برزیل برنده نشست جی ۲۰

هفته‌ی گذشته برزیل میزبان سران گروه ۲۰ بود. نشستی که چندان امیدی به صدور بیانیه‌ی پایانی برای آن نبود و هم‌چنین زیر سایه‌ي انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا قرار داشت. اما برزیل توانست علی رغم همه‌ي اختلافات بیانیه‌ی پایانی برای نشست تدوین کند و این اتفاق برای این کشور یک اتفاق مهم و برد بزرگ بود. 
کشورهای عضو گروه ۲۰، طبق داده‌های بانک جهانی، دارای ۸۵ درصد از تولید اقتصادی جهانی هستند. اهمیت این گروه در عضوبودن طیف گسترده‌ای از کشورها در آن  است، برخلاف گروه هفت (G7) که محدود به کشورهای ثروتمندتر است. کارشناسان معتقدند که توانایی گروه ۲۰ در هدایت اقدام هماهنگ در سال‌های اخیر، به ویژه در طول همه‌گیری کووید-۱۹، تضعیف شده است. یکی از موفقیت‌های بزرگ این گروه، مدیریت بحران مالی ۲۰۰۸ با توافق بر سر ۴ تریلیون دلار اقدامات محرک، رد موانع تجاری و اجرای اصلاحات سیستم‌های مالی بود. 
 با این حال برگزاری این نشست در شرایطی که جهان به سمت بی‌نظمی گسترده حرکت‌ می‌کند و سایه‌ی تهدید جنگ هسته‌ای بر زمین حاکم است،  می‌توانست کور سوی امیدی برای حل مشکلات نظام بین الملل باشد. اما نظرات مطرح شده و قطعنامه‌ی این نشست نشان از عمق اختلافات بین کشورهای حاضر داشت.
در قطعنامه‌ی پایانی این نشست موارد کلی مطرح شده است و شاید بیشتر شبیه یک بیانیه‌ی عمومی درباره‌ی آنچه در جهان گذشت باشد تا یک قطعنامه‌ی اثر گذار. در این نشست رهبران کشورها بیشتر به دنبال ارائه‌ی نظرات خود بودند تا شکل دهی یک فضای گفتگو برای حل مشکلات جاری در نظام بین‌الملل.
در کنار آن باید گفت که عدم محکومیت طرف‌های جنگ در غزه و اوکراین بیشتر به‌خاطر تلاش برزیل بود تا بتواند رهبران حاضر را قانع کند که قطعنامه‌ی مشترک پایانی را امضا کنند. در واقع برزیل سعی کرد آنچه را که سیاست کلی این کشور در نظام بین‌الملل است را در این نشست بار دیگر نشان دهد، مواضعی خنثی و کلی‌گویانه. علاوه بر آن در این نشست کشورهای حاضر تلاش کردند که به موارد مهم دیگری که در ساختار نظام بین‌الملل وجود دارد بپردازند. از تلاش برای مبارزه با گرسنگی و فقر ، تاکید بر تغییرات اقلیمی تا اشاره مجدد برای تغییر ساختار شورای امنیت سازمان ملل.
برزیل از جمله کشورهایی است که سال‌ها است برای تغییر ساختار شورای امنیت سازمان ملل تلاش کرده است، هرجند این تلاش‌ها تا به امروز به نتیجه نرسیدند. در کنار آن تغییر در ساختار شورای امنیت سازمان ملل یعنی حرکت به سمت تغییرات بنیادین در نظام بین الملل، موضوعی که به نظر در حال حاضر چندان مطلوب قدرت‌های بزرگ نیست، بنابراین تلاش‌های برزیل در این زمینه در حال حاضر چندان راه‌گشا نخواهد بود و شاید بیشتر یک ابزار چانه‌زنی برای این کشور باشد. در واقع برزیل به دنبال آن است که بتواند رهبری کشورهای در حال توسعه و با درآمد سرانه‌ي پایین را به عهده بگیرد و خود را پرچم‌دار تلاش برای عدالت در جهان معرفی کند.
در ادامه‌ی تلاش‌های برزیل برای مبارزه با بی عدالتی این کشور دو طرح دیگر را ارائه داده بود. اولی اجماع جهانی برای مبارزه با گرسنگی است که بیش از ۸۰ کشور از آن حمایت کردند و دیگری طرح جهانی مالیات‌گیری از میلیاردرهای‌ جهان که قریب۳هزار نفر را شامل می‌شود. این دو ایده‌ی برزیل یک مخالف جدی دارد و آن هم آرژانتین است. خاوریر میلی رئیس جمهور آرژانتین با دو طرح مخالف است و حتی این کشور تنها کشوری بود که همه‌ی بیانیه‌ی پایانی را تایید نکرد. همسایه برزیل که اکنون روابط گرمی با ایالات متحده دارد، در پی آن است که بتواند رهبری آمریکای جنوبی را به دست بگیرد و با حمایت‌های مختلف آمریکا بتواند ضریب نفوذ خود را افزایش دهد. به همین دلیل است که آنها از طرح‌های جاه طلبانه‌ی برزیل چندان استقبال نمی‌کنند زیرا با توجه به فضای حاکم در کشورهای در حال توسعه ایده‌های برزیل جذابیت‌های بیشتری دارد. همین‌طور برزیل روابط نزدیکی با چین دارد و چین نیز در این نشست تلاش کرد که خود را به عنوان یک رهبر واقعی و حامی اقتصاد‌های در حال توسعه نشان دهد. در واقع شاید مخالفت آرژانتین با برزیل یک بازی جدید بین دو قدرت بزرگ جهان یعنی آمریکا و چین باشد که این بار در آمریکای جنوبی به رقابت با یکدیگر خواهند پرداخت.
در نهایت می‌توان گفت که علی رغم اختلافات گسترده برزیل توانست آنچه که به دنبال‌ آن است را عملی کند و حتی حمایت میزبانی دوره‌ را هم داشته باشد که این یعنی برجسته شدن ایده‌های برزیل در گروه ۲۰ در طی یکسال آینده.
امین مهدوی