تسویه حساب در بالکان

پس از شروع جنگ روسیه و اوکراین، دستور کار امنیتی کشورهای مختلف دستخوش تغییرات گسترده ای شد. یکی از نتایج این تغییر اهمیت توجه به امنیت ملی و یکپارچگی بود و موضوع امنیت منطقه ای دوباره نقش اصلی را پیدا کرد. این دستور کار برای کشورهای منطقه بالکان به معنی تلاش برای رفع تنش هایی است که سالها با آن درگیر بوده اند و این تلاش ها در حالت خوش بینانه با گفتگو حل میشوند و در نگاهی بد بینانه میتواند تبدیل به یک بحران بزرگ دیگر شود.[1]

بالکان یکی ازمناطق پرتنش وپر از مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که تضادهای و تفاوت های قومیتی و مذهبی و فرهنگی نیز بر این مسائل دامن می زند و همواره بالکان از اسلوونی تا بلغارستان و یونان در چالش های مختلفی بوده است. در این بین شاید مهم ترین مسائلی که در حال حاضر وجود دارند از تغییر ماهیت روابط صربستان و کوزوو به سمت رابطه ای خصمانه تا چالش های بنیادی در بوسنی و هرزگووین و درگیری های سیاسی در مونتنه گرو باشند. بحران کوزوو که در سال گذشته شروع شد و منجر به تنش گسترده بین آنها و صربستان شد که با پا در میانی اتحادیه اروپا برطرف شد اما دوباره و در انتخابات چند هفته پیش مجدد این اختلاف نمایان شد. جایی که صربها به نتایج معترض بودند و حضور در انتخابات را تحریم کردند و از تمامی مناصب دولتی استعفا دادند تا پس از پیروزی آلبانیایی تبارها این مناطق به هرج و مرج و درگیری کشیده شود بطوریکه سربازان و صلح بانان ناتو نیز آسیب هایی دیدند[2]. البته اعتراض صرب ها که تحت تاثیر روسیه نیز هستند، برای برخی تحلیلگران به معنی دخالت روسیه در این منطقه برای ایجاد بی ثباتی و کاهش فشارهای سیاسی و اقتصادی بر مسکو است، در واقع روسها در تلاش هستند سدهای مختلف ورود به اتحادیه اروپا را بشکنند و به این طریق بتوانند طرف های درگیر در جنگ اوکراین را با چالش های جدی و متفاوتی مواجه کنند. اما بنظر اتحادیه اروپا و ایالات متحده به دنبال افزایش تنش ها نیستند و مواضع آنها و فشار بر کوزوو به خوبی نشان می دهد که به دنبال بازی در زمین روسیه نیستند و این جمهوری خودمختار مجبور به پذیرش برگزاری مجدد انتخاابات شهرداریها در شهرهای شمالی خود شده است[3]. اتحادیه اروپا که در تلاش برای حل ریشه ای بحران بالکان است به دنبال جذب این کشورها برای عضویت در اتحادیه است و طرح خانم فن درلاین برای حمایت و همگرایی کشورهای بالکان غربی نیز در همین راستا قابل بررسی است. طرحی که هرچند بسیار کلی و بدون جزئیات بود اما بنظر به معنای تلاش اتحادیه اروپا برای نزدیکتر شدن با بالکان غربی است، هرچند برخی آن را صرفا یک نمایش و اقدامی غیر واقعی میدانند. در کنار این موضوع تلاش برای حل مناقشه صربستان و کوزوو، نشستی در بروکسل تحت فشار اتحادیه اروپا برگزار شد[4]، هرچند به نتیجه ای ملموس نرسیده است و بنظر نیازمند گفتگو و فشار بیشتری از طرف قدرتهای اثر گذار در منطقه است و اگر این گفتگوها به تاخیر بیانجامد ممکن است منجربه درگیری نظامی شود. این خبر میتواند یک اتفاق خوب برای مسکو باشد که منطقه خاکستری(منطقه نبرد غیر مستقیم) هم چنان قابلیت مانور دادن و شاید دریافت امتیاز از طرف مقابل را دارد. روسیه با توجه به قدرت اثرگذاری بر صربستان و هم چنین به عنوان یک قدرت مهم در این منطقه میتواند در روند گفتگوها شرکت کند و خود را از انزوا خارج و تبدیل به یک بازیگر کلیدی در مناقشه بالکان کند. نیل به این هدف احتمالا همراه با افزایش دیگر مناقشات موجود در بالکان همراه خواهد بود و روسیه سعی در استفاده از قدرت نیابتی خود خواهد داشت تا بتواند فشارها را بر خود کاهش دهد و کارتهای بازی خود را افزایش دهد تا بتواند قدرت چانه زنی بیشتری داشته باشد.

بالکان به نظر تبدیل به محل بازی جدید غرب و روسیه شده است و منطقه ای که همواره درگیری قومیتی و فرهنگی و حتی مذهبی داشته است و پس از چندین بحران مدتی بود در آرامش به سر میبرد، مجدد در حال تبدیل به یک زمین بازی برای قدرت های بزرگ است و احتمالا بازنده اصلی آن مردم این منطقه و تضعیف دولت های آنها باشد و شاید یک بحران مهاجرت دیگر پیش رو خواهیم داشت، همه این موضوعات بستگی به تعاملات غرب و روسیه و تلاش های آنها برای حل منازعات این منطقه برمیگردد، دیپلماسی و گفتگو و یا زبان سخت و جنگ و آیا منافع مردم بر منافع قدرت های بزرگ ارجحیت می یابد؟

امین مهدوی

[1] europeanwesternbalkans.com

[2] Reuters.com

[3] Euronews.com

[4] Euronews.com