آیا می‌توان گروه تحریر الشام را تروریستی نخواند؟
اما در این شرایط پرسش‌های فراوانی ایجاد شده است، اینکه آیا یک گروه تروریستی با سابقه اقداماتی که در سال‌های اخیر داشته می‌تواند حاکمیت سوریه را در اختیار بگیرد؟ آیا می‌توان این گروه را با توجه به سابقه‌ای که داشته اند و اقداماتی که انجام داده اند، تروریستی ندانست؟
سوالی که این روزها به طور جدی ایجاد شده درباره رویکرد گروه تروریستی تحریر الشام است، گروهی که سبقه طولانی و چندین ساله در ارتکاب اقدامات تروریستی داشته است. رخدادهایی که به سادگی و با مرور زمان از ذهن افکار عمومی منطقه و به طور ویژه مردم سوریه پاک نمی‌شود.
نکته‌ای که این روزها البته به طور ویژه به چشم آمده است، تلاش ابومحمد الجولانی سرکرده تحریر الشام برای ارائه وجهه مسالمت آمیز و مثبت از خود و جریان تحت فرماندهی اش است که البته با گذشته این گروه زمین تا آسمان فاصله دارد.
الجولانی چند روز پیش در جریان ورود نیروهایش به شهر حماه، در پیامی ویدئویی تاکید کرد که تسلط بر حماه یک عملیات توأم با رأفت و مهربانی و به دور از انتقام‌جویی خواهد بود.
وی در اعلام موضعی دیگر که تصاویر آن نیز در رسانه‌ها منتشر شد، در حال گوش دادن به سخنان «محمد شیاع السودانی» نخست وزیر عراق بود. وی پس از آن شروع به صحبت و اعلام موضع درباره رویکرد تحریر الشام در قبال تحولات عراق کرد و تاکید کرد که این گروه هیچ رویکرد تهاجمی در قبال عراق ندارد.
چندی بعد سرکرده تحریر الشام در گفتگویی ویژه با خبرنگار سی ان ان بر صفحه مانیتورها ظاهر شد. وی در جریان این گفتگو نیز از رویکرد تعاملی خود با جمهوری اسلامی ایران خبر داد و تاکید کرد که خواهان ارتباط مناسب سوریه با همسایگان خود در آینده است.
وی حتی پس از حضور همپیمانانش در دمشق و پایان نظام حاکم بر سوریه نیز رویکردی متفاوت اتخاذ و تاکید کرد که نخست وزیر سوریه تا زمان تشکیل دولت جدید به اداره امور کشور ادامه خواهد داد. این موضع وی با اظهارات نخست وزیر سوریه نیز تأیید شد و وی تاکید کرد که تروریست ها و مخالفان در صدد تشکیل دولت هستند و وی هم با حاکمیت جدید تعامل خواهد داشت.
اما در این شرایط پرسش‌های فراوانی ایجاد شده است، اینکه آیا یک گروه تروریستی با سابقه اقداماتی که در سال‌های اخیر داشته می‌تواند حاکمیت سوریه را در اختیار بگیرد؟ آیا می‌توان این گروه را با توجه به سابقه‌ای که داشته اند و اقداماتی که انجام داده اند، تروریستی ندانست؟ آیا می‌توان پذیرفت که یک گروه تروریستی با تغییر برخی رویکردهای خود به یک بازیگر رسمی در یک کشور تبدیل شود؟
از نمایندگی البغدادی تا تشکیل تحریر الشام
در اینجا برای ارزیابی دقیق این موضوع باید به شخصیت سرکرده تحریر الشام بپردازیم. ابومحمد الجولانی با نام واقعی احمد الشرع متولد سال ۱۹۸۲ در ریاض عربستان است. گفته می‌شود لقب وی برگرفته از نام خاندان وی که از اهالی جولان سوریه بوده اند، است.
الجولانی فعالیت‌های تروریستی خودش را با پیوستن به القاعده در سال ۲۰۰۰ آغاز کرد. وی در سال ۲۰۰۳ پس از چندین سال فعالیت به گروهی موسوم به سریه المجاهدین پیوست که از زیر شاخه‌های گروه تروریستی القاعده در عراق بود.
الجولانی در سال ۲۰۰۶ از سوی آمریکایی‌ها در عراق بازداشت و در سال ۲۰۱۰ آزاد شد. آزادی ای که پس از پیوستن وی به جریان‌های تروریستی در سوریه در سال ۲۰۱۱ از نقش آفرینی واضح و شوم آمریکا در تحولات منطقه به ویژه علیه محور مقاومت حکایت دارد.
الجولانی در سال ۲۰۱۱ به عنوان نماینده ابوبکر البغدادی سرکرده داعش در عراق فعالیت می‌کرد و بعد از آن جبهه تروریستی النصره را تشکیل داد. در سال ۲۰۱۳ اما با جدایی از داعش، مجدداً با سرکرده القاعده بیعت کرد.
وی در سال ۲۰۱۶ ضمن اعلام برائت از القاعده، گروه فتح الشام را ایجاد کرد و پس از آن در سال ۲۰۱۷ نام آن را به تحریر الشام تغییر داد. این گروه تروریستی در سال‌های منتهی به تحولات کنونی در سوریه که با حمایت‌های آنکارا کلید خورد، با میانجی‌گری روسیه در وضعیت آتش بس با دولت بشار اسد قرار داشت.
واقعیت جدید میدانی در سوریه
با قدرت گرفتن گروه تروریستی تحریر الشام در سوریه طی روزهای اخیر و سقوط دمشق، کشورهای منطقه با واقعیت جدیدی در نزدیکی مرزهای خود مواجه شده اند.
با ورود سرکرده گروه تروریستی تحریر الشام به دمشق که به معنای رسمیت یافتن سیطره تحریر الشام بر امور پایتخت سوریه بود، در این شرایط جدید هر کشوری که خواهان ارتباط با سوریه است باید با این گروه یا گروه‌ها وارد تعامل شوند. بدیهی است در این شرایط استفاده از واژگانی نظیر گروه تروریستی یا گروه های مخالف یا مخالفان مسلح برای خطاب قرار دادن این گروه‌ها به یک مسئله تبدیل شده است.
لزوم فاصله گذاری تروریست‌ها با گذشته تاریک خود
گروه تحریر الشام با سبقه ای که به آن اشاره شد، در صورتی که خواهان تشکیل دولت در سوریه باشد، باید از گذشته تاریک خود در ارتکاب اقدامات تروریستی، فاصله گذاری کرده و رویکرد جدیدی را به طور عملی مورد اجرا قرار دهد.
این گروه در شرایط کنونی، گروهی است که داعیه حضور در آینده سیاسی سوریه را دارد و پر واضح است در صورت تمایل برای پذیرفته شدن از سوی کشورهای منطقه و همچنین کسب مشروعیت بین المللی، باید حضور تمام گروه‌ها و اقلیت‌های حاضر در سوریه حتی جریان‌های غیر هم سو را محترم شمرده و آنها را در روند قدرت دخیل سازد.
البته روند تحولات اخیر در سوریه نیز به خوبی این مساله را نشان داده که تحریر الشام بدون حضور دیگر جریان‌ها قادر به رقم زدن تحولات نبود و بر این اساس آینده سوریه نیز باید در راستای تحرک به سوی یک دولت ائتلافی با حضور همه جریان‌های مهم و تأثیرگذار سوری باشد.
نتیجه گیری
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی سران تحریر الشام و به ویژه ابومحمد الجولانی در برابر یک دو راهی بسیار مهم و سرنوشت ساز قرار گرفته اند، این گروه می‌تواند با توجه به سابقه تاریک خودش همچنان یک گروه تروریستی صرف باقی بماند یا اینکه با فاصله گذاری عملی با اقدامات گذشته اش، بر مبنای رویکردی که در روزهای اخیر هم مشاهده شده و در تعاملات اعلامی آنها با مسائل منطقه و دیگر گروه‌های سوری نیز رصد شده است، حرکت به سوی تشکیل یک دولت ائتلافی با در نظر گرفتن منافع همه گروه‌ها را آغاز کند. مسیری که آغاز آن با وجود آن که اهمیتی فوق العاده دارد، اما حفظ آن برای تضمین آینده سوریه بسیار حیاتی تر به نظر می‌رسد. در واقع در این شرایط است که جهان می تواند تحریر الشام و سرکرده اش را به عنوان بازیگری که به دنبال حکومت کردن و نه آشوب و فعالیت های تروریستی است بشناسد.
