تبعات گسترش ناتو به شمال

موافقت ترکیه با عضویت فنلاند در پیمان آتلانتیک شمالی، این کشور اسکاندیناویایی را در آستانه پیوستن رسمی به ناتو قرار داده است. با ابراز این موافقت، دیگر مانعی برای عضویت فنلاندی ها در این پیمان جمعی وجود ندارد. با توجه به همسایگی فنلاند با روسیه و مرز گسترده ای که این دوکشور با یکدیگر دارند، اکنون ناتو بیش از گذشته با روسیه هم مرز می شود.با رأی موافق اکثریت نمایندگان پارلمان ترکیه که شامگاه پنج‌شنبه ۳۰ مارس (۱۰ فروردین) به ثبت رسید، کشور فنلاند سرانجام پس از مذاکرات طولانی عضو جدید پیمان ناتو می‌شود.

 فنلاند عضو ناتو می شود

به این ترتیب ترکیه به عنوان سی‌امین و آخرین کشور عضو ناتو، پیوستن فنلاند به این پیمان فراآتلانتیک را تأيید کرد. مجارستان نیز پیش از آن، الحاق فنلاند را روز دوشنبه ۲۷ مارس تصویب کرده بود.انتظار می‌رود که عضویت فنلاند در ناتو پس از طی تشریفات باقی مانده در طول چند روز آینده، به اجرا درآید. بر این اساس، الحاق فنلاند به پیمان ناتو احتمالا قبل از نشست وزیران خارجه ناتو رسمی خواهد شد.فنلاند مرز ۱۳۰۰ کیلومتری مشترک با روسیه دارد. دولت فنلاند پس از آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین، درخواست الحاق به خانواده ناتو را ارائه داد.با این حال، ترکیه و مجارستان همچنان مخالف پذیرش سوئد در پیمان ناتو هستند. سوئد از سوی ترکیه متهم شده است که «به اندازه کافی با سازمان های تروریستی»مبارزه نمی‌کند و به درخواست‌های استرداد این کشور پاسخ   نداده است.

 بحران راهبردی تازه در اروپا

آنچه مسلم است اینکه عضویت فنلاند در ناتو می‌تواند بحران تازه‌ای را میان روسیه و اروپا رقم بزند ،حتی  اگر جنگ اوکراین در همین لحظه با انعقاد صلحی دائمی میان طرفین به پایان برسد! مقامت روسی صراحتا  هشدار داده اند  الحاق فنلاند و سوئد به ناتو می‌تواند پیامد‌های سیاسی و نظامی داشته باشد. گسترش ناتو به شمال، موضوعی نیست که روسیه به سادگی از کنار آن عبور کند. فنلاند و سوئد هر دو از سال ۱۹۹۰میلادی با ناتو همکاری داشتند، اما هرگز عضو این سازمان نبودند. حالا در صورت پیوستن این دو کشور، تعداد اعضای این ائتلاف از ۳۰به ۳۲ عضو افزایش می‌یابد.درهر حال، استقرار ناوهای جنگی  وحتی زیردریایی های اتمی روسیه در آب‌های دریای شمال و بالتیک،با توجه به عضویت فنلاند در پیمان آتلانتیک شمالی اجتناب ناپذیرخواهد بود. در این صورت، شاهد شکل گیری نوعی«بازدارندگی متمایل به درگیری»میان روسیه و فنلاند خواهیم بود. این قاعده در خصوص سوئد نیز صادق است. با این حال، هنوز تعداد زیادی از سوئدی‌ها در خصوص پیوستن به ناتو تردید دارند. همین مسئله در آینده می‌تواند به پاشنه آشیل امنیتی- سیاسی در استکهلم تبدیل شود. مدتی پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین، تلویزیون دولتی سوئد یک نظرسنجی در مورد پیوستن کشورشان به ناتو برگزار کرد که طبق آن بیش از ۴۱درصد از شرکت‌کنندگان موافق و ۳۵درصد مخالف بودند. ۲۴درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی نیز رأی ممتنع دادند. سؤال اصلی اینجاست که آیا در صورت تحقق صلح در اوکراین، از تعداد سوئدی‌های متقاضی عضویت در ناتو کاسته نخواهد شد؟! پاسخ این سؤال مثبت است، اما عضویت دائم سوئد و فنلاند  در ناتو، راهی را برای بازگشت از این مسیر پرتنش باقی نخواهد گذاشت.

 روسیه عضویت فنلاند را بی پاسخ نمی گذارد

آنچه مسلم است اینکه عضویت سوئد و فنلاند در ناتو، مولد منازعات بالقوه و بالفعل زیادی در نظام بین الملل خواهد بود. بی دلیل نیست که برخی سیاستمداران در اسکاندیناوی  نسبت به آثار و تبعات غیرقابل کنترل و تنش‌آفرین پیوستن به ناتو هشدار داده‌اند. درخواست سوئد و فنلاند برای عضویت در ناتو در حالی صورت می‌گیرد که ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین طی بیش از یک‌سال نبرد بارها به صورت رسمی و غیر رسمی تأکید کرده است که   دیگر علاقه‌ای نسبت به پیوستن کشورش به ناتو ندارد!

 ناتو وضعیت خوبی ندارد

عضویت فنلاند و عضویت احتمالی سوئد در ناتو در حالی مولد منازعات جدید میان اروپا و روسیه است که آتلانتیکی ها در وضعیت با ثبات وخوبی قرار ندارند! جنگ اوکراین بر خلاف آنچه تصور می شود،منجر به بروز شکاف‌های  سختی در میان اعضای ناتو شده و این شکاف‌ها، با پایان جنگ اوکراین نیز به قوت خود باقی خواهد ماند.  

بسیاری از کشورهای عضو اتحادیه اروپا و منطقه یورو با وجود بیانیه‌هایی که علیه مسکو و پوتین صادر کرده‌اند، تحریم انرژی‌های فسیلی روسیه را خط قرمز خود در مواجهه با این کشور می‌دانند. ماجرا به این نقطه ختم نمی‌شود. در عرصه نظامی نیز ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اوکراین حکم یک خط قرمز راهبردی برای اروپائیان دارد. زلنسکی که به خیال حمایت‌های مطلق آمریکا و انگلیس بارها با چینش میز مذاکره و حل دیپلماتیک بحران اوکراین مخالفت کرده است، اکنون با شرایط به مراتب سخت‌تری نسبت به هفته‌های ابتدایی نبرد مواجه شده است. بدون شک، حتی اگر جنگ اوکراین در همین لحظه پایان یابد، اعضای ناتوی چند تکه در کنار اوکراین، اصلی‌ترین بازندگان این نبرد خواهد بود. وقوع جنگ اوکراین و تشدید دغدغه‌های راهبردی‌-‌تاکتیکی میان اعضای پیمان آتلانتیک شمالی نشان داد خروجی جمعی رفتار بازیگران غربی تا چه اندازه مبهم است. رخدادهای اخیر در مناطق شرقی و جنوبی اوکراین را می‌توان نقطه آشکارساز ضعف تحلیلی ناتو در قبال تحولات جاری در حوزه روابط بین‌الملل دانست. وقوع این رخداد در کنار تشدید بحران انرژی در غرب، شکاف‌ها میان دو سوی آتلانتیک را طی هفته‌های آتی پررنگ‌تر و آشکار  خواهد کرد. در چنین شرایطی ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو دیگر نمی‌تواند مدعی همپوشانی و هماهنگی اعضای این مجموعه در پرونده جنگ اوکراین شود. امروز اوکراین تبدیل به زمین سوخته‌ای شده است که کریمه، لوهانسک،دونتسک، خرسون و زاپروژیا را از دست رفته می‌بیند. کشوری که دیگر چشم‌اندازی برای پیوستن به پیمان آتلانتیک شمالی و اتحادیه اروپا ندارد و فراتر از آن، باید سال‌ها توان خود را صرف بازگشت به نقطه صفر( نقطه قبل از جنگ اوکراین) کند. به نظر می‌رسد غرب معامله وحشتناکی با اوکراین کرده است. معامله ای که فنلاند و سوئد نیز از آن عبرت نگرفته اند و شاید زمانی به این نقطه برسند که برای بازگشت به گذشته بسیار دیر شده باشد….