه با بحران یمن در 3 مرحله قابل بررسی است؛ نخست آنکه عمان تنها کشور شورای همکاری خلیج‌فارس بود که به ائتلاف نظامی به رهبری عربستان برای حمله به انصارالله در حمایت از عبد ربه منصور هادی رویس جمهور اسبق یمن، ملحق نشد.
بعد دوم، ارائة طرح صلح، میانجی‌گری و میزبانی مذاکرات بین طرف‌های یمنی و سعودی است. عمان پس از آنکه از پیوستن به ائتلاف سعودی اجتناب کرده و به رهبران انصارالله روی خوش‌نشان داد متهم به عدم بی‌طرفی شد و بسیاری از تحلیلگران معتقد بودند عمان در پرونده یمن سیاستی ضد سعودی دارد. در پاسخ به این ادعا، مقامات عمانی اظهار کردند که با استقبال از انصارالله قصد دارند تریبونی برای آنها باشند چرا که جز این راهی وجود ندارد که جهان علاوه بر صدای دولت مستعفی، صدای انصارالله را نیز بشنود. مسقط به‌دفعات اعلام کرد رویکرد ضد سعودی نداشته و نخواهد داشت.
بعد سوم از نقش‌آفرینی عمان در موضوع یمن، کمک‌های بشردوستانه به این کشور است. مسقط با کمک‌های مالی و غیره، همواره در تلاش بوده تا برای مجروحان جنگی خدمات پزشکی و برای آوارگان تا حد امکان شرایط مطلوب زندگی فراهم کند.
چند عامل سبب شده تا عمان در قبال بحران یمن هم از نظر سیاسی و هم از نظر بشردوستانه احساس مسئولیت کند؛ عمان حدود 300 کیلومتر مرز مشترک با یمن داشته و حداکثر تلاش خود را برای برقراری امنیت و ثبات در مرزهای خود خواهد کرد.
از این گذشته، مشابهت‌های قومی، فرهنگی و مذهبی ملت عمان و یمن که سبب شده تا مقامات عمان به‌دفعات یمن را ملت برادر بخوانند، مسقط را مجاب به اثرگذاری حداکثری برای پایان بخشیدن به بحران کرده است.
قدرت‌گرفتن امارات به‌عنوان رقیب عمان در جنوب یمن و در جوار تنگه باب‌المندب نیز دلیل محکم دیگری به عمان داده تا خروج نیروهای اماراتی از آن منطقه را به‌وسیله تشکیل دولت فراگیر ملی در یمن تضمین کند.
اکنون زمان آتش‌بس است
باوجودآنکه عربستان از همان سال‌های اولیه حمله به یمن دستیابی به اهداف خود را ناممکن می‌دانست؛ اما منازعه 8 سال به طول انجامید.
شرایط انصارالله برای توافق نیز از گذشته تاکنون ثابت بوده است: توقف حملات، برداشته‌شدن کامل محاصره، پرداخت حقوق از درآمدهای نفت و گاز، خروج نیروهای خارجی از یمن و پرداخت غرامت و بازسازی. شرایطی که پس از 8 سال مورد موافقت عربستان واقع شده است.
عوامل زیادی سبب شده تا عربستان اکنون بیش از هر زمان دیگری خواستار پایان بحران در یمن باشد؛ تغییر تیم ریاست‌جمهوری در کاخ سفید آمریکا، یکی از این عوامل است. پس از پایان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور اسبق آمریکا، به‌عنوان حامی بی‌چون‌وچرای محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و ورود جو بایدن به کاخ سفید، مناسبات منطقه‌ای عربستان دستخوش تحول شد.
در حقیقت به نظر می رسد کم‌اهمیت شدن پرونده‌های خاورمیانه برای آمریکا به‌موازات اهمیت یافتن آسیای شرقی برای ایالات متحده این باور را برای عربستان به وجود آورد که باید به‌تنهایی مشکلات خود در منطقه را رفع و رجوع کند.
با چنین تصوری، عربستان در سلسله مذاکراتی به عادی‌سازی روابط با جمهوری اسلامی ایران پرداخت و همین امر به دلیل روابط مثبت میان تهران و انصارالله، دولت صنعا را نیز در مسیر توافق با سعودی قرار داد. بدین‌طریق عربستان مسیر هموارتری برای صلح داشت و از این موقعیت نهایت استفاده را کرده است تا مسائل خود در یمن را نیز حل کند.
علاوه بر این، عربستان نیز مانند همسایه‌های دیگر خود، همچون قطر و امارات، در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری زیادی در صنعت گردشگری به‌منظور متنوع‌سازی منابع درآمدی و کاهش وابستگی به درآمد حاصل از صادرات انرژی انجام داده است.
ارتقای صنعت توریسم نیازمند جذب سرمایه‌های خارجی و بقای این صنعت نیازمند تمایل گردشگران برای سفر به مناطق موردنظر است که در هر دو مورد شرط اصلی برقراری امنیت و ثبات است.
به نظر می‌رسد نیاز امروز عربستان به صلح و ثبات برای جذب گردشگر و سرمایه‌گذار یکی از عواملی است که آل سعود را به سمت تنش‌زدایی و حل و فصل نهایی بحران یمن سوق داده است.
در مجموع 8 سال جنگ یمن، چهار میلیون و 500 هزار یمنی را آواره کرده است که 75 درصد آنها زنان و کودکان غیرنظامی هستند. در جریان این جنگ آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد یمن وارد شد؛ دو سوم یمنی‌ها زیر خط فقر هستند، 9 هزار و 135 مرکز و تأسیسات زیربنایی از جمله 15 فرودگاه، 16 بندر و بیش از 300 ایستگاه برق تخریب شده است، فعالیت بیش از 44 هزار کارخانه متوقف و مجموع خسارت‌ها به تجارت و صنعت یمن 167 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
در چنین شرایطی، توافق بر سر تبادل اسرا، تمدید آتش‌بس‌های موقت و نیز امید برای پایان جنگ پس از سفر هیئت‌های سعودی و عمانی به صنعا همه و همه در جهت برقراری وضعیت مطلوب و پایان بخشیدن به 8 سال تراژدی در یمن است.
در سوی دیگر عربستان نیز پس از تغییر دولت در ایالات متحده آمریکا، عادی‌سازی روابط دیپلماتیک با تهران و احساس نیاز حاکمیت سعودی به برقراری ثبات و امنیت در منطقه، در مسیر اصلاح در سیاست‌ها و رویکرد منطقه‌ای خود گام بر می‌دارد.
منبع: تسنیم
